Οι παλινδρομήσεις της Άγκυρας ανάμεσα στην Ουάσιγκτον και τη Μόσχα
Γράφει η Εύα Ι. Κουλουριώτη, Πολιτική αναλύτρια, ειδική σε θέματα Μέσης Ανατολής
Τα τελευταία δύο χρόνια παρατηρείται στις σχέσεις της τουρκικής κυβέρνησης με τη Μόσχα και την Ουάσιγκτον μια ταλαντευόμενη κατάσταση, αφού από αγαστές γρήγορα διαρρηγνύονται και από διερρηγμένες μεταβάλλονται σε άριστες και στρατηγικές.
Η σχέση της Άγκυρας με τη Μόσχα, η οποία ήταν καλή σε οικονομικό επίπεδο και με μικρές πολιτικές διαφορές κυρίως στο θέμα της Συρίας, άλλαξαν απότομα στο τέλος του 2015, διπλωματικά και οικονομικά, ως αποτέλεσμα της κατάρριψης του ρωσικού αεροσκάφους στα σύνορα μεταξύ Συρίας και Τουρκίας. Η ένταση ήταν τόσο μεγάλη ώστε κάποιοι Ρώσοι πολιτικοί έφτασαν να μιλούν για πυρηνικό χτύπημα εναντίον της Τουρκίας. Στα μέσα του 2016, οι σχέσεις των δύο χωρών επέστρεψαν στην κανονικότητα, εξελίχθηκαν μάλιστα σε πολιτική προσέγγιση όσον αφορά στη συριακή κρίση.
Η σχέση της Τουρκίας με την Ουάσιγκτον λόγω της συμμετοχής της στο ΝΑΤΟ ήταν ξεχωριστή μέχρι τα μέσα του προηγούμενου έτους, όταν η χώρα αντιμετώπισε απόπειρα στρατιωτικού πραξικοπήματος εναντίον της κυβέρνησης Ερντογάν. Η τουρκική κυβέρνηση κατηγόρησε την οργάνωση του Φετουλάχ Γκιουλέν, γνωστή ως «το βαθύ κράτος», ότι κρύβεται πίσω από το πραξικόπημα. Ενώ ζητήθηκε από τις τουρκικές αρχές η έκδοση του ιεροκήρυκα Φετουλάχ Γκιουλέν, ο οποίος ζει στην πολιτεία της Πενσυλβάνια, η κυβέρνηση Ομπάμα απέρριψε το τουρκικό αίτημα κατά παράβαση των στρατηγικών σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών, γεγονός που οδήγησε ορισμένους Τούρκους πολιτικούς να την κατηγορήσουν ευθέως για συμμετοχή στην απόπειρα πραξικοπήματος. Μέσα σε αυτό το περίπλοκο σκηνικό έρχονται οι επισκέψεις του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, τόσο στη Μόσχα όσο και την Ουάσιγκτον.
Στις 3 Μαΐου ο Τούρκος Πρόεδρος επισκέφθηκε τον Ρώσο ομόλογό του, παρουσία των υπουργών Εξωτερικών και Οικονομίας και τους επικεφαλής των υπηρεσιών πληροφοριών των δύο χωρών. Η συνάντηση κεκλεισμένων των θυρών μεταξύ των δύο πλευρών διήρκεσε σχεδόν δύο ώρες. Έγκυρη πηγή διαβεβαιώνει ότι η συζήτηση περιλάμβανε τρία σημεία. Το πρώτο αφορούσε στις διμερείς οικονομικές σχέσεις με τον Ρώσο πρόεδρο να υπόσχεται την άρση της απαγόρευσης εισαγωγής όλων των τουρκικών προϊόντων στην αγορά της Ρωσίας. Το δεύτερο σημείο αφορούσε στην συριακή κρίση, για την οποία ο Ρώσος Προέδρος ανέλυσε την ρωσική πρόταση στην Αστάνα, που βασίζεται στη δημιουργία τεσσάρων «περιοχών αποκλιμάκωσης» στη Συρία ώστε να περιορισθούν οι συγκρούσεις μεταξύ της συριακής ένοπλης αντιπολίτευσης και των δυνάμεων του καθεστώτος Άσαντ.
Έτσι, η Μόσχα και η Άγκυρα θα επικεντρώσουν τις προσπάθειές τους να ελέγξουν τις περιοχές του ISIS στο ανατολικό τμήμα της χώρας και να κόψουν τον δρόμο στις κουρδικές δυνάμεις που υποστηρίζονται από τις ΗΠΑ. Η πρόταση αυτή συνάντησε την πλήρη τουρκική υποστήριξη. Το τρίτο σημείο των συνομιλιών σχετιζόταν με την αγορά από την Τουρκία του πυραυλικού συστήματος S 400, όπου ο Ρώσος πρόεδρος έδωσε το πράσινο φως για τη συμφωνία. Ο Τούρκος Πρόεδρος στην ομιλία του μετά τη συνάντηση με τον Ρώσο ομόλογό του ανέφερε ότι η επίσκεψή του αυτή, που διήρκεσε δύο ημέρες, θα αλλάξει το σκηνικό σε ολόκληρη την περιοχή.
Στο τέλος της προηγούμενης εβδομάδας, τουρκική αντιπροσωπεία μέρος της οποίας είναι ο Αρχηγός του τουρκικού Γενικού Επιτελείου, συνοδευόμενος από τον εκπρόσωπο του Τούρκου Προέδρου και τον επικεφαλής της τουρκικής υπηρεσίας πληροφοριών, μετέβησαν στην Ουάσιγκτον στο πλαίσιο της προετοιμασίας της επίσκεψης του Τούρκου προέδρου. Πολύ καλά πληροφορημένη πηγή με διαβεβαίωσε ότι οι συνομιλίες μεταξύ των δύο Προέδρων θα περιστραφούν γύρω από τη συριακή κρίση και το θέμα των κουρδικών πολιτοφυλακών της Συρίας που υποστηρίζονται από τις ΗΠΑ. Θα μιλήσουν, επίσης για την οργάνωση του Φετουλάχ Γκιουλέν. Τέλος, η Άγκυρα θα επαναλάβει την επιθυμία της να προμηθευτεί αμυντικά συστήματα Patriot, πριν την οριστική υπογραφή της συμφωνίας για τους S 400 με τη Μόσχα.
Παρά την πολυπλοκότητα του σκηνικού στη Μέση Ανατολή, η Άγκυρα εξακολουθεί να προσπαθεί να εξισορροπήσει τις σχέσεις της με τους διεθνείς παίκτες. Είναι αυτό που μερικοί πολιτικοί παρατηρητές αποκαλούν παιχνίδι με τη φωτιά. Ο Τούρκος Πρόεδρος ανάλογα με τα αποτελέσματα της επίσκεψής του στην Ουάσιγκτον, θα επαναπροσδιορίσει τις σχέσεις και τις δεσμεύσεις του με τη Μόσχα.