Ο ρόλος των νόμων και η λειτουργία της ποινής…
Γράφει ο Πέτρος Φραγκούλης
Ο έμφυτος κανόνας στους ανθρώπους, που εμφωλεύει στις καρδιές τους προς διατήρηση της ειρήνης και της ησυχίας, θεωρούμενος ως προς τους άλλους, ονομάζεται «Νόμος της φύσης». Σκοπός της Νομικής επιστήμης είναι η δικαιοσύνη, που σημαίνει ότι η ανθρώπινη ζωή εξαρτάται από τους Νόμους του δικαίου, που χωρίς αυτούς οι άνθρωποι δεν μπορούν να συνυπάρξουν και να απολαύσουν ήσυχα και ελεύθερα δικαιώματα με ασφαλή την ύπαρξή τους. Η λέξη Νόμος παράγεται από το νέμω (μοιράζω – κατανέμω) και είναι ο κανόνας δικαίου που ορίζει η πολιτεία. Οι Νόμοι κατά πρώτον μοιράζουν σε όλους τους πολίτες δίκαια τα ωφελήματα από την πολιτική κοινωνία και κατά δεύτερον τους εμποδίζουν από το να βλάπτουν αλλήλους, αναγκάζοντας τον αδικήσαντα να πληρώσει τη ζημιά προς τον αδικηθέντα.
«Χωρίς τους Νόμους της ειρήνης μήτε Έθνος, μήτε πόλη, μήτε οικία μπορεί να σταθεί» Κικέρων (βλέπε βιβλ.3 περί νόμων). Ο δε Ισίδωρος (κεφ.1 και 4) λέγει: «Οι νόμοι έγιναν ίνα δια του φόβου εκείνων αναχαιτισθή η ανθρώπινη τόλμη και να είναι ασφαλής μεταξύ των φαύλων η αθωότης και να χαλινωθεί με φοβεράν ποινήν εν τοις φαύλοις η δύναμις του βλάπτειν». Οι άνθρωποι από τη φύση τους είναι άτακτοι και ασύμφωνοι μεταξύ τους.
Το ανθρώπινο γένος δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς νόμους και, καθώς λέγει ο Πλάτων (βιβλ.Θ περί νόμων): «Εάν οι άνθρωποι ήθελον ζήση χωρίς νόμους δεν ήθελον διαφέρει από τα απηνέστατα, είτε αγριώτατα θηρία». Ο δε Κικέρων σημειώνει: «Ο νους και η ψυχή και η βουλή και η απόφασις της πόλεως ετέθη, είτε κείται εν τοις νόμοις. Καθώς τα ημέτερα σώματα χωρίς του νοός, ούτως η πόλις χωρίς τον νόμον δεν δύναται να μεταχειρισθεί τα μέρη της, καθώς και τα νεύρα και το αίμα και τα μέλη». Όμως, όπως παρατηρεί ο Πλάτων: «Όπου είναι πλείστοι νόμοι, εκεί είναι και έριδες και κακά ήθη».
Διαχρονικά στην ανθρωπότητα δημιουργήθηκαν νόμοι που στηρίζονταν σε ιδεολογίες, ιδεολογήματα, διάφορες μορφές πολιτικών, θεοκρατικών και άλλων «ισμών» και σήμερα καταδυναστεύουν μεγάλες πληθυσμιακές μάζες. Οι νόμοι όμως που προκύπτουν από την ελεύθερη Δημοκρατική βούληση της κοινωνίας και οι προαναφερθέντες είναι μεγέθη ασύμβατα, η δε θέση αυτή εδράζεται ισχυρά στην ιστορική μνήμη της πορείας του ανθρώπου.
Ο Μέγας Ναπολέων είχε αναθέσει σε σοφό της εποχής να συντάξει τους νόμους του κράτους, μετά δε την παρουσίασή τους τον ρώτησε: « και το Θεό πού τον βάζεις, δεν βλέπω την παρουσία του». «Δεν χρειάστηκε να χρησιμοποιήσω και την παράμετρο αυτή για την σύνταξη των νόμων» ήταν η απάντηση του σοφού. (Η παραπάνω καταγραφή έγινε το 1803 και οι νόμοι αποτυπώθηκαν με τίτλο CODEX NAPOLEONIANUS ANNO 1808, έκδοση του κοσμεί την προσωπική μου βιβλιοθήκη, μαζί με την τεράστια εκδοτική καταγραφή: BENEDICTI CARPZOVII RERUM CRIMINALIUM-IMERIALIS SAXONICA LIPSIAE ANNO MDCCXXXIX (1739) APUD JOHANNEM FRIDERICUM GEDITSCHIUM.
Στο σύγχρονο κόσμο και στις κατ’ επίφαση Δημοκρατίες το Σύνταγμα -αν υπάρχει- παραβιάζεται κατάφωρα και κατά βούληση. Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι λόγια του αέρα, ενώ η αξιοπιστία των Θεσμών, το κράτος δικαίου και η έννοια της Δημοκρατίας έχουν μετατραπεί σε ένα κέλυφος κενό περιεχομένου.
Είναι, πλέον, καιρός να σταματήσουν οι κάθε λογής εξουσίες να νομοθετούν κατά πως οι εκάστοτε συγκυρίες εξυπηρετούν τις απόψεις τους, γιατί η τακτική αυτή υπήρξε αποδεδειγμένα πηγή άπειρων δεινών για τους λαούς του κόσμου.
Συχνά – πυκνά ψηφίζονται (ή δεν ψηφίζονται) νόμοι που, ενώ θα έπρεπε να εδραιώνουν και να στηρίζουν το δημοκρατικό πολίτευμα, μετατρέπονται σε εφιάλτη της πολιτείας -ένα κυνήγι μαγισσών.
Ο θεσμός που από το Σύνταγμα είναι αρμόδιος για την εφαρμογή των νόμων και την επιβολή ποινών ή την απαλλαγή από τις κατηγορίες είναι η Δικαιοσύνη. Δεν είναι λίγες οι φορές που η διασταλτική ερμηνεία νόμων οδηγεί σε αποφάσεις επί ξηρού ακμής. Είναι προτιμότερο να αθωώνονται ένοχοι, εάν τα στοιχεία ενοχής δεν είναι ισχυρά, παρά να τιμωρούνται αθώοι. Ακόμα και σε περίπτωση λαθεμένης απόφασης ή δικαστικής πλάνης (τα λάθη ανθρώπινα είναι) υπάρχει δυνατότητα αναθεώρησης της απόφασης σε διάφορες βαθμίδες, εκτός βέβαια για καταδίκη σε θάνατο που εκτελείται, κάτι που οδήγησε σε κατάργηση της θανατικής ποινής. Με στεντόρεια τη φωνή θέλω να εκφέρω την άποψη πως η Δικαιοσύνη ποτέ δεν εκδικείται.
Οφείλει, όμως, με τεκμηριωμένες αποφάσεις, σύμφωνα με τους νόμους που προβλέπει το Σύνταγμα και ψηφίζει η Βουλή, να αποδίδει το δίκαιο και να επιβάλλει στους παραβάτες τις προβλεπόμενες κατά περίπτωση ποινές. Εν κατακλείδι, τονίζω ότι το Δικαιακό μας σύστημα σε περίπτωση καταδίκης απαιτεί όχι ενδείξεις αλλά απόλυτη βεβαιότητα ενοχής.
Οι ποινές είναι το μέσο που συντηρεί την ηρεμία της Δημοκρατίας και όχι για να διορθώνουν την παραβατική συμπεριφορά των ανθρώπων, κάτι που δεν μπορεί να αποκτηθεί με τιμωρία παρά μόνο με παιδεία. Λέγει ο Κικέρων (Φιλιππ. Η σελίς 894 γράμμα δ): «Εν τω σώματι, εάν υπάρχει τοιούτον τι, το οποίον βλάπτει το λοιπόν σώμα, δέον να κοπεί εκείνο το βλάπτον μέρος, δια να απολεσθεί μάλλον μέρος τι των μελών παρ’ όλον το σώμα. Ούτω και εν τω σώματι της Δημοκρατίας, δια να μείνει όλον σώον, ό,τι φθοροποιόν υπάρχει ας αποκοπεί».
Πρέπει, συνεπώς, να τιμωρούνται αυστηρά τα εγκλήματα που βλάπτουν την ηρεμία της Δημοκρατίας και οι νόμοι στην κατεύθυνση αυτή να είναι «δρακόντιοι». Προσοχή, όμως: Οι ιδέες ούτε εγκαλούνται, ούτε διώκονται, ούτε φυλακίζονται. Η θέση αυτή αποτελεί το μεγαλείο της Δημοκρατίας και πρέπει να φυλάσσεται ως κόρη οφθαλμού.
Για τα σοβαρά εγκλήματα οι ποινές μπορούν να μην είναι εξοντωτικές, αλλά να αποβλέπουν στο σωφρονισμό των παραβατών και την επανένταξή τους στην κοινωνία, παρέχοντας κατά περίπτωση ελαφρυντικά αν υπάρχουν όπως έλλειψη δόλου, βρασμό ψυχής και πρότερο σύννομο βίο.
* Ο Πέτρος Φραγκούλης είναι φυσικός – πρώην φροντιστής – Ιδιωτικό Μουσείο Φωτογραφίας «Ζαγορισίων Πολιτεία»