2/2/1943: Η Βέρμαχτ ηττάται στο Στάλινγκραντ

Γράφει ο Αντώνιος Μιχελόγγονας, Ασκούμενος Δικηγόρος

Στις 22 Ιουνίου 1941 ο Αδόλφος Χίτλερ ξεκίνησε την επίθεση στην κοιτίδα του Μαρξισμού, τη Σοβιετική Ένωση. Σχεδόν δύο χρόνια μετά την υπογραφή του συμφώνου Μολότωφ-Ρίμπερντροπ, που του εξασφάλισε την κάλυψη και συνεργασία του ιδεολογικού εχθρού του στην ανατολική Ευρώπη, έχοντας καταλάβει την Πολωνία, τη Δανία, τη Νορβηγία, το Λουξεμβούργο, την Ολλανδία, το Βέλγιο και τη Γαλλία, έχοντας απομονώσει σε αμυντική θέση τη Μεγάλη Βρετανία και έχοντας εξαλείψει κάθε κίνδυνο προς δυσμάς, ο Χίτλερ μπορούσε πλέον να παραβιάσει ο ίδιος τη συμφωνία του με το Στάλιν και να επανέλθει στο στόχο που είχε διακηρύξει στο «Ο Αγών μου»: Την εξασφάλιση του αναγκαίου για τη Γερμανία Lebensraum στην Ανατολή.

Η υλοποίηση του σχεδίου του ήταν σχεδιασμένη να ξεκινήσει την άνοιξη, καθυστέρησε 1-2 μήνες λόγω της πολεμικής εμπλοκής στα Βαλκάνια για την κατάληψη Γιουγκοσλαβίας και Ελλάδας. Σε κάθε περίπτωση στις 22 Ιουνίου η Βερμαχτ έθεσε σε εφαρμογή την επιχείρηση Μπαρμπαρόσσα. Μια στρατιωτική εισβολή τεραστίου εύρους με αντικειμενικούς σκοπούς την κατάληψη του Λένινγκραντ από την Ομάδα Στρατιών «Βορράς», της Μόσχας από την Ομάδα Στρατιών «Κέντρο», του Στάλινγκραντ από την Ομάδα Στρατιών «Νότος», και τελικό στόχο την ενσωμάτωση στο Τρίτο Ράιχ όλων των εδαφών από την Πολωνία μέχρι τα Ουράλια, στη νοητή γραμμή Αρκτικής-Καυκάσου.

Η επιχείρηση Μπαρμπαρόσσα τυπικά έληξε τον Ιανουάριο του 1942. Παρά τη μοναδική γερμανική προέλαση και τις τεράστιες απώλειες των Σοβιετικών η επιχείρηση δεν πέτυχε κανέναν από τους αντικειμενικούς σκοπούς της. Συγκεκριμένα, η Ομάδα «Βορράς» έφτασε στο Λένινγκραντ, απέκλεισε την επικοινωνία του με την υπόλοιπη χώρα από επίγειες οδούς, δεν είχε όμως τη δυνατότητα να το καταλάβει και ξεκίνησε πολιορκία. Η Ομάδα «Κέντρο» έφτασε σε απόσταση αναπνοής από τη Μόσχα, όμως ο βαρύς ρωσικός χειμώνας σε συνδυασμό με τη σοβιετική αντεπίθεση που ακολούθησε την ανάγκασε να υποχωρήσει ελαφρά. Τέλος, η Ομάδα «Νότος» κατέλαβε σχεδόν ολόκληρη την Ουκρανία πριν αναγκαστεί να σταματήσει τόσο εξαιτίας των καιρικών συνθηκών όσο και για να αποκατασταθούν οι γραμμές επικοινωνίας και ανεφοδιασμού της.

Την άνοιξη του 1942 η κατάσταση για το Χίτλερ είχε δυσχεράνει. Η επίσημη εμπλοκή των ΗΠΑ στον πόλεμο σήμαινε ότι τόσο στον Ατλαντικό όσο και στις αερομαχίες πάνω από την Ευρώπη οι Βρετανοί θα είχαν σύντομα έναν ισχυρότατο σύμμαχο. Από την άλλη μετά από δύο χρόνια πολέμου και με την προοπτική περισσοτέρων εμπλοκών η γερμανική πολεμική μηχανή έπρεπε να εξασφαλίσει τον ανεφοδιασμό της σε ενέργεια και πρώτες ύλες. Ο Χίτλερ είχε να επιλέξει: Να επικεντρωθεί σε επιχειρήσεις κατά των βρετανικών νήσων ρίχνοντας το βάρος στο Kriegsmarine και τη Luftwafte για να προλάβει την ενεργό εμπλοκή των ΗΠΑ ή να στραφεί για άλλη μια φορά στην Ανατολή για την εξόντωση του σοβιετικού εχθρού;

Η τελική επιλογή του να στραφεί ανατολικά πέρα από συμβατή με τις ιδεολογικές του καταβολές και με το ένστικτό του στην πραγματικότητα αποτελούσε και μονόδρομο. Η ΕΣΣΔ σε αντίθεση με τους δυτικούς Συμμάχους αποτελούσε μια άμεση απειλή που θα βρισκόταν σίγουρα μπροστά του, αν αφηνόταν έστω και λίγους μήνες να αναδιοργανωθεί στρατιωτικά και βιομηχανικά. Επιπλέον η πολεμική βιομηχανία είχε ανάγκη από πετρέλαιο και πρώτες ύλες. Ο μόνος τρόπος να τα εξασφαλίσει ήταν να διασφαλίσει την κατοχή της Ουκρανίας και να ενσωματώσει τις πετρελαιοφόρες περιοχές του Καυκάσου.

Κάπως έτσι οργανώθηκε η επιχείρηση Γαλάζιο, περισσότερο γνωστή ως Κυανή Επιχείρηση. Είχε δύο αντικειμενικούς σκοπούς, τον Καύκασο, και κυρίως τις πετρελαιοπηγές του Μπακού, και το Στάλινγκραντ. Την πρώτη αποστολή θα αναλάμβανε η Ομάδα Στρατιών Α του στρατάρχη φον-Κλάιστ, αποτελούμενη από τη 17η Στρατιά και την 1η Στρατιά Panzer. Τη δεύτερη η Ομάδα Στρατιών Β, με διοικητή αρχικά το στρατάρχη φον-Μποκ, έπειτα τον αντιστράτηγο φον-Βάιχς. Αποτελούνταν από την 6η Στρατιά, την 4η Στρατιά Panzer και από ιταλικά, ρουμανικά και ουγγρικά στρατεύματα. Η επιχείρηση ξεκίνησε επισήμως στις 28 Ιουνίου 1942, με αναβολή περίπου ενός μήνα εξαιτίας αφενός της καθυστέρησης στην πολιορκία της Σεβαστούπολης, αφετέρου κάποιων ανεπιτυχών σοβιετικών επιθέσεων.

Στη φάση αυτή η βασική αποστολή της Ομάδας Β ήταν η κάλυψη της Ομάδας Α κατά την προώθησή της στο Νότο. Το Στάλινγκραντ ήταν σημαντική πόλη για τρεις λόγους: Πρώτον, αποτελούσε σημαντικό βιομηχανικό κέντρο. Δεύτερον, ήταν κρίσιμο λιμάνι για τη ναυσιπλοΐα στο Βόλγα. Τρίτον, ήταν μια πόλη με το όνομα του Στάλιν. Η κατάληψή του θα είχε μεγάλη στρατηγική και πολιτική σημασία για το Ράιχ, ο Χίτλερ όμως έχει θέσει σε προτεραιότητα τις πετρελαιοφόρες περιοχές. Αναφορικά με το Στάλινγκραντ έχει δώσει εντολή να καταστραφεί η πόλη και οι βιομηχανικές μονάδες από το πυροβολικό και την αεροπορία και να μην αναλωθεί σε αυτήν η Ομάδα Β.

Η επιχείρηση ξεκίνησε εξαιρετικά για τη Βερμαχτ. Οι Σοβιετικοί υποχωρούσαν αφήνοντας τον εχθρό να προωθείται στη στέπα και να επεκτείνει τις γραμμές ανεφοδιασμού του, όμως οι Γερμανοί παρέμεναν ταχύτεροι με μεγαλύτερη δυνατότητα ελιγμών. Οι σοβιετικές μονάδες κυκλώνονταν και παραδίνονταν, τα Panzer ουσιαστικά προήλαυναν άνευ αντίστασης. Στις 5 Ιουλίου κατελήφθη το Βορονέζ. Η προέλαση συνεχιζόταν με αμείωτο ρυθμό.

Στα μέσα Ιουλίου ο Χίτλερ δίνει εντολή να αποσπαστεί η 4η Στρατιά Panzer από την Ομάδα Β και να συνδράμει την Ομάδα Α στην επίθεση προς τον Καύκασο. Αυτή η εξέλιξη μετέθεσε και επισήμως το μεγαλύτερο βάρος στην 6η Στρατιά. Ο σχηματισμός αυτός κατά την έναρξη του πολέμου λεγόταν 10η Στρατιά και ήταν υπό την ηγεσία του φον-Ράιχεναου. Δε συμμετείχε στην πολωνική εκστρατεία, έπαιξε βασικό ρόλο στην κατάληψη του Βελγίου και του Παρισιού. Τον Ιανουάριο ο διοικητής της σκοτώθηκε σε αεροπορικό δυστύχημα και τη διοίκηση ανέλαβε ο επιτελάρχης του στρατηγός Φρίντριχ φον-Πάουλους. Ένας θεωρητικός αξιωματικός που είχε περάσει το μεγαλύτερο μέρος της καριέρας του σε αίθουσες χαρτών και πρώτη φορά αναλάμβανε τη διοίκηση σχηματισμού. Διηύθυνε επιτυχημένα την 6η Στρατιά στη δεύτερη μάχη του Χάρκοβου και παρουσίασε μια εξαιρετική προέλαση στο πρώτο στάδιο της Κυανής Επιχείρησης. Πλέον προσδοκούσε την επιτυχία της επιχείρησης με την προοπτική μετακίνησης του στο Γενικό Επιτελείο.

Στις 23 Ιουλίου ο Χίτλερ επενέβη εκ νέου. Βλέποντας τη ραγδαία προέλαση της 6ης Στρατιάς και καθοδηγούμενος από την επιθυμία να αποκόψει την ΕΣΣΔ από την προμήθεια σε πετρέλαιο και από την αμερικανική βοήθεια που έφτανε μέσω του Βόλγα, αλλά κυρίως θέλοντας να καταλάβει την πόλη με το όνομα του αντιπάλου του, ο Φύρερ αναθεώρησε τους στόχους της Ομάδας Β και συμπεριέλαβε πλέον την πλήρη κατάληψη του Σταλινγκραντ. Λίγες μέρες μετά μετακίνησε εκ νέου την 4η Panzer στην Ομάδα Β, μετατρέποντας το Σταλινγκραντ σε ισάξιο στόχο με τον Καύκασο.

Φυσικά η γερμανική μεταστροφή δεν πέρασε απαρατήρητη από τους Σοβιετικούς. Αρχές Αυγούστου έγινε αντιληπτό ότι πλησίαζαν την πόλη από τα δυτικά και από το Νότο. Ιωσήφ Στάλιν ήταν ξεκάθαρος. Το Σταλινγκραντ είχε το όνομά του και δε μπορούσε να πέσει. Η άμυνα του ανατέθηκε στη νεοσχηματηθείσα 62η Στρατιά, με επικεφαλής τον αντιστράτηγο Τσούικοφ. Εντολές: Κρατήστε την πόλη με κάθε κόστος. Στρατιωτικές μονάδες από τα Ουράλια μέχρι τη Σιβηρία μετακινήθηκαν εσπευσμένα στην ανατολική όχθη του Βόλγα. Ο κομισάριος και μετέπειτα διάδοχος του Στάλιν Νικήτα Χρουστσόφ θα αναλάμβανε τον άμαχο πληθυσμό και την πειθαρχία στο στράτευμα. Κανείς δεν επιτρεπόταν να φύγει, όλοι οι πολίτες θα συνεισέφεραν στην προετοιμασία. Ετοιμάστηκαν οχυρώσεις, σκάφθηκαν ορύγματα. Και φυσικά κανένα έλεος για όποιον εγκατέλειπε.

Η προέλαση της 6ης Στρατιάς συνεχιζόταν. Στις 20 Αυγούστου διέσχισε τον ποταμό Ντον, το τελευταίο γεωγραφικό εμπόδιο μέχρι το Βόλγα. Πλέον ο στόχος ήταν πολύ κοντά. Οι γερμανικές μονάδες έφτασαν στα περίχωρα της πόλης στις 23 Αυγούστου. Τις προηγούμενες μέρες η Luftwafte επετίθετο ανηλεώς, βομβαρδίζοντας τις αμυντικές θέσεις των Σοβιετικών, τις βιομηχανικές μονάδες, τα πλοιάρια στο Βόλγα, ακόμα και τα εφεδρικά στρατεύματα στην απέναντι όχθη. Η σοβιετική αεροπορία προσπαθούσε ανεπιτυχώς να αντισταθεί, με μοναδικό αποτέλεσμα να πέφτει θύμα των γερμανικών καταδιωκτικών. Η μάχη του Σταλινγκραντ ξεκίνησε και τυπικά.

Στις 2 Σεπτεμβρίου ενώθηκαν στα περίχωρα της πόλης η 6η Στρατιά με την 4η Panzer. Αυτό σήμαινε ότι η περικύκλωση είχε ολοκληρωθεί. Τρεις μέρες μετά μια ισχυρή σοβιετική αντεπίθεση αποκρούστηκε από τα Panzer με τη συνδρομή της Luftwafte, προκαλώντας μεγάλες απώλειες στους Σοβιετικούς. Στις 14 οι Γερμανοί επιχείρησαν να καταλάβουν την πόλη αιφνιδιαστικά, να εκμεταλλευτούν τη σοβιετική αποδιοργάνωση. Κατάφεραν να διεισδύσουν, κατέλαβαν στρατηγικά σημεία. αναγκάστηκαν όμως να σταματήσουν εξαιτίας της ροής των σοβιετικών ενισχύσεων. Πλέον η μάχη έμπαινε σε νέα φάση.

Ως αποτέλεσμα του συνεχούς σφυροκοπήματος από το πυροβολικό και την αεροπορία, αλλά και των σοβιετικών οχυρωματικών επεμβάσεων, η πόλη είχε μετατραπεί σε ένα απέραντο πεδίο μάχης. Οι στρατιώτες μάχονταν στα χαλάσματα, οι περισσότεροι δρόμοι ήταν φραγμένοι, όσα κτήρια στέκονταν ακόμα είχαν μετατραπεί σε αμυντικά σημεία. Κατά την προσφιλή φράση πολλών ιστορικών, οι δύο πλευρές μάχονταν σώμα με σώμα «συνοικία-συνοικία, σπίτι-σπίτι, ακόμα και δωμάτιο-δωμάτιο». Στους αστικούς δρόμους η ταχύτητα και η δυνατότητα ελιγμών των Panzer δε μπορούσαν να αξιοποιηθούν. Ομάδες Σοβιετικών κρύβονταν σε κτήρια, σε ύψος που ούτε τα πυροβόλα ούτε τα πολυβόλα των μπορούσαν να φτάσουν, και επιτίθονταν με αντιαρματικά. Ο Κόκκινος Στρατός εξουδετέρωσε στην πράξη το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της Βερμαχτ, τη συντονισμένη συνεργασία τεθωρακισμένων-αεροπορίας, πεζικού-πυροβολικού, και την παρέσυρε σε έναν πόλεμο σώμα με σώμα.

Εν τω μεταξύ τον Οκτώβριο είχε ήδη φανεί ότι ο στόχος της Ομάδας Α να φτάσει στο Μπακού έως το χειμώνα ήταν ανέφικτος. Οι τεχνικές δυσκολίες του οδικού δικτύου σε συνδυασμό με την τεράστια απόσταση που χώριζε την πρώτη γραμμή από τους σταθμούς ανεφοδιασμού δεν επέτρεπαν πλέον το εγχείρημα. Χωρίς προοπτικές κατάληψης των πετρελαιοπηγών η διατήρηση της Ομάδας Β στο Στάλινγκραντ δεν είχε καμία στρατηγική χρησιμότητα. Η Ομάδα Α δε χρειαζόταν πλέον κάλυψη.

Η μάχη στο Στάλινγκραντ όμως είχε προ πολλού απωλέσει κάθε στρατηγικό χαρακτήρα. Ο στρατάρχης Χάλντερ, Αρχηγός του γερμανικού Γενικού Επιτελείου, παύθηκε από τα καθήκοντά του γιατί τόλμησε να προτείνει εγκατάλειψη της πόλης. Πλέον η μάχη ήταν προσωπική. Η πόλη με το όνομα του Στάλιν είχε μετατραπεί σε σύμβολο της αντίστασης. Ο Στάλιν δε δεχόταν να πέσει, και είχε αφοσιώσει όλη την πολεμική προσπάθεια της χώρας του στην άμυνά της. Και ο Χίτλερ πίστευε πως με την κατάληψή της η ΕΣΣΔ θα κατέρρεε και όλος ο πλανήτης θα λάμβανε το μήνυμα ότι το Ράιχ είναι ανίκητο.

Αντιλαμβάνεται κανείς τη σφοδρότητα των μαχών στην πόλη. Στη βιομηχανική ζώνη, στους σταθμούς, στο ιστορικό κέντρο. Οι απώλειες των Γερμανών ήταν μεγάλες. Των Σοβιετικών μεγαλύτερες. Με την έλευση του Νοεμβρίου το 90% της πόλης ήταν στην κατοχή της Βερμαχτ, η σοβιετική αντίσταση όμως εξακολουθούσε σε συγκεκριμένα σημεία. Ο Χίτλερ βιάζεται, ζητά επιτακτικά την ολοκλήρωση της κατάληψης. Το σύνολο σχεδόν των γερμανικών μονάδων βρίσκονται στο Στάλινγκραντ πολεμώντας για την εκκαθάριση του. Η κάλυψή τους βασιζόταν αποκλειστικά στους συμμάχους τους. Αποδείχθηκε λάθος κίνηση.

Οι Σοβιετικοί συγκέντρωναν εφεδρείες από όλη τη χώρα εδώ και μήνες. Ο σκοπός δεν ήταν μόνο αμυντικός. Εκτός από το Μέτωπο του Στάλινγκραντ του στρατάρχη Ερεμένκο είχαν σχηματιστεί το Νοτιοδυτικό Μέτωπο του στρατηγού Βατούτιν και το Μέτωπο του Ντον του στρατηγού Ροκοσόφσκι. Τα δύο τελευταία προορίζονταν για την εφαρμογή της επιχείρησης Ουρανός. Το σχέδιο εκπονήθηκε από τους στρατάρχες Ζούκοφ και Βασιλιέφσκι. Επρόκειτο για μια επίθεση-τανάλια. Τα δύο Μέτωπα θα επετίθεντο ταυτόχρονα στον εχθρό βόρεια και νότια της πόλης, με στόχο να ενωθούν ανατολικά του Ντον και να περικυκλώσουν την 6η Στρατιά στο Στάλινγκραντ.

Στα τέλη Οκτωβρίου τα νώτα της 6ης Στρατιάς προς Βορρά φυλάσσονταν από τη 2η ουγγρική Στρατιά, και προς Νότο από την 4η ρουμανική. Ανάμεσά τους η 8η ιταλική Στρατιά και μόλις μια γερμανική μηχανοκίνητη μεραρχία. Ήταν υπερβολικά λίγες δυνάμεις για τη φύλαξη ενός τόσο ευρέως μετώπου. Ούτε στην κάλυψη του Ντον μπορούσαν να βασίζονται καθώς οι Σοβιετικοί είχαν διατηρήσει προγεφυρώματα στην όχθη. Τα ανώτερα κλιμάκια γνώριζαν ότι η κάλυψη είναι αδύναμη αλλά δε μπορούσαν να κάνουν διαφορετικά. Άλλωστε στην πραγματικότητα κανείς δε θεωρούσε τους Σοβιετικούς ικανούς για επιθετική ενέργεια.

Στις αρχές Νοεμβρίου η γερμανική κατασκοπεία είχε διακρίνει κινήσεις σοβιετικών στρατευμάτων στην περιοχή και υπήρχαν πληροφορίες για επίθεση. Δε μπορούσαν όμως να αντιδράσουν. Πράγματι στις 19 Νοεμβρίου η επιχείρηση Ουρανός ξεκίνησε και επισήμως.

Πρώτα ήρθε μια ισχυρή προπαρασκευή πυροβολικού. Ακολούθησε επίθεση από Τ-34 με υποστήριξη πεζικού. Οι αμυνόμενοι δεν άντεξαν πολύ. Πρώτη διαλύθηκε η 3η ρουμανική Στρατιά στο Βορρά. Τράπηκε σε άτακτη φυγή και άφησε ακάλυπτους τους Ιταλούς. Την επόμενη μέρα έπαθε το ίδιο η 4η ρουμανική Στρατιά στο Νότο. Το πεζικό δε μπορούσε να σταματήσει τα τεθωρακισμένα. Πλέον και οι δύο πλευρές της ταναλιας κινούνταν. Οι Γερμανοί κινητοποίησαν τις ελάχιστες εφεδρείες τους για να κλείσουν το ρήγμα, το μόνο που κατάφεραν όμως ήταν να απεγκλωβίσουν κάποιες περικυκλωμένες μονάδες. Δεν είχαν χρόνο για κάτι περισσότερο. Στις 23 Νοεμβρίου τα δύο Μέτωπα συναντήθηκαν στον ισθμό του Ντον στο Καλάτς. Την επομένη μέρα ξεκίνησαν επιθετικές επιχειρήσεις και οι υπερασπιστές του Στάλινγκραντ. Ο επιτιθέμενος βρέθηκε αμυνόμενος. Η 6η Στρατιά είχε αποκλειστεί οριστικά.

265.000 Γερμανοί, Ιταλοί, Ρουμάνοι, Ούγγροι και Κροάτες στρατιώτες, μαζί με αρκετούς στρατολογημένους από τις χώρες της ΕΣΣΔ, βρέθηκαν αποκομμένοι στο Στάλινγκραντ και τα περίχωρα του. Ο ίδιος ο φον-Παουλους κινδύνευσε να αιχμαλωτιστεί στο στρατηγείο του, διέφυγε όμως τελευταία στιγμή με αεροσκάφος. Μόλις εξήλθε από το θύλακα κινητοποιήθηκε για να ξεκινήσει επιχείρηση διάσπασης του κλοιού και διαφυγής των αποκλεισμένων. Όχι μόνο δεν έγινε αυτό αλλά του δόθηκε εντολή να επιστρέψει κι ο ίδιος στην πόλη. Υπολόγιζε χωρίς τον ξενοδόχο.

Ο νέος Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου αντιστράτηγος Ζάιτζλερ από την πρώτη στιγμή τάχθηκε υπέρ της διάσπασης του κλοιού. 20 μεραρχίες και αρκετές σκόρπιες μονάδες είναι αποκλεισμένες, αν όμως κινηθούν νωρίς, όσο ακόμα οι Σοβιετικοί δεν έχουν ισχυροποιήσει τις γραμμές τους, με τη βοήθεια και της Luftwafte μπορούν να προκαλέσουν ένα ρήγμα διαφυγής. Θα εγκαταλειφθεί βέβαια πολύτιμο υλικό όμως θα διασωθούν οι στρατιώτες και ίσως καταστεί εφικτός ο σχηματισμός νέας αμυντικής γραμμής στο Ντον.

Ο Χίτλερ έχει άλλη γνώμη. «Δε θα εγκαταλείψω το Βόλγα». Θα εκληφθεί παντού ως γερμανική ήττα. Συμφωνεί για διάσπαση του κλοιού, εξωτερική όμως. Δε θα κινητοποιηθούν οι εγκλωβισμένοι, θα μεταφερθούν τεθωρακισμένες μονάδες από την Ομάδα Α και θα επιτεθούν απ’ έξω. Η 6η Στρατιά πρέπει να κρατήσει τις θέσεις της μέχρι να λάβει βοήθεια, και ο ανεφοδιασμός της θα εξασφαλισθεί από τη Luftwafte.

Ο Ζάιτζλερ επέμενε. Τα αναγκαία στρατεύματα χρειάζονται μέρες για να φτάσουν, και μέχρι τότε οι Σοβιετικοί θα έχουν ενισχυθεί. Επιπλέον αμφισβητεί τη δυνατότητα της αεροπορίας να εξασφαλίσει διαρκή ανεφοδιασμό. Οι απόψεις εδώ διίστανται. Ο φον-Ριχτχόφεν, επικεφαλής του 4ου Αεροπορικού Στόλου που δρα στην περιοχή, ισχυρίζεται ότι δεν έχει επαρκή μέσα για να μεταφέρει καθημερινά τον όγκο υλικών που ζητά η 6η Στρατιά. Ο Χέρμαν Γκαίρινγκ, επικεφαλής της Luftwafte, από το Παρίσι όπου διοικεί, λέει ότι είναι δυνατό. Ο Χίτλερ τον επικαλείται. Δεν ακούει την έκκληση του Ζάιτζλερ, επιμένει να κρατηθούν οι θέσεις στο Στάλινγκραντ. Μετά από τεράστιες πιέσεις δέχεται να το ξανασκεφτεί και δημιουργεί προσδοκίες στους διοικητές της 6ης Στρατιάς. Τελικά το μόνο που δέχεται είναι μια μερική υποχώρηση ενδότερα της πόλης. Καμία κίνηση προς δυσμάς.

Στη φάση αυτή ο Χίτλερ αποφασίζει να επιστρατεύσει τον άνθρωπο που μέχρι στιγμής είχε μόνο επιτυχίες στο ενεργητικό του, το στρατάρχη Έριχ φον-Μανστάιν, για να λύσει το αδιέξοδο. Αποστολή του να ανασυγκροτήσει τα διαλυμένα τμήματα εκτός του Στάλινγκραντ και με τη βοήθεια δύο μεραρχιών Panzer, που έρχονται από τον Καύκασο και τη Γαλλία, να ενωθεί ξανά με την 6η Στρατιά.

Ο Γερμανός στρατάρχης δεν έχει ψευδαισθήσεις για τη δυνατότητα διατήρησης του Στάλινγκραντ, βλέποντας όμως την αδράνεια των Σοβιετικών, που φαίνονται να μην έχουν αντιληφθεί την επιτυχία τους, σχεδιάζει την ανακατάληψη του Καλάτς με ταυτόχρονη επίθεση από τα προγεφυρώματα στο Ντον. Αν πετύχει θα είναι εφικτή μια γρήγορη προέλαση μέχρι το Στάλινγκραντ. Έπειτα υπολογίζει να παρουσιάσει στο Φύρερ την κατάσταση ως νίκη και να αποσπάσει τη συναίνεσή του για την απομάκρυνση της 6ης Στρατιάς. Τότε θα είναι εφικτός ο σχηματισμός αμυντικής γραμμής στο Ροστώβ.

Η έναρξη ήταν προγραμματισμένη για 2 Δεκεμβρίου, αναβλήθηκε όμως εξαιτίας έλλειψης μεταφορικών μέσων. Ξεκινά στις 12. Η επίθεση των Panzer είναι σφοδρή και δε μπορούν να την ανακόψουν. Ο Μανστάιν πέτυχε το ρήγμα. Στις 19 τα Panzer είχαν κατορθώσει να διανύσουν τα 130 από τα 180 χλμ που τους χώριζαν από το Στάλινγκραντ. Ο φον-Μανστάιν δίνει εντολή στην 6η Στρατιά να αρχίσει να κινείται για να συναντήσει τα υπολείμματα της 4ης Panzer. Η απάντηση που λαμβάνει είναι ότι δε μπορούν να κινηθούν για δύο λόγους: Πρώτον, έλλειψη καυσίμων. Δεύτερον, διαταγή του Φύρερ. Η επιτυχία του Μανστάιν είχε ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που ήλπιζε. Ο Χίτλερ πλέον δε θεωρούσε απειλητική την κατάσταση στο Στάλινγκραντ και υπερθεμάτιζε για την ανάγκη διατήρησής του.

Όσο όμως οι Γερμανοί κινούνται οι Σοβιετικοί δε μένουν αδρανείς. Όταν διαπίστωσε η σοβιετική ηγεσία ότι τα νώτα της Βερμαχτ δυτικά του Ντον φυλάσσονται από τους συμμάχους της, που είναι σχεδόν διαλυμένοι, εκμεταλλεύονται την ευκαιρία. Στις 16 Δεκεμβρίου, μετά από πίεση πολλών ημερών η 8η ιταλική Στρατιά υποχωρεί αφήνοντας ακάλυπτους τους συμμάχους της. Ακολουθεί η διάλυση. Μια νέα επίθεση-τανάλια θέτει σε κίνδυνο τις δυνάμεις του Άξονα ανατολικά του Ντον και απειλεί ακόμα και με κατάληψη του Ροστώβ. Η κίνηση για τη διάσωση της 6ης Στρατιάς δε σταματά, ο χρόνος όμως τελειώνει. Οι δύο πλευρές φτάνουν κοντά στην ένωση. Έπειτα οι μονάδες αρχίζουν να υποχωρούν μαχόμενες για να αποφύγουν τη διάλυση. Κάθε μέρα που περνά απομακρύνονται από το Στάλινγκραντ και επισφραγίζεται η κακή μοίρα της 6ης Στρατιάς.

Οι πρώτες ημέρες του Ιανουαρίου περνούν βασανιστικά. Οι αεροπορικοί ανεφοδιασμοί είναι όλο και σπανιότεροι, οι Γερμανοί στρατιώτες βλέπουν κάθε μέρα τα εφόδιά τους να τελειώνουν. Στις 9 Ιανουαρίου αρχίζουν εκ νέου οι επιθέσεις των Σοβιετικών. Οι Γερμανοί κάθε μέρα υποχωρούν περισσότερο. Μετά από λίγες μέρες χωρίζονται στα δύο. Έχουν πλέον παγιδευτεί, το τέλος είναι θέμα ημερών. Ο φον-Πάουλους ζητά να συνθηκολογήσει για να σωθούν οι άντρες του. Ο φον-Μανστάιν υποστηρίζει το αίτημά του. Ο Φύρερ αρνείται.

Στις 30 Ιανουαρίου ο Χίτλερ προάγει το φον-Πάουλους σε στρατάρχη. Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: Κανένας Γερμανός στρατάρχης δεν έχει πέσει στα χέρια του εχθρού. Είτε θα πολεμήσει μέχρις εσχάτων είτε θα αυτοκτονήσει. Σε κάθε περίπτωση ο Φύρερ αρνείται τη συνθηκολόγηση. Και ο φον-Πάουλους αρνείται πλέον τη θυσία των στρατιωτών του.

Στις 2 Φεβρουαρίου ο φον-Πάουλους έγινε ο πρώτος Γερμανός στρατάρχης που έπεσε ζωντανός στα χέρια του εχθρού. Η 6η Στρατιά παραδόθηκε και επισήμως. Τις επόμενες ημέρες ολοκληρώθηκε η εκκαθάριση του Στάλινγκραντ από τους θύλακες γερμανικής αντίστασης. Η βιομηχανική πόλη στις όχθες του Βόλγα έγινε το πρώτο μέρος όπου οι Γερμανοί υπέστησαν μια μεγάλη ήττα. Ο Κόκκινος Στρατός εμπόδισε τη Βερμαχτ να αποκτήσει τον έλεγχο του Βόλγα και των πετρελαιοπηγών του Καυκάσου, και την ανάγκασε για δεύτερη φορά να ξεκινήσει μια μεγάλη υποχώρηση. Θα ήταν η τελευταία μεγάλη επιθετική της επιχείρηση που κατέληξε σε ενσωμάτωση εδαφών.

Το Στάλινγκραντ δεν ήταν η πρώτη ήττα του Τρίτου Ράιχ. Ήταν όμως η πρώτη ήττα σε τέτοια διάσταση. Και έδωσε το μήνυμα σε όλο τον κόσμο ότι η τελική νίκη δεν είναι αδύνατη. Από αυτό το σημείο και μετά ξεκινούσε η αντίστροφη μέτρηση.

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.