Ο Locke τα φυσικά δικαιώματα και η εποχή των επαναστάσεων
Γράφει ο Βαγγέλης Αντωνιάδης
Σύμφωνα με τους περισσότερους θεωρητικούς του κοινωνικού συμβολαίου, είναι απαραίτητο να υπάρχουν σαφή όρια, έλεγχοι και ρυθμίσεις πάνω στην κρατική εξουσία. Την πληρέστερη θεωρία θεσμικής συγκρότησης της κρατικής εξουσίας κατόρθωσε να εισάγει στον πολιτικό και φιλοσοφικό διάλογο της εποχής ο Αγγλος φιλόσοφος John Locke (1632-1704).
Aναλυτικότερα ο Locke υποστήριξε ότι οι πολίτες διαθέτουν τα φυσικά δικαιώματα της ζωής, της ελευθερίας και της περιουσίας και ότι τα δικαιώματα είναι απαραίτητο να προστατεύονται από την κρατική εξουσία και τους ηγεμόνες που οφείλουν να κυβερνούν με βάση τον νόμο.
Αν επιχειρήσουμε να δώσουμε έναν ασφαλή και πλήρη ορισμό των φυσικών δικαιωμάτων θα λέγαμε πως τα φυσικά δικαιώματα είναι τα δικαιώματα εκείνα που εκχωρήθηκαν στους ανθρώπους με τον Θεό, όπως το δικαίωμα στην ζωή, την ελευθερία και την ιδιοκτησία , που θεωρείται πως παραχωρήθηκαν στους ανθρώπους από τον ίδιο τον Θεό ή την φύση και τον οποίων η ύπαρξη είναι πάντα ανεξάρτητη από την κυβέρνηση.
Σύμφωνα με τον Locke, οι πολίτες συναινετικά αποδέχονται την τήρηση των νόμων της χώρας τους, έστω και κατά τρόπο σιωπηρό μέσω της αποδοχής για παράδειγμα της προστασίας που προσφέρει ο νόμος. Όταν οι ηγεμόνες παραβιάσουν αυτά τα φυσικά δικαιώματα, οι πολίτες απαλλάσσονται από κάθε καθήκον υπακοής και προσφεύγουν στο κοινό καταφύγιο που χάρισε ο Θεός σε όλους τους ανθρώπους από την δύναμη και την βία στο δικαίωμα της αντίστασης.
Οι ιδέες της κυριαρχίας και της συναίνεσης αντικατοπτρίστηκαν με διαφορετικές μεθόδους σε δυο κομβικά ιστορικά γεγονότα που σφράγισαν την μετάβαση στην εποχή της πολιτικής νεοτερικότητας. Την αμερικανική και την γαλλική επανάσταση.
Στην Αμερική, οι έποικοι απόκτησαν την ανεξαρτησία τους από την Βρετανία και στην συνέχεια διαμόρφωσαν ένα νέο δημοκρατικό πολιτικό περιβάλλον για την κρατική οντότητα που ίδρυσαν, δίνοντας πραγματικά πολιτική έκφραση στην φιλελεύθερη ερμηνεία του κράτους από τον Locke. Είναι χαρακτηριστικό πως η διακήρυξη της αμερικανικής ανεξαρτησίας ( 1776) δήλωσε πως οι κυβερνήσεις αντλούν << την δίκαιη εξουσία τους από την συναίνεση των κυβερνωμένων>>, ενώ το αμερικανικό σύνταγμα του 1787 ξεκινά με την ιστορική ρήση << Εμείς ο λαός των Ηνωμένων Πολιτειών>>.
Παρόλα αυτά η Γαλλική Επανάσταση του 1789 προχώρησε σε ένα σαφώς πιο τολμηρό πολιτικό εγχείρημα, την εκ νέου ερμηνεία της έννοιας της κυριαρχίας με Δημοκρατικούς και όχι απλά με φιλελεύθερους όρους. Η γαλλική επανάσταση το << σημαντικότερο γεγονός σε ολόκληρη την ιστορία της Διακυβέρνησης>> σύμφωνα με τον Finer, διαμόρφωσε το περίγραμμα της σύγχρονης Δημοκρατίας. Ενώ λοιπόν η αμερικανική ομοσπονδιακή κυβέρνηση περιορίστηκε αυστηρά στην σφαίρα των εξουσιών της, οι Γάλλοι επαναστάτες θεωρούσαν ότι το συγκεντρωτικό, ενιαίο κράτος αποτελεί την κυρίαρχη έκφραση μίας εθνικής κοινότητας, την οποία συγκροτούν πολίτες με ίσα δικαιώματα.
