Ιαπωνία εναντίον «Κιναφρικής»

Γράφει ο Δημοσθένης Δαββέτας, Καθηγητής φιλοσοφίας της τέχνης, ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικός αναλυτής

Από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου έως και σήμερα με τις αλλαγές της διεθνούς γεωπολιτικής που επέβαλλε η παγκοσμιοποίηση, η Αφρική έπαψε πια να ‘ναι αντικείμενο διεκδίκησης πρώτης γραμμής μεταξύ των κλασικών διεθνών διεκδικητών: των ΗΠΑ και Ρωσίας. Ξεχασμένη και εγκαταλελειμμένη για πολλές δεκαετίες, η μαύρη Ήπειρος επανέρχεται στο προσκήνιο για δύο βασικούς λόγους: το υψηλό ποσοστό ανάπτυξης, που κεντρίζει εκ νέου το παγκόσμιο ενδιαφέρον και τη σύγκρουση Κίνας – Ιαπωνίας, που τη διεκδικούν.

Η παρουσία της πρώτης τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια είναι όλο και πιο έντονη. Πρόσφατα, όμως, ο Ιάπωνας πρωθυπουργός Shinzo Abe επισκέφθηκε τη δυτική, ανατολική και νότια Αφρική (Ακτή Ελεφαντοστού, Αιθιοπία, Μοζαμβίκη) ανοίγοντας «ένα νέο σύνορο της Ιαπωνικής διπλωματίας», όπως δήλωσε. Αμφισβητώντας έτσι την ισχυρή εκεί κινεζική παρουσία (έχει μάλιστα εφευρεθεί ο όρος «Κιναφρική» για να δείξει την κινέζικη επιρροή), η Ιαπωνία υποδέχτηκε πριν μερικα χρόνια στο Τόκυο περίπου 40 Αφρικάνους ηγέτες και τους υποσχέθηκε 14 δισεκατομμύρια δολάρια στην επόμενη πενταετία, όπως επίσης και ενίσχυση των μεταξύ τους εμπορικών συναλλαγών.

Αν και τουλάχιστον πέντε φορές μικρότερη οικονομικά η ιαπωνική χειρονομία από αυτήν της Κίνας, αυτό δεν την εμπόδισε ν’ αντιδράσει: ο Κινέζος πρεσβευτής έκανε διάβημα στην Αφρικάνικη ένωση κατηγορώντας το Τόκυο για επιθετική πολιτική, προειδοποιώντας για «ανάσταση του ιαπωνικού επεκτατισμού» και συνοδεύοντας τα λόγια του με εικόνες βασανισμένων Κινέζων από τους Ιάπωνες κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι Ιάπωνες απάντησαν με το ειρωνικό χαμόγελο του εκπροσώπου του πρωθυπουργού τους και φράσεις όπως «η Ιαπωνία δεν προσφέρει ωραία σπίτια στην Αφρική αλλά θέλει ν’ αναπτύξει το ανθρώπινο κεφάλαιό της». Ήταν ένας τρόπος να κάνουν κριτική στην Κίνα που κατηγορείται από πολλούς ότι ρουφά τις φυσικές πηγές ενισχύοντας τη διαφθορά γιατί έχει νεοαποικιοκρατικές βλέψεις.

Παρά την κάποια βάση αυτού του επιχειρήματος, δε μπορεί ταυτόχρονα ν’ αμφισβητηθεί ο θετικός ρόλος της κινεζικής πολιτικής στην ανάπτυξη υποδομών στις αφρικάνικες χώρες. Η επιστροφή της Ιαπωνίας στην Αφρική είναι για την ίδια ζωτική ανάγκη γιατί βλέπει στην Ασία αλλά και διεθνώς την κινεζική σκιά να μεγαλώνει. Το Τόκυο θέλει να επιστρέψει στην παγκόσμια σκηνή μέσω της οικονομίας, της διπλωματίας αλλά και της μεγαλύτερης της συμμετοχής του σε ζητήματα ασφάλειας. Κι αυτό είναι το πνεύμα της νέας ερμηνείας του ιαπωνικού συντάγματος που θέλει να δώσει ο πρωθυπουργός Shinzo Abe: να μην εμποδίζονται πια οι ιαπωνικές δυνάμεις να συμμετέχουν σε επιχειρήσεις και διεθνείς δράσεις στήριξης της ειρήνης.

Αυτή η κινεζο-ιαπωνική διαμάχη μπορεί να μην είναι μεν καλή είδηση για την Ασία, είναι όμως αναμφίβολα πηγή δυνατότητας πολιτικής στρατηγικής για την Αφρική. Όπως παλαιότερα έπαιζαν το χαρτί ανταγωνισμού ΗΠΑ- Ρωσίας, έτσι και τώρα οι Αφρικάνοι ηγέτες μπορούν να παίζουν το χαρτί του κινεζο-ιαπωνικού ανταγωνισμού για το συμφέρον τους.Ειδικα στην σημερινή περίοδο του covid 19 η κινεζοιαπωνικη διαμάχη συνεχίζεται σιωπηλά αλλά αμείωτη.