15 Ιουλίου 1974. Πραξικόπημα στην Κύπρο
Η πρώτη απόπειρα κατά της ζωής του προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας αρχιεπισκόπου Μακαρίου έγινε στις 8 Μαρτίου 1970.
Η δεύτερη, στις 7 Οκτωβρίου 1973. Στις 17 Ιανουαρίου 1974, πέθανε στη Λεμεσό ο αρχηγός της αντιμακαριακής οργάνωσης ΕΟΚΑ Β’, Γεώργιος Γρίβας.
Ο Μακάριος κήρυξε πένθος και τριήμερη αμνηστία, επειδή ο Γρίβας ήταν αρχηγός και της ΕΟΚΑ που κατά κύριο λόγο διεξήγε τον απελευθερωτικό αγώνα, στη δεκαετία του ‘50. Η ΕΟΚΑ Β’ δεν σταμάτησε τις πράξεις βίας. Η κυβέρνηση της Κύπρου την έθεσε εκτός νόμου στις 25 Απριλίου. Στην Αθήνα και στην Κύπρο, οι ετοιμασίες για ένα πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου προχωρούσαν.
Τον Ιούνιο του 1974, οι αναφορές για κινήσεις τουρκικών στρατευμάτων άρχισαν να πληθαίνουν. Πληροφορίες ανέβαζαν σε 40.000 τους στρατιώτες που συγκεντρώνονταν στην Αλεξανδρέττα και στη Μερσίνα, στα τουρκικά παράλια, απέναντι από την Κυρήνεια. Στρατιωτικοί της χούντας του Ιωαννίδη και στελέχη της ΕΟΚΑ Β’ μετείχαν σε συσκέψεις στην Αθήνα και στην Κύπρο, στις 2 Ιουλίου.
Στις 8.35 το πρωί της Δευτέρας, 15 Ιουλίου του 1974, ένα τηλεγράφημα έφτασε από την Κύπρο και προωθήθηκε στο γραφείο του «αόρατου δικτάτορα». Έγραφε: «Αλέξανδρος εισήχθη εις νοσοκομείον». Το πραξικόπημα είχε ξεκινήσει. Ενώ τα κρατικά μέσα μαζικής ενημέρωσης έμεναν βουβά, οι φήμες οργιάζανε. Σε λίγο, στις φήμες ήρθε να προστεθεί και η πληροφορία πώς ο Μακάριος είχε σκοτωθεί. Στην ΕΣΑ και στο Πεντάγωνο άνοιξαν σαμπάνιες. Όμως, καμιά επίσημη ανακοίνωση δεν μεταδιδόταν ακόμα. Στις 3 το μεσημέρι, ο Ιωαννίδης μάθαινε πως η αρχιεπισκοπή έπεσε στα χέρια των πραξικοπηματιών αλλά ο Μακάριος είχε διαφύγει και ήταν ακόμη ζωντανός. Οι πραξικοπηματίες είχαν προτείνει κι ο Νίκος Σαμψών είχε αποδεχτεί να γίνει πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Όλοι οι άλλοι υποψήφιοι αρνήθηκαν.
Το απόγευμα, οι πραξικοπηματίες έμαθαν πως ο Μακάριος κρυβόταν στη μονή Κύκκου κι έστειλαν εκεί δυνάμεις να τον σκοτώσουν. Όμως, ο Μακάριος ήταν στην Πάφο. Και η Πάφος, όπως και η Λεμεσός, αντιστεκόταν ακόμα. Στις 8.30 το βράδυ, ο Νίκος Σαμψών απηύθυνε διάγγελμα: Ο στρατός του εμπιστεύτηκε την προεδρία. Στις 11 τη νύχτα, όσοι άκουγαν ραδιόφωνο, έπιασαν από την Πάφο μια γνώριμη φωνή: «Ελληνικέ Κυπριακέ Λαέ. Γνώριμη είναι η φωνή που ακούεις. Γνωρίζεις ποίος ομιλεί. Είμαι ο Μακάριος. Είμαι εκείνος που συ εξέλεξες για να είναι ηγέτης σου. Δεν είμαι νεκρός, όπως η χούντα των Αθηνών και οι εδώ εκπρόσωποί της θα ήθελαν. Είμαι ζωντανός…».
Από το βρετανικό στρατόπεδο τεθωρακισμένων της ειρηνευτικής δύναμης όπου βρισκόταν, ο Μακάριος πήγε στη βάση Ακρωτηρίου. Από εκεί, πέταξε ως τη Μάλτα. Είχε ξεφύγει. Το πραξικόπημα εξελισσόταν. Ως το βράδυ, είχαν καταμετρηθεί 33 στρατιωτικοί νεκροί (οι 28 Κύπριοι) και 128 τραυματίες (οι 114 Κύπριοι). Ο αριθμός των θυμάτων από τον άμαχο πληθυσμό παραμένει αδιευκρίνιστος.
Η Τρίτη, 16 Ιουλίου 1974, πέρασε στην Κύπρο με σφαγές αντιχουντικών. Στην Αθήνα, πλήθαιναν οι πληροφορίες για ασυνήθιστη ενεργητικότητα και κινήσεις των τουρκικών στρατευμάτων. Στην Άγκυρα, ο πρωθυπουργός της Τουρκίας, Μπουλέν Ετζεβίτ, δήλωνε: «Δεν θα δεχτούμε τετελεσμένα γεγονότα στην Κύπρο». Και ο υπουργός Πληροφοριών συμπλήρωνε: «Η Τουρκία θα ζητήσει από την Αγγλία την από κοινού χρήση του δικαιώματος επέμβασης στην Κύπρο». Στην Αθήνα, η χούντα ησύχαζε. Το πραξικόπημα στην Κύπρο έχει πετύχει κι ας ξέφυγε ο Μακάριος.
