Η σύγκρουση Ισραήλ – Χαμάς, ο ρόλος της Τουρκίας και η θέση της Ελλάδας

Γράφει ο Λάμπρος Τζούμης, αντιστράτηγος ε.α.

Η πρόσφατη σύγκρουση του Ισραήλ με την παλαιστινιακή  οργάνωση Χαμάς έφερε για μια ακόμα φορά στην επιφάνεια τις εξελίξεις στην περιοχή, το ρόλο της Άγκυρας και τις σχέσεις του εβραϊκού κράτους με την Τουρκία και την Ελλάδα.

Η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ το 1948 αποτέλεσε και την αφετηρία της διαμάχης ανάμεσα στους Εβραίους και τους Παλαιστινίους, καθόσον ένας μεγάλος αριθμός από Άραβες κατοίκους της περιοχής αναγκάστηκε σε μετακίνηση, καταφεύγοντας σε γειτονικές χώρες και σε προσφυγικούς καταυλισμούς.

Με τον πόλεμο των έξι ημερών του 1967 μεταξύ του Ισραήλ, της Αιγύπτου, της Ιορδανίας και της Συρίας, το εβραϊκό κράτος κατάφερε να τριπλασιάσει τα εδάφη του με την προσάρτηση της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, της Δυτικής Όχθης, της Λωρίδας της Γάζας, της Χερσονήσου του Σινά και των Υψωμάτων του Γκολάν. Αναφορικά με τη στρατηγική που ακολούθησε το Ισραήλ είναι σκόπιμο επιγραμματικά να επισημανθεί ότι :

Η επιλογή του πρώτου κτυπήματος από το Ισραήλ, που είχε την πρωτοβουλία, διευκόλυνε την καταστροφή των ενόπλων δυνάμεων του αντιπάλου με ελάχιστο κόστος. Το αντίκτυπο του πολυμέτωπου πολέμου μειώθηκε με την υιοθέτηση μιας επιθετικής στρατηγικής που επέτρεψε στο Ισραήλ να νικήσει γρήγορα και αποφασιστικά τους αντιπάλους του.

Μετά τον πόλεμο των έξι ημερών, και τον έλεγχο από το Ισραήλ της Δυτικής Όχθης και της Λωρίδας της Γάζας, ένας μεγάλος αριθμός Παλαιστινίων κατέφυγαν σε γειτονικές χώρες αλλά σχεδόν ένα εκατομμύριο παρέμειναν στα κατεχόμενα εδάφη από το Ισραήλ.

Το 2005 οι ισραηλινές δυνάμεις  αποσύρθηκαν από τη Λωρίδα της Γάζας. Παρά όμως την αποχώρηση, το Ισραήλ δεν έπαψε να ελέγχει όλη την περιοχή περιμετρικά, πλην του Νότου που τον έλεγχο παραχώρησε στην Αίγυπτο. Από το 2006 στη Λωρίδα της Γάζας επικράτησαν οι ακραίοι ισλαμιστές της οργάνωσης Χαμάς, που πρεσβεύει την καταστροφή του κράτους του Ισραήλ και την αντικατάστασή του με ένα παλαιστινιακό ισλαμικό κράτος. Το γεγονός αυτό έχει φέρει τη Χαμάς σε έντονη διαμάχη με τη μετριοπαθή οργάνωση Φατάχ, του σημερινού προέδρου Μαχμούντ Αμπάς. Το ότι μέχρι σήμερα δεν έχει αναγνωριστεί ανεξάρτητο κράτος της Παλαιστίνης, που χρονοτριβεί από το 1948, σε συνδυασμό με τις άσχημες συνθήκες διαβίωσης των Παλαιστινίων στη Λωρίδα της Γάζας και τη Δυτική Όχθη και την επικράτηση της ακραίας ισλαμικής οργάνωσης Χαμάς, δημιουργεί συνεχείς εστίες έντασης στην περιοχή.

Ο νέος κύκλος βίας που εκτυλίσσεται την περίοδο αυτή, είχε ως αφορμή την προσπάθεια εποικισμού της Αν. Ιερουσαλήμ από το Ισραήλ μέσω εξώσεων Παλαιστινίων από τα οικίες τους, σε συνδυασμό με απαγορεύσεις μετακινήσεων όπως συμβαίνει κάθε χρόνο την περίοδο εορτασμού του ραμαζανιού σε περιοχές ελεγχόμενες από τις ισραηλινές δυνάμεις και την αναβολή των εκλογών στα παλαιστινιακά εδάφη που είχαν προγραμματισθεί με απόφαση του Μαχμούντ Αμπάς. Η πραγματική αιτία όμως για τη σύγκρουση βρίσκεται σε όσα προαναφέρθηκαν.

Ο ρόλος της Τουρκίας

Με την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, η Τουρκία ήταν η πρώτη μουσουλμανική χώρα που το αναγνώρισε. Από το 1948 έως και το 2010 περίπου, οι σχέσεις Ισραήλ – Τουρκίας ήταν σε εξαιρετικό επίπεδο. Τα πρώτα σύννεφα εμφανίστηκαν με την ανακήρυξη και καθορισμό της κυπριακής ΑΟΖ με το Ισραήλ, χωρίς να ληφθούν υπόψη οι τουρκικές αμφισβητήσεις. Η λεκτική αντιπαράθεση ανάμεσα στον Ερντογάν και τον Σιμόν Πέρες στο Νταβός το 2009 με αφορμή τις ισραηλινές επιθέσεις στη Λωρίδα της Γάζας και η πολύνεκρη ισραηλινή επίθεση κατά της νηοπομπής με το Μαβί Μαρμαρά  το 2010, ήταν η κορυφή του παγόβουνου στην ένταση ανάμεσα στις δύο χώρες. Η ρίζα των προβλημάτων όμως ήταν η επιλογή του Ισραήλ να στηρίξει τη δημιουργία κουρδικού κράτους, σε συνδυασμό με τον μεγαλοϊδεατισμό και τα νεοθωμανικά οράματα του Τούρκου προέδρου. Έκτοτε, η αντισημιτική ρητορική του Ερντογάν με ακραίες εκφράσεις σε κάθε ευκαιρία έχει στόχο να διεκδικήσει για την Τουρκία ηγεμονικό ρόλο στον μουσουλμανικό κόσμο. Τα πρόσφατα επεισόδια ανάμεσα στο Ισραήλ και τη Χαμάς, έδωσαν την ευκαιρία στον Τούρκο πρόεδρο με δηλώσεις που έκανε να προβάλει τον εαυτό του ως προστάτη των Παλαιστινίων και να εργαλειοποιήσει τη Χαμάς, υποδαυλίζοντας την ένταση για την επιδίωξη των στόχων του. Με τα δεδομένα αυτά και για όσο καιρό στην ηγεσία της Τουρκίας παραμένει ο Ερντογάν, δεν θεωρείται πιθανό να υπάρξει αναθέρμανση των Τούρκο – Ισραηλινών σχέσεων.

Σχέσεις Ελλάδας – Ισραήλ 

Η  Ελλάδα κατά τη διάρκεια εξέτασης του σχεδίου της ίδρυσης του Ισραήλ στον ΟΗΕ το 1949,  ήταν η μόνη ευρωπαϊκή χώρα που ψήφισε εναντίον. Η κυβέρνηση Σοφούλη οδηγήθηκε στην απόφαση αυτή λόγω των παραδοσιακών δεσμών με τον αραβικό κόσμο και αφού έλαβε υπόψη τα συμφέροντα  και την προστασία των ελληνικών κοινοτήτων σε χώρες όπως η Αίγυπτος, η Συρία, ο Λίβανος, κ.λπ.  Δύο χρόνια αργότερα το 1949 κατά την ψηφοφορία στον ΟΗΕ για την αποδοχή του Ισραήλ ως κράτους μέλους του Οργανισμού, η Ελλάδα επέλεξε την αποχή. Οι διακρατικές διπλωματικές σχέσεις των δύο χωρών παρέμειναν για πολλά χρόνια υποβαθμισμένες, ενώ η χώρα μας διατήρησε επί σειρά ετών ένα μονομερή φιλοαραβικό προσανατολισμό.

Η αναγνώριση του κράτους του Ισραήλ έγινε από την Ελλάδα το 1990 επί υπουργού εξωτερικών Αντ. Σαμαρά και πρωθυπουργού Κων. Μητσοτάκη. Το 2010 η κατάρρευση της Τουρκο-ισραηλινής συμμαχίας έδωσε την ευκαιρία στον τότε πρωθυπουργό Γ. Παπανδρέου να ξεκινήσει μια πολιτική επαναπροσέγγισης με το Ισραήλ.

Το 2013 ο Αντ. Σαμαράς ως πρωθυπουργός, συνοδευόμενος από μεγάλο αριθμό υπουργών και επιχειρηματιών, μετέβη στο Ισραήλ και έθεσε τις βάσεις για την ανάπτυξη στρατηγικής σχέσης μακράς πνοής ανάμεσα στις δύο χώρες. Κατά την επίσκεψη υπεγράφη αριθμός συμφωνιών σε διάφορους τομείς και συζητήθηκε το θέμα της μεταφοράς φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο μέσω Ελλάδας προς την Ευρωπαϊκή Ένωση (αγωγός East Med), ένα έργο υψίστης γεωπολιτικής σημασίας.

Η κυβέρνηση του Αλ. Τσίπρα παρά την κριτική που είχε ασκήσει ως αντιπολίτευση στην προσπάθεια προσέγγισης Ελλάδας – Ισραήλ, προφανώς για εξυπηρέτηση μικροπολιτικών σκοπιμοτήτων, ακολούθησε την πορεία της συνεργασίας και βελτίωσης των σχέσεων.

Toν Ιαν. 2020 επί πρωθυπουργίας Κυρ. Μητσοτάκη, Ελλάδα, Κύπρος και Ισραήλ υπέγραψαν τη διακρατική συμφωνία για την κατασκευή του αγωγού East Med. Έκτοτε Ελλάδα και Ισραήλ διευρύνουν συνεχώς τη συνεργασία τους σε τομείς όπως η άμυνα, η ενέργεια, ο τουρισμός, κ.λπ, γεγονός που επιβεβαιώνει την ανάπτυξη της στενής σχέσης ανάμεσα στις δύο χώρες.

Η δυσμενή τροπή που έχουν πάρει οι Τουρκο-ισραηλινές σχέσεις, γεγονός που μας το υπενθύμισε η θέση του Τούρκου προέδρου λόγω των προσφάτων επεισοδίων μεταξύ Ισραήλ-Χαμάς, θα πρέπει να τύχει ανάλογης εκμετάλλευσης από την Ελλάδα που με σωστά δομημένη στρατηγική να επιδιώξει την αναβάθμιση της στρατηγικής συνεργασίας που έχει αναπτυχθεί με το Ισραήλ, σε τομείς που θα υπάρξουν οφέλη για την Ελλάδα όπως τεχνολογία, αμυντική θωράκιση, κ.λπ,.

Θα ήταν όμως σκόπιμο για θέματα εξωτερικής πολιτικής να έχουμε υπόψη μας τη ρήση του λόρδου Πάλμερστον ότι «τα έθνη δεν έχουν μόνιμους φίλους ή εχθρούς, έχουν μόνο μόνιμα συμφέροντα».