Η πολιτική, το έθνος και ολίγα τινά περί της ψήφου των ομογενών (μέρος 2)
Γράφουν οι Αντώνης Μιχελόγγονας, Νομικός και Δημήτρης Βερδελής, Νομικός, φοιτητής πολιτικών επιστημών
Πριν από ενάμιση χρόνο, το Μάιο του 2018, είχαμε επιλέξει να γράψουμε δύο λόγια σχετικά με την ψήφο των Ελλήνων ομογενών, που κατοικούν στο εξωτερικό. Μπορείτε να το θυμηθείτε με ένα κλικ στο σύνδεσμο: http://lastpoint.gr/i-politiki-to-ethnos-kai-oliga-tina-peri-tis-psifou-ton-omogenon/ . Στο άρθρο αυτό είχαμε αναφερθεί στους λόγους για τους οποίους οι ομογενείς δικαιούνται και οφείλουν ταυτόχρονα να έχουν δικαίωμα ψήφου, και στα κίνητρα που ωθούν την αριστερά να αντιτίθεται σε αυτό.
Εφόσον αναφερθήκαμε σε αυτές τις πλευρές τότε, δε θα το κάνουμε εκ νέου. Σήμερα, ενάμιση χρόνο μετά, έχουμε περάσει πλέον στην επόμενη φάση. Η συζήτηση για την ψήφο των Ελλήνων του εξωτερικού πλέον δεν είναι θεωρητική. Πλέον συζητάμε πρακτικά, για ένα νομοσχέδιο που θα έρθει, τις λεπτομέρειες των διατάξεών του και τις δυνατότητες υπερψήφισής του.
Να σημειώσουμε καταρχάς ότι είναι εξαιρετικά θετικό το γεγονός ότι για πρώτη φορά μετά το 1974 το σύνολο σχεδόν του πολιτικού συστήματος φαίνεται να αποδέχεται επί της αρχής την ανάγκη να διευκολυνθούν οι Έλληνες του εξωτερικού στην άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος. Είναι θετικό γιατί αναγνωρίζεται πλέον η σημασία του δεσμού που συνεχίζουν να διατηρούν οι Έλληνες του εξωτερικού με την Ελλάδα, δεσμού που πρωτίστως οφείλεται στο στοιχείο της εθνικής ταυτότητας, εφόσον ενδέχεται να μην υπάρχουν η κατοικία, η διαμονή, η οικονομική δραστηριότητα κοκ. Και δίνει τη δυνατότητα να ασχοληθεί το πολιτικό σύστημα με την εφαρμογή μιας ιδέας που μέχρι προχθές συνιστούσε μόνο θεωρία.
Δεδομένης της ύπαρξης συνταγματικής πρόβλεψης για την ανάγκη υπερψήφισης του εκτελεστικού του Συντάγματος νόμου για την ψήφο των Ελλήνων της Διασποράς από τα 2/3 της Βουλής, μέχρι σήμερα κατέστη αδύνατη η διευκόλυνση στην άσκηση του δικαιώματος ψήφου. Όσες προσπάθειες έγιναν έπεσαν στο κενό, κυρίως με ευθύνη των κομμάτων αριστερότερα του κέντρου. Δεν είναι λοιπόν καθόλου υπερβολή να πούμε ότι σήμερα είναι η πρώτη πραγματική ευκαιρία να ψηφιστεί ο σχετικός νόμος από την απαιτούμενη κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Και ενδεχομένως η τελευταία.
Ως εκ τούτου, είναι εξαιρετικά σημαντικό να διασφαλιστεί η ευρεία αυτή συναίνεση που έχει προς το παρόν επιτευχθεί. Αν χαθεί δε μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι θα επιτευχθεί ξανά. Ούτε πρέπει να θεωρείται δεδομένη καθώς ακόμα δεν έχουμε καν φτάσει στο στάδιο του νομοσχεδίου.
Η ανάγκη επίτευξης της ευρείας αυτής πλειοψηφίας έχει σαν αυτόματο αποτέλεσμα την ύπαρξη υποχωρήσεων και συμβιβασμών ως προς τις επιμέρους ρυθμίσεις του νόμου. Δε θα ισχυριστούμε το αντίθετο. Πολλές εξ’ αυτών, όπως έχουν διαφανεί μέχρι στιγμής, δε μας ευχαριστούν καθόλου, και έρχονται σε αντίθεση με όσα πρότεινε και η παράταξη το προηγούμενο διάστημα.
Καταρχάς, η ρύθμιση που θα έρθει φαίνεται ότι θα αφορά μόνο τους Έλληνες του εξωτερικού που είναι ήδη εγγεγραμμένοι σε εκλογικούς καταλόγους. Δεν αφορά την παροχή δικαιώματος ψήφου σε ομογενείς που σήμερα δεν το έχουν. Είναι μόνο για τη διευκόλυνση όσων το έχουν ήδη, για να ψηφίζουν από τον τόπο διαμονής τους.
Έπειτα, ως αποτέλεσμα της καθολικής αντίθεσης του ΚΚΕ και του Μέρα 25, εγκαταλείφθηκε η ιδέα της επιστολικής ψήφου. Οι Έλληνες του εξωτερικού θα ψηφίσουν μεν στον τόπο διαμονής τους, όμως σε εκλογικά κέντρα, όπως θα ψήφιζαν και στην Ελλάδα.
Τέλος, δε θα δικαιούνται τη διευκόλυνση αυτή όσοι έχουν φύγει από τη χώρα για διάστημα μεγαλύτερο από 35 χρόνια, καθώς και όσοι κατά το διάστημα αυτό δεν έχουν ζήσει στην Ελλάδα τουλάχιστον 2 χρόνια, και με την προϋπόθεση να έχουν ελληνικό ΑΦΜ.
Οι υποχωρήσεις αυτές, ειδικά η δεύτερη και η τρίτη, είναι αλήθεια ότι περιορίζουν δραστικά την έκταση του νόμου. Και σίγουρα δε θα έμπαιναν αν η υπερψήφιση του νόμου ήταν καθαρά στο χέρι της ΝΔ, ή έστω με τη σύμπλευση ΚΙΝΑΛ και Ελληνικής Λύσης. Όπως όμως προαναφέραμε, είναι αναγκαία προϋπόθεση για να στηριχθεί από το ΚΚΕ και το Μέρα25, και να ισχύσει αντί να μείνει στα χαρτιά σαν ακόμα ένα αποτυχημένο νομοσχέδιο.
Πρέπει επίσης να προσθέσουμε, για να είμαστε δίκαιοι, ότι η αποδοχή της διευκόλυνσης αυτής για τους Έλληνες του εξωτερικού είναι μεγάλο βήμα για τα δύο αυτά κόμματα. Αποτελεί από την πλευρά τους μια παραχώρηση που την αποζητούσαν για χρόνια οι ελληνικές κυβερνήσεις της Κεντροδεξιάς. Δεν είναι παράλογο που ζητούν υποχωρήσεις και από τη δική μας πλευρά, καθώς αυτοί έχουν κάνει το πρώτο βήμα.
Παρά λοιπόν τις ως άνω υποχωρήσεις, παραμένει η μεγάλη ευκαιρία συγκέντρωσης της αναγκαίας πλειοψηφίας για την ψήφιση του νόμου, που δεν πρέπει να πάει χαμένη. Θα προχωρήσουμε ωστόσο σε μερικές παρατηρήσεις, αναγκαίες τόσο για τη λειτουργικότητα, όσο και για τη συμφωνία του νομοσχεδίου με το Σύνταγμα.
Καταρχάς, σε ό, τι αφορά τον τρόπο ψηφοφορίας, εφόσον θα γίνεται αυτοπροσώπως σε εκλογικά κέντρα πρέπει να πάρουμε μαθήματα από την αντίστοιχη διαδικασία που γίνεται στις ευρωεκλογές, και τις αδυναμίες που αυτή έχει παρουσιάσει. Δεν έχει νόημα να στήνονται εκλογικά κέντρα μόνο στις πρεσβείες και τα προξενεία, δηλαδή στην πράξη μόνο στις πρωτεύουσες των ξένων κρατών και σε επιλεγμένες μεγαλουπόλεις. Στις ευρωεκλογές, που ισχύει αυτή η διαδικασία, έχει ως αποτέλεσμα εξαιρετικά χαμηλή συμμετοχή, λόγω δυσκολίας προσέλευσης. Για παράδειγμα, ένας κάτοικος Κολωνίας θα πρέπει για να ψηφίσει να πάει στο Βερολίνο. Η επιστολική ψήφος θα έδινε μια λύση σε αυτό, εφόσον όμως δε θα υιοθετηθεί τουλάχιστον να μην περιοριστούν τα εκλογικά κέντρα σε πρεσβείες και προξενεία, αλλά να δοθεί η δυνατότητα στέγασης τους και σε άλλα δημόσια κτήρια, σε διαφορετικές πόλεις, για να καταστεί όσο λιγότερο κοστοβόρα και χρονοβόρα η μετάβαση των ψηφοφόρων εκεί.
Έπειτα, η προϋπόθεση των 35 ετών ενδέχεται να δημιουργήσει ζητήματα συνταγματικότητας. Δεν είμαστε οι αρμόδιοι να τοποθετηθούμε επ’ αυτής καθώς το θέμα είναι εξαιρετικά λεπτό, σε κάθε όμως περίπτωση είναι ένας περιορισμός που θα αποκλείσει πολύ κόσμο. Θεωρούμε ότι πρέπει να τονιστεί ρητά στο νομο πως όσοι Έλληνες του εξωτερικού αποκλείονται για οποιονδήποτε λόγο από τις διατάξεις του δε χάνουν το εκλογικό τους δικαίωμα, αλλά συνεχίζουν να δύνανται να το ασκήσουν με τον ίδιο τρόπο που το κάνουν και σήμερα. Να καταστεί δηλαδή σαφές πως με το νόμο αυτό δεν απονέμεται ούτε αφαιρείται το δικαίωμα ψήφου, απλώς διευκολύνεται η άσκησή του. Όπως συμβαίνει πχ με τις διατάξεις για τους ομογενείς.
Φυσικά, ως προς την προϋπόθεση των 35 ετών θα ανακύψει και το πρακτικό ζήτημα, του τρόπου απόδειξης ότι πληρούται. Αυτό δεν είναι κάτι που θα επιλυθεί μέσω του νόμου, λογικά κατά την κοινή διοικητική πρακτική θα δοθεί νομοθετική εξουσιοδότηση στη διοίκηση να καθορίσει τον τρόπο άσκησης του δικαιώματος και τα αποδεικτικά μέσα. Προς Θεού. Μην προσπαθήσετε να εμπλέξετε τους ομογενείς σε έναν κυκεώνα γραφειοκρατίας. Ας αρκεστεί η διοίκηση στα ελάχιστα απαιτούμενα δικαιολογητικά και στην απλούστερη και ταχύτερη δύναμη διαδικασία. Μια αίτηση, ένα αποδεικτικό διαμονής ή εργασίας και τέλος.
Το αυτό ισχύει και για την έτερη προϋπόθεση, της διαμονής για 2 έτη στην Ελλάδα την τελευταία 35ετια. Έχει ήδη διευκρινιστεί ότι ο χρόνος αυτός δε θα χρειάζεται να είναι συνεχής, αλλά θα μπορεί να είναι και «σπαστός».
Μια ακόμα παρατήρηση, πολιτική αυτή τη φορά. Αδιαμφισβήτητα με την πορεία που φαίνεται να έχει πάρει το ζήτημα ο μεγάλος χαμένος θα είναι ο ΣΥΡΙΖΑ. Που είτε οδεύει προς κοινοβουλευτική απομόνωση, αν ψηφίσει διαφορετικά από όλους τους υπόλοιπους, είτε για να αποφύγει την απομόνωση θα αλλάξει ροτα και θα συνταχθεί με το νομοσχέδιο. Σε κάθε περίπτωση, η υπερψήφιση του θα αποτελεί για την αξιωματική αντιπολίτευση πολιτική ήττα.
Η υπερψήφιση όμως δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Απαιτείται η σύμπλευση 5 κομμάτων να διατηρηθεί μέχρι την ψηφοφορία. Η επί της αρχής συμφωνία δεν έχει ακόμα αποτυπωθεί σε νομοσχέδιο. Πολλές εμπλοκές ενδέχεται να προκύψουν στην πορεία, και πολλοί θα προσπαθήσουν να υπονομεύσουν τη συναίνεση. Απαιτούνται λεπτοί και διπλωματικοί χειρισμοί από το Υπουργείο Εσωτερικών για τη διασφάλισή της.
Τέλος, όπως ήδη προαναφέραμε, σαφώς και η λύση που έχει ανακοινώσει το ΥΠΕΣ φαίνεται να εγείρει ζητήματα αντισυνταγματικότητας. Κάποια εξ’ αυτών ενδεχομένως να κριθούν δικαστικά. Σε κάθε περίπτωση, η λύση αυτή έχει και πολλές πλευρές που δεν αρέσουν, και θα δημιουργηθούν πρακτικά ζητήματα κατά την εφαρμογή της, αν τελικά ψηφιστεί. Δεν είναι ιδανική. Τα νομικά ζητήματα θα κριθούν, κι αν είναι βάσιμα θα επιλυθούν είτε από τα δικαστήρια είτε από το νομοθέτη του μέλλοντος. Αναλόγως, τα όποια προβλήματα της διαδικασίας θα αναδειχθούν μόνο από την εφαρμογή της στην πράξη, και θα επιλυθούν στο μέλλον. Προς το παρόν προέχει να γίνει το πρώτο μεγάλο βήμα. Να μπορέσουν για πρώτη φορά οι Έλληνες του εξωτερικού να ψηφίσουν από τον τόπο διαμονής τους.
