Η Επανάσταση του Αγίου Τίτου

Γράφει ο Νικόλας Γιάννου, Φοιτητής Θεολογίας

ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Το νησί της Κρήτης ήταν πάντα ένα δυνατό στρατηγικό σημείο που αποτελούσε πόθο όλων των δυνάμεων της περιοχής ανά τους αιώνες. Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία ανακτά το νησί από τους Άραβες το έτος 961 υπό τον Νικηφόρο Φωκά και θα το κρατήσει μέχρι την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους (1204) στην τέταρτη σταυροφορία.  

Μετά την Άλωση από τους Σταυροφόρους η Αυτοκρατορία διαμελίζεται και η Κρήτη περνάει στα χέρια αρχικά του Βονιφάτιου του Μομφερρατικού, Βασιλιά του αποικιακού «Βασιλείου της Θεσσαλονίκης» ο οποίος όμως τον Αύγουστο του 1204 υπέγραψε την εκχώρηση της Κρήτης στον δόγη της Βενετίας Ερρίκο Δάνδολο έναντι 1000 αργυρών μάρκων, ή 5000 χρυσών δουκάτων.  Με την κατάληψη του νησιού οι Βενετοί επέβαλαν ένα αποικιοκρατικό σύστημα με σκοπό τον καλύτερο έλεγχο του νησιού. Το νησί διαιρέθηκε αρχικά σε 139 και στην συνέχεια σε 200 φέουδα ευγενών ιπποτών και σε άλλα φέουδα απλών ιππέων.  Τα πρώτα παραχωρήθηκαν σε Βενετούς ευγενείς ενώ τα δεύτερα σε απλούς πολίτες. To νησί διοικούνταν από τον εκάστοτε Δούκα-αρμοστή που ορίζονταν από την Βενετία ο οποίος ήταν επικεφαλής του βενετικού προτεκτοράτου «Βασίλειο της Καντίας».

Οι Κρήτες δεν συμβιβάζονταν με την ιδέα της υποδούλωσης και κατέφυγαν σε αλλεπάλληλες επαναστάσεις οι οποίες όλες εύκολα ή δύσκολα απέτυχαν. Συγκεκριμένα οι σημαντικότερες από αυτές ήταν η επανάσταση των Αγιοστεφανιτών ή Αργυρόπουλων (1212), των Σκορδίληδων και των Μελλησινών (1217), η επανάσταση των Μελλησινών (1222), η επανάσταση των Σκορδίληδων, Μελλησινών και Δρακόπουλων (1230), η επανάσταση των αδελφών Χορτάτζηδων (1273), η επανάσταση του Αλεξίου Καλλέργη (1282-1299), η επανάσταση των Σκορδίληδων στα Σφακιά (1319), η επανάσταση του Βάρδα Καλλέργη (1332) και η επανάσταση του Σμυρίλιων – Λέοντα Καλλέργη (1347).

 

Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΙΤΟΥ

Στα μέσα του 14ου αιώνα η Βενετική κυριαρχία έμοιαζε ασταθής καθώς συνεχώς ο πληθυσμός επαναστατούσε. Η ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τον Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγο (1261) είχε δώσει ελπίδες στους κατοίκους του νησιού για απελευθέρωση από τους Βενετούς. 

Η σημαντικότερη επανάσταση έλαβε χώρα το 1363. Η επανάσταση όμως αυτή σε καμία περίπτωση δεν είχε εθνικό χαρακτήρα όπως οι προηγούμενες.  Ο λόγος της επανάστασης ήταν ότι οι τοπικοί ευγενείς αντιμετωπίζονταν ως κατώτεροι σε σχέση με τους ευγενείς της μητρόπολης καθώς στερούνταν το δικαίωμα να διεκδικήσουν ανώτερα αξιώματα όπως του Δούκα και  του Δουκικού σύμβουλου αλλά και ότι η Βενετία αρνούνταν το αίτημα τους να μεταβούν στην πρωτεύουσα για να συζητήσουν τα αιτήματα τους.

Οι Ενετοί ευγενείς της Κρήτης αποφάσισαν στις 9 Αυγούστου του 1363 να στασιάσουν απέναντι στην μητρόπολη με την αφορμή της επιβολής ενός νέου φόρου για την επισκευή του λιμανιού του Χάνδακα και να ανακηρύξουν την «Δημοκρατία του Αγίου Τίτου» προς τιμήν του προστάτη Άγιου του νησιού. Συνέλαβαν και φυλάκισαν τις ενετικές αρχές, φυλάκισαν τον Δούκα Λεονάρδο Δάνδολο και όρισαν μια δική τους πολιτική και στρατιωτική διοίκηση. Παραχώρησαν εξουσίες και προνόμια στην Ορθόδοξη Εκκλησία, σε μια προσπάθεια να εξασφαλίσουν ενεργή υποστήριξη από τον πληθυσμό, που στη συντριπτική πλειονότητά του ήταν Ορθόδοξος.

Ψυχή της Επανάστασης ήταν ο Βενετός Τίτος Βενιέρ. Οι επαναστάτες εξέλεξαν τον Μάρκο Γραδενίνο νέο δούκα υπό τον τίτλο «Διοικητής και Κόσμος Κρήτης» ο οποίος ασκούσε την εξουσία με τέσσερις συμβούλους. Ο Τίτος Βενιέρ διορίστηκε διοικητής των Χανίων. Η επανάσταση ήταν πολύ δημοφιλής και γρήγορα εξαπλώθηκε σε ολόκληρο το νησί όπου καταργούνταν οι παλιές φρουρές και εγκαθιδρύονταν καινούριες από τους αποστάτες.

Πρώτη κίνηση της αυτόνομης νέας πολιτείας ήταν να ανατρέξει για βοήθεια και προστασία στην παραδοσιακή αντίπαλο της Βενετίας, την Γένοβα. Η κίνηση τους αυτή αμαύρωσε ακόμα περισσότερο την εικόνα των στασιαστών στην Βενετία και έκανε τους κατοίκους της πόλης να τους αντιμετωπίζουν ως αισχρούς προδότες. Η γενοβέζικη βοήθεια δεν έφτασε ποτέ, ενδεχομένως από παρόμοιες αιτίες με εκείνες που είχαν οδηγήσει στην προσωρινή διακοπή των ενετογενοβέζικων πολέμων: το εσωτερικό σχίσμα της γενοβέζικης άρχουσας τάξης. Χωρίς εξωτερική βοήθεια και αυτή η επανάσταση ήταν καταδικασμένη να αποτύχει. 

Η Βενετία αρχικά προσπάθησε να λύσει το θέμα ειρηνικά. Απέστειλε αντιπροσωπεία 5 προβλεπτών στο νησί αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Παράλληλα η Γαληνοτάτη Δημοκρατία έσπευσε να ενημερώσει τον Πάπα Ουρβανό Ε’ και τους Ευρωπαίους ηγεμόνες ώστε να εξασφαλίσει αν όχι την στήριξη τους τουλάχιστον την ουδετερότητα τους. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως οι Βενετοί έσπευσαν να πληροφορηθούν εάν η κινητοποίηση του βυζαντινού στόλου στην Κωνσταντινούπολη υπό τον Αυτοκράτορα Ιωάννη Παλαιολόγο Ε’ που γινόταν εκείνη την περίοδο αφορούσε την άμυνα της πόλης από τους Οθωμανούς ή αν σκόπευε να ενισχύσει την επανάσταση των Κρητικών. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει την αδιαμφισβήτητη σύνδεση που διατηρούσε ο τοπικός πληθυσμός με την Αυτοκρατορία ακόμα και μετά από 1,5 αιώνα ενετοκρατίας. 

Έχοντας λύσει τα της διπλωματίας η Βενετία ξεκίνησε την πολεμική προετοιμασία για την καταστολή της επανάστασης. Οργανώθηκε μισθοφορικό σώμα Ιταλών υπό τον Λουκίνο Νταλβέρμη. Οι δυνάμεις υπολογίζονταν σε 1.000 ιππείς, 10.000 πεζούς. Ο στόλος αριθμούσε 33 γαλέρες και 12 φορτηγά πλοία με επικεφαλής τον ναύαρχο Δομήνικο Μικιέλε

Ο στόλος της Βενετίας έφτασε στην Κρήτη στις 7 Μαΐου του 1364 και προσορμίστηκε στον όρμο Φρασκιά, κοντά στο φρούριο του Χάνδακα (σημερινό Ηράκλειο). Οι επαναστάτες έκλεισαν τους δρόμους που οδηγούσαν προς τον Χάνδακα. Στην πρώτη μάχη που έγινε στις 9 Μαΐου οι Ιταλοί μισθοφόροι διέλυσαν τον στρατό της Δημοκρατίας του Αγίου Τίτου ο οποίος διασκορπίστηκε. Ο Βενετικός στόλος μπήκε ανενόχλητα στον Χάνδακα και ύψωσε την σημαία του Αγίου Μάρκου ξανά. Η επανάσταση είχε τελειώσει άδοξα, η Δημοκρατία του Αγίου Τίτου καταλύθηκε πριν προλάβει να κλείσει έναν χρόνο ύπαρξης. 

 

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Οι προβλεπτές ξεκίνησαν αμέσως να εφαρμόζουν τις διαταγές της Μητρόπολης. Οι επαναστάτες θεωρήθηκαν προδότες και αποκεφαλίστηκαν οι 10 πρωταίτιοι χωρίς διαδικασία δίκης. Η εκκαθαριστική πολιτική της Βενετίας συνεχίστηκε μέχρι τον Αύγουστο, στο διάστημα αυτό κυριαρχούσαν οι φυλακίσεις, οι εξορίες, επικηρύξεις ενόχων και δημεύσεις περιουσιών. Όσοι ευγενείς είχαν βοηθήσει στην εξέγερση τους αφαιρέθηκαν οι τίτλοι της βενετικής ευγενείας και απώλεσαν τα φέουδα τους

Στις 17 Αυγούστου επικηρύχτηκαν οι Καλλέργηδες (γνωστή οικογένεια της Κρήτης που είχε πρωταγωνιστήσει σε παλαιότερες επαναστάσεις) που είχε ως αποτέλεσμα νέα εξέγερση από τους Καλλέργηδες πριν καλά-καλά σβήσει η προηγούμενη του Αγίο Τίτου.

Νέος Δούκας του νησιού ορίστηκε ο Πέτρος Μοροζίνι και η νίκη γιορτάστηκε με ενθουσιασμό στην Βενετία. Η 10η Μαΐου (ημέρα αποκατάστασης της Βενετικής τάξης) γιορταζόταν κάθε χρόνο στο νησί με ιππικούς αγώνες.  Η Βενετία όμως κάθε άλλο παρά αλώβητη έβγαινε από όλη αυτήν την περιπέτεια καθώς η κάλυψη των μεγάλων ποσών για την μίσθωση της εκστρατείας είχε ως αποτέλεσμα την περαιτέρω διόγκωση του δημοσίου χρέους της.

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.