Ποντιακή Γενοκτονία
Γράφει ο Μιχάλης Αράπης *
Φέτος, συμπληρώνονται 105 χρόνια από μια από τις πιο μελανές στιγμές της ανθρώπινης ιστορίας. Στις 19 Μάϊου κάθε έτους τιμούμε τη μνήμη των θυμάτων των Ελληνίδων και των Ελλήνων του Πόντου και της Μικράς Ασίας που σφαγιάστηκαν από τα τουρκικά στρατεύματα και ατάκτους του Μουσταφά Κεμάλ. Τα ειδεχθή εγκλήματα των Γενοκτονιών των Ποντίων και των Αρμενίων ξεπερνούν κάθε νοσηρή φαντασία και οφείλουμε στη μνήμη των θυμάτων να μην τα λησμονούμε ποτέ. Η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου αναφέρεται σε σφαγές και εκτοπισμούς εναντίον Ελληνικών πληθυσμών στην περιοχή του Πόντου που πραγματοποιήθηκαν από το κίνημα των Νεότουρκων κατά την περίοδο 1914-1923. Ο Πόντος είναι η ελληνική ονομασία της γεωγραφικής περιοχής -που αποτελεί παράλληλα ιστορική περιοχή- των Βορειοανατολικών ακτών της Μικράς Ασίας, η παράλια περιοχή της Καππαδοκίας, ανατολικά της Παφλαγονίας, η οποία σήμερα βρίσκεται στην επικράτεια του τουρκικού κράτους.
Τι σημαίνει όμως ο όρος Γενοκτονία;
Γενοκτονία σημαίνει μεθοδική εξολόθρευση, ολική ή μερική, μιας εθνικής, φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας. Πρόκειται για ένα πρωτογενές έγκλημα, το οποίο δεν έχει συνάρτηση με πολεμικές συγκρούσεις. Κοινώς στοχεύονται και δολοφονούνται άμαχοι πληθυσμοί. Οι γενοκτόνοι δεν εξοντώνουν μια ομάδα, εν προκειμένω Εθνική και θρησκευτική, για κάτι που δήθεν έκανε, αλλά για κάτι που είναι. Στην συγκεκριμένη περίπτωση, ο Ελληνικός πληθυσμός του Πόντου εξολοθρεύθηκε επειδή ήταν Έλληνες και Ορθόδοξοι Χριστιανοί.
Η διεθνής βιβλιογραφία και τα κρατικά αρχεία πολλών χωρών εμπεριέχουν πλήθος μαρτυριών για τη Γενοκτονία που διαπράχθηκε κατά των Ελλήνων Ποντίων τα τελευταία χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν εναντίον των Ελλήνων ήταν η εκτόπιση, η εξάντληση στις κακουχίες, τα βασανιστήρια, η πείνα, η δίψα, και πορείες θανάτου στην έρημο. Ο αριθμός των Ελλήνων, κυρίως άμαχοι, ηλικιωμένοι, γυναίκες, παιδιά και μωρά που γνώρισαν μαρτυρικό θάνατο υπολογίζεται στις 353.000 αν και μπορεί να υπερβαίνει το μισό εκατομμύριο. Μέχρι το 1923 και τη Συνθήκη της Λωζάννης που οδήγησε στην ανταλλαγή πληθυσμών, η γη του Πόντου είχε γίνει θέατρο μιας πρωτοφανούς θηριωδίας: 353.000 Πόντιοι εξολοθρεύθηκαν, 1.134 εκκλησίες καταστράφηκαν, 815 χωριά ανασκάφηκαν, 960 σχολεία γκρεμίστηκαν, ενώ περισσότεροι από 400.000 ξεριζωμένοι έφθασαν στην Ελλάδα. Οι Έλληνες που επέζησαν άφησαν πίσω τους έναν πολύ σημαντικό πολιτισμό 3 χιλιετιών, προγονικά εδάφη, εκκλησίες, σχολεία και τάφους των προγόνων τους.
Η Ποντιακή Γενοκτονία συντελέστηκε κυρίως από το 1919 και μετά και συνεχίστηκε με την σφαγή στην Σμύρνη κατά την ευρύτερη Μικρασιατική καταστροφή το 1922.
Στις 24 Φεβρουαρίου 1994 η Βουλή των Ελλήνων ψήφισε ομόφωνα την ανακήρυξη της 19ης Μάϊου ως «Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων στο Μικρασιατικό Πόντο». Η συγκεκριμένη ημέρα επιλέχθηκε επειδή στις 19 Μαΐου 1919 ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάστηκε στη Σαμψούντα και έδωσε εντολή για τρομακτικές θηριωδίες. Εκείνες τις ημέρες τέθηκε σε εφαρμογή το σχέδιο για την τελειωτική εξόντωση των Ελλήνων σε όλο τον Πόντο. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο καθηγητής Πολυχρόνης Ενεπεκίδης, υπέβαλαν τους Έλληνες σε μια ατέλειωτη πορεία θανάτου, ένα «Άουσβιτς εν ροή».
Η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου πραγματοποιήθηκε παράλληλα με Γενοκτονίες εις βάρος και άλλων πληθυσμών, δηλαδή 1,5 εκατομμυρίου Αρμενίων και εκατοντάδων χιλιάδων Ασσυρίων. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ορισμένοι ερευνητές να θεωρήσουν τις επιμέρους διώξεις ως τμήματα μιας ενιαίας γενοκτονικής πολιτικής εις βάρος των Ελλήνων αλλά και γενικότερα, των Χριστιανών της Μικράς Ασίας.
Πέρα από την Ελλάδα, ο διωγμός των Ποντίων αναγνωρίζεται επισήμως ως Γενοκτονία από την Κυπριακή Δημοκρατία, την Αρμενία, την Σουηδία, την Αυστρία, την Ολλανδία, ορισμένες ομοσπονδιακές δημοκρατίες της Ρωσίας, 9 πολιτείες των Η.Π.Α., τα κοινοβούλια των Αυστραλιανών πολιτειών της Νότιας Αυστραλίας και της Νέας Νότιας Ουαλίας, τις Καναδικές πόλεις Οττάβα και Τορόντο και άλλες πόλεις στον κόσμο. Εξόχως σημαντική στιγμή για την παγκόσμια ακαδημαϊκή, επιστημονική και ερευνητική κοινότητα αποτελεί το ψήφισμα της Διεθνούς Ενώσεως Ακαδημαϊκών για τη Μελέτη των Γενοκτονιών ((International Association of Genocide Scholars ή I.A.G.S.). Με ψήφισμα της που εκδόθηκε στις 16.12.2007, αναγνωρίστηκε επίσημα η Γενοκτονία Αρμενίων, Ασσυρίων και Ελλήνων (Ποντίων, Θρακών, Ιώνων). Σε ότι αφορά τη Μικρασιατική καταστροφή, διευκρινίζεται ότι το 1998 η Ελληνική Βουλή ψήφισε ομόφωνα την ανακήρυξη «της 14ης Σεπτεμβρίου ως ημέρας εθνικής μνήμης της γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από το Τουρκικό Κράτος».
Σήμερα, αν και οι περισσότεροι σύγχρονοι Τούρκοι πολίτες έχουν άγνοια για αυτά τα τραγικά γεγονότα, ορισμένοι Τούρκοι ιστορικοί τα έχουν χαρακτηρίσει δημοσίως ως γενοκτονία. Παρόλα αυτά, υπογραμμίζεται ότι επισήμως η Τουρκία ακόμα και τώρα επιμένει να μην αναγνωρίζει ότι υπήρξε γενοκτονία. Κλείνοντας, προς όφελος του Ελληνισμού και για τη δικαίωση των θυμάτων, όλες οι πολιτικές δυνάμεις από την Ελληνική και την Κυπριακή Δημοκρατία, πρέπει να συνεργαστούν με τους Ευρωπαίους εταίρους μας ώστε η Γενοκτονία των Ελλήνων στο Μικρασιατικό Πόντο να αναγνωριστεί αρχικά από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μετέπειτα από τη διεθνή κοινότητα.
Ο Μιχάλης Αράπης (LLB, LLM, MA) είναι νομικός με μεταπτυχιακά στο «Διεθνές Εμπορικό Δίκαιο» και στον τομέα του «Κυβερνοεγκλήματος και της Τρομοκρατίας».
Είναι Ιδρυτής και Πρόεδρος της Ε.Κ.Ο. Επιστημόνων Ηνωμένου Βασιλείου (H.B.)