Ήταν ο Μεταξάς εθνικοσοσιαλιστής;
Γράφει ο Σωτήρης Χήνος
Διαχρονικά γίνεται προσπάθεια ακύρωσης του ρόλου και της προσωπικότητας του Μεταξά, ιδιαίτερα κατά την περίοδο από την έναρξη έως και την επιτυχή κατάληξη του Αλβανικού μετώπου. Οι λόγοι προφανείς…και αρκούντως ανιστόρητοι…
Η προσπάθεια αυτή στηρίζεται στο συνειδητό λάθος της ανάλυσης των ιστορικών γεγονότων του παρελθόντος, με σημερινούς όρους ανάγνωσης. Ήταν ο Μεταξάς δικτάτορας; Προφανώς. Με πραξικόπημα πήρε την εξουσία. Μπορεί όμως με σημερινούς όρους, ένα πραξικόπημα να είναι αδιανόητα αποκρουστική πράξη, δεν ίσχυε όμως το ίδιο, στο ιστορικό πλαίσιο αναφοράς.
Τα στρατιωτικά – κυρίως – κινήματα, ήταν ένα σύνηθες φαινόμενο, όχι στην Ελλάδα, αλλά παγκοσμίως. Αναπτυγμένες οικονομικά και κοινωνικά χώρες της Ευρώπης, μετρημένες στα δάχτυλα του ενός χεριού, είχαν αφήσει πίσω τους τέτοιες μορφές διακυβέρνησης και προφανώς οι ΗΠΑ, που δεν γνώρισαν ποτέ δικτατορία…
Μήπως την επιβολή της παρουσίας του Βενιζέλου στην πολιτική σκηνή δεν την επέβαλε το στρατιωτικό κίνημα στο Γουδί;
Μήπως ο κεντρώος ιδρυτής της ΕΠΕΚ, μεταπολεμικός πρωθυπουργός Πλαστήρας, δεν πήρε την εξουσία με πραξικόπημα μετά την κατάρρευση του μετώπου στη Μικρά Ασία; Μήπως ο παππούς του μέλους του ΚΚΕ και μετέπειτα σοσιαλιστή υπουργού Πάγκαλου, δεν ήταν δικτάτορας που μέτραγε το μήκος της φούστας των γυναικών;
Το 90% της Ευρώπης και προφανώς όλος ο λοιπός – πλην Β. Αμερικής – κόσμος, ζούσε τις συνεχείς εναλλαγές μεταξύ κυβερνήσεων δικτατορικών και δημοκρατικά εκλεγμένων (όπου δεν ψήφιζαν όμως οι γυναίκες!!!)…
Ήταν ο Μεταξάς εθνικοσοσιαλιστής; Αυτό θα αποτελούσε μια ανόητη υπέρβαση για λόγους σκοπιμότητας. Η αλήθεια είναι ότι, ο Μεταξάς επιχείρησε να προσδώσει ένα ιδεολογικό μανδύα στο εγχείρημά του. Δεν αρκέστηκε στο επιχείρημα μιας πιο «στιβαρής» και «αποτελεσματικής» διακυβέρνησης, όπως οι προηγούμενοι. Το εγχείρημα αυτό, στηρίχθηκε στην υιοθέτηση ιδεολογικών δοξασιών της εποχής που έτειναν να γίνουν «μόδα»…
Μπορεί σήμερα τον εθνικοσοσιαλισμό και τον φασισμό να τον ταυτίζουμε με τη φρίκη του Β’ Π.Π., το 1936 όμως δεν ήταν το σήμερα. Την εποχή εκείνη, οι ιδέες αυτές προσέλκυαν την παγκόσμια προσοχή και όχι πάντα με αρνητικό πρόσημο. Είχαν βεβαίως εμφανιστεί οι αντικοινωνικές δράσεις του Γερμανικού κατά βάση εθνικοσοσιαλισμού κατά εθνικών και κοινωνικών μειονοτήτων. Τις κάλυπταν όμως σημαντικές επιτυχίες σε οικονομικό επίπεδο, που αύξησαν δραματικά το βιοτικό επίπεδο των μεσαίων και κατώτερων τάξεων, σε μία εποχή οικονομικής δυσανεξίας λόγω των απόνερων του κραχ του 1929…
Ο Μεταξάς υιοθέτησε κυρίως δύο πλαίσια. Το εθνικό και το «φιλεργατικό». Ομολογουμένως ήταν και μία περίοδος νομοθέτησης σημαντικών φιλεργατικών νομοθετημάτων. Υπό αυτήν την έννοια, υφίσταται μία εξ αντανακλάσεως συγγένεια, αλλά μέχρι εκεί. Δεν υπήρχε μία – κατά τα κομμουνιστικά πρότυπα – διεθνής των καθεστώτων αυτών. Μόνο η Ιταλία συμμάχησε με τη Γερμανία (και όχι για ιδεολογικούς λόγους). Η Ισπανία διατήρησε την ουδετερότητά της και η Ελλάδα συντάχθηκε με τους παραδοσιακούς της συμμάχους…
Ο Μεταξάς ήταν στη ζωή του ένας φιλοβασιλικός αξιωματικός, με σπάνιες στρατιωτικές γνώσεις και σημαντική ευφυία. Στα τέλη του βίου του, αντιμετώπισε ένα δίλημμα. Και απάντησε ως όφειλε…Και συνέβαλλε σε μία ανέλπιστη εθνική επιτυχία…
Και αυτό ιστορικά του αναγνωρίζεται. Τελεία και παύλα… Όπως έγραψε και τότε ο Γ.Γ του ΚΚΕ… χωρίς επιφυλάξεις…
