Ευρωπαϊκή οικονομική και νομισματική πολιτική μέσα από το Δίκαιο της

Γράφει ο Γεώργιος – Παύλος Σταματόπουλος, Απόφοιτος Νομικής Αθήνας

Το νομισματικό σύστημα που έχει καθιερωθεί από τον Ιανουάριο του 1999 στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει διαμορφωθεί με βάση τις επιλογές στις οποίες κατέληξαν τα κράτη μέλη της με την υπογραφή της Συνθήκης του Μάαστριχτ, το Φεβρουάριο του 1992. Οι επιλογές αυτές επέφεραν μια ουσιαστική τομή στις ενδοκοινοτικές νομισματικές σχέσεις , καθώς αποφασίστηκε η μετάβαση από ένα καθεστώς συντονισμού της νομισματικής πολιτικής που ασκούσαν αυτόνομα τα κράτη μέλη μέσω των εθνικών κεντρικών τραπεζών τους, στο καθεστώς μιας ενιαίας νομισματικής πολιτικής , η οποία ασκείται σε υπερεθνικό επίπεδο με τη δημιουργία της ευρωπαϊκής νομισματικής ένωσης.

Ως νομισματική πολιτική νοείται το σύνολο των μέτρων που λαμβάνει μια κεντρική τράπεζα για τον επηρεασμό της προσφοράς του χρήματος και μέσω αυτής, ορισμένες οικονομικές μεταβλητές όπως π.χ. τα τραπεζικά επιτόκια δανεισμού, με στόχο την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων οικονομικής πολιτικής, κυρίως τη διασφάλιση της σταθερότητας του επιπέδου των τιμών στην οικονομία.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο ο ρόλος της κεντρικής τράπεζας ανήκει στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα , ένα θεσμικό μόρφωμα στο οποίο τα κράτη μέλη αποφάσισαν να εκχωρήσουν το προνόμιο να έχει απόλυτο έλεγχο στην έκδοση νομίσματος. Η ΕΚΤ μαζί με τις εθνικές κεντρικές τράπεζες συνθέτει ένα ομοσπονδιακό σύστημα κεντρικών τραπεζών, γνωστό ως Ευρωπαϊκό Σύστημα Κεντρικών Τραπεζών < ΕΣΚΤ> .

Οι διατάξεις για την ευρωπαϊκή οικονομική και νομισματική ένωση βρίσκονται στη Συνθήκη για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης <ΣΛΕΕ> . Όσον αφορά την οικονομική ένωση κατοχυρώνεται η αρχή της αυτονομίας των κρατών μελών κατά την άσκηση της οικονομικής τους πολιτικής , επιδιώκοντας όμως στόχους της Ένωσης. Μολονότι δλδ η άσκηση τόσο της δημοσιονομικής πολιτικής παραμένει εθνική αρμοδιότητα , αυτές πρέπει να ασκούνται στο πλαίσιο των < γενικών προσανατολισμών των οικονομικών πολιτικών των κρατών μελών και της Ένωσης> που διαμορφώνει το Συμβούλιο άρθρο 121/2.

Η άσκηση οικονομικής πολιτικής σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο , πρέπει να είναι σύμφωνη με την αρχή της οικονομίας της ανοιχτής αγοράς με ελεύθερο ανταγωνισμό για την όσο το δυνατό καλύτερη κατανομή των πόρων . Παράλληλα η δράση των κ-μ πρέπει να είναι σύμφωνη με αρχές όπως σταθερότητα τιμών ( πρωταρχικός στόχος του ΕΣΚΤ ) , υγιή δημόσια οικονομικά, υγιές νομισματικές σχέσεις και σταθερό ισοζύγιο πληρωμών.

Ο συντονισμός τώρα της προαναφερθείσας οικονομικής πολιτικής γίνεται από το Συμβούλιο και τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος ισχυρής αλληλοεπόπτευσης των κ-μ . Το Συμβούλιο παρακολουθεί την οικονομική πολιτική των κρατών μέσω των προγραμμάτων σταθερότητας που οφείλουν να υποβάλουν στην Επιτροπή τα κ-μ με νόμισμα το ευρώ.

Το πεδίο εφαρμογής των γενικών προσανατολισμών είναι ευρύτατο και καλύπτει όλες τις πτυχές της οικονομικής πολιτικής ( μακροοικονομικές και μικροοικονομικές ) με εξαίρεση της νομισματικής και συναλλαγματικής πολιτικής που ασκούνται σε ευρωπαϊκό επίπεδο σύμφωνα με τις διατάξεις για τη νομισματική ένωση. Ειδικά πάντως για τη δημοσιονομική πολιτική, εφαρμογή έχει και η διαδικασία του υπερβολικού δημοσιονομικού ελλείματος σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 126 ΣΛΕΕ.

Η Επιτροπή είναι εκείνη που έχει την εξουσία να παρακολουθεί σε διαρκή βάση τις οικονομικές πολιτικές των κ-μ βάσει στοιχείων που είτε της υποβάλλουν τα κ-μ είτε συλλέγει η ίδια. Κατά συνέπεια η διαδικασία έκδοσης γενικών προσανατολισμών ενεργοποιείται με τη διατύπωση σύστασης της Επιτροπής προς το Συμβούλιο , το οποίο αποφασίζοντας με ειδική πλειοψηφία συντάσσει σχέδιο των γενικών προσανατολισμών και απευθύνει έκθεση με το πόρισμα του στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Παράλληλα για την εξασφάλιση του στενότερου συντονισμού των πολιτικών και της συνεχούς σύγκλησης των οικονομικών επιδόσεων των κ-μ , η Επιτροπή καλείται να υποβάλει στο Συμβούλιο έκθεση που καλύπτει τόσο τις οικονομικές πολιτικές των κ-μ , όσο και την οικονομική κατάσταση της Ένωσης.

Το περιεχόμενο των προγραμμάτων σταθερότητας είναι συγκεκριμένο και αναλύεται στον Κανονισμό 1466/97 , όπως τροποποιήθηκε με το Κανονισμό 1055/2005. Ειδικότερα τα π-σ περιλαμβάνουν κυρίως

1. Το μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό στόχο και τη πορεία προσαρμογής προς αυτόν αναφορικά με το πλεόνασμα/ έλλειμα του ευρύτερου δημοσίου τομέα.
2. Λεπτομερή και ποσοτική εκτίμηση των δημοσιονομικών και άλλων μέτρων οικονομικής πολιτικής που λαμβάνονται ή και προτείνονται για την επίτευξη των στόχων.
3. Ανάλυση του κατά πόσο τυχόν μεταβολές των κύριων παραδοχών θα επηρεάζουν τη κατάσταση των δημόσιων οικονομικών και το χρέος.

Τέλος η δημοσιονομική πειθαρχία που πρέπει να ακολουθούν τα κ-μ κατοχυρώθηκε για τη κατάργηση πρακτικών που ακολούθησε ο δημόσιος τομέας των κ-μ επί δεκαετίες για τη διασφάλιση της χρηματοδότησης των δαπανών του, υπό όρους που δεν είναι συμβατοί με την αρχή της οικονομίας της ανοικτής αγοράς. Πρώτα από όλα καθιερώθηκε η απαγόρευση νομισματικής χρηματοδότησης των δαπανών των κοινοτικών οργάνων, των κυβερνήσεων και άλλων φορέων και οργανισμών του δημοσίου τομέα. Τα κ-μ δε μπορούν να επιβάλλουν στις κεντρικές τράπεζες να χρηματοδοτούν τις δημόσιες δαπάνες με αύξηση νομισματικής κυκλοφορίας. Στο ίδιο μοτίβο κινείται η απαγόρευση αγοράς χρεογράφων στη πρωτογενή αγορά, δλδ κατά τη διάθεσή τους. Αντίθετα επιτρέπεται η αγορά χρεογράφων στη δευτερογενή αγορά, στο πλαίσιο άσκησης νομισματικής πολιτικής μέσω πράξεων ανοικτής αγοράς. Τέλος θεσπίστηκε ρήτρα αποκλεισμού της ευθύνης της Ένωσης, ή ενός κ-μ για τις υποχρεώσεις που αναλαμβάνουν άλλα κ-μ ή εθνικοί φορείς και οργανισμοί, γνωστή και ως < no bail out clause > .

Αν ένα κ-μ διαπιστωθεί πως παρεκκλίνει από τα προγράμματα σταθερότητας, μέσω ειδικής διαδικασίας παρακολούθησης από την Επιτροπή, τότε ενεργοποιείται η διαδικασία του υπερβολικού δημοσιονομικού ελλείματος ( κάτι που θα αναλυθεί σε επόμενο άρθρο ).

Συμπερασματικά, όλα τα παραπάνω συνθέτουν, επιγραμματικά, τον τρόπο που ασκείται η οικονομική μόνο πολιτική των κ-μ και της Ένωσης μέσα από το θεσπισμένο δίκαιό της.

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.