Το Ιρανικό δεξαμενόπλοιο και η πορεία προς την Καλαμάτα 

Γράφει η Εύα Ι. Κουλουριώτη, Πολιτική αναλύτρια ειδική σε θέματα Μέσης Ανατολής

Το ιρανικό δεξαμενόπλοιο Adrian Darya 1 – πρώην Grace 1 – που τόσο ταλάνισε την ελληνική κυβέρνηση, προσεγγίζει αυτές τις ώρες τις συριακές ακτές. Υπενθυμίζω ότι στις 4 Ιουνίου οι αρχές του Γιβραλτάρ κράτησαν το ιρανικό δεξαμενόπλοιο για περίπου 45 ημέρες, όταν του επέτρεψαν να αποχωρήσει στις 15 Αυγούστου. Η κίνηση αυτή έγινε μετά την απόρριψη από το Γιβραλτάρ του αμερικανικού αιτήματος να το κατασχέσει. Αυτή η άρνηση ανάγκασε το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ να βάλει το δεξαμενόπλοιο στη λίστα του αμερικανικού εμπάργκο θεωρώντας το εργαλείο υποστήριξης τρομοκρατίας, δεδομένου ότι τα έσοδα από το πετρέλαιο του Ιράν υποστηρίζουν την πολιτοφυλακή των Φρουρών της Ιρανικής Επανάστασης που είναι ενταγμένη στην αμερικανική τρομοκρατική λίστα. Με την απελευθέρωση του τάνκερ όλοι θεώρησαν ότι θα κατευθυνθεί προς το συριακό λιμάνι Μπανιάς. Παραδόξως, το πλοίο  ανακοίνωσε ότι κατευθυνόταν προς το λιμάνι της Καλαμάτας. 

Κατά την διάρκεια των τεσσάρων ημερών μετά την απελευθέρωση του τάνκερ  προέκυψαν πολλά ερωτήματα στα οποία πρέπει να σταθούμε σχετικά με την επιλογή του ελληνικού λιμανιού από την Τεχεράνη και την καθυστέρηση της ελληνικής κυβέρνησης να ανακοινώσει λεπτομέρειες για το τι συμβαίνει.

Κατ’αρχάς, πρέπει να σημειωθεί ότι στις 7 Μαΐου η Ουάσινγκτον απαγόρευσε στην Ελλάδα και σε άλλες επτά χώρες να εισαγάγουν ιρανικό πετρέλαιο, ως μέρος ενός πακέτου οικονομικών κυρώσεων που επέβαλε μετά την ακύρωση της πυρηνικής συμφωνίας με την Τεχεράνη. Η τότε κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, μία εβδομάδα πριν από αυτήν την ανακοίνωση, σταμάτησε να αγοράζει πετρέλαιο από το Ιράν. Στο πλαίσιο των αμερικανικών κυρώσεων, όλες οι χώρες που επωφελούνται από το ιρανικό πετρέλαιο θα αντιμετωπίσουν επίσης σκληρές οικονομικές κυρώσεις από τις ΗΠΑ. Αυτό περιλαμβάνει την παροχή βοήθειας στα ιρανικά πετρελαιοφόρα εκτός από περιπτώσεις σοβαρών καταστάσεων έκτακτης ανάγκης. Στην περίπτωση του Grace 1, η μετάβασή του στην Ελλάδα δεν ήταν επείγουσα ανάγκη. Επομένως, ο λόγος της μετάβασης στις ελληνικές ακτές θα μπορούσε να είναι είτε για να εκφορτώσει τα εκτιμώμενα 2 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου, είτε να περιμένει λίγες μέρες και στη συνέχεια να συνεχίσει το δρόμο προς τις ακτές της Συρίας για να υποστηρίξει το καθεστώς του δικτάτορα Άσαντ. Και στις δύο περιπτώσεις, η ελληνική κυβέρνηση θα αντιμετώπιζε σκληρές αμερικανικές κυρώσεις που θα αποδυνάμωναν κάθε ελπίδα της να ανορθώσει οικονομικά την χώρα. 

Η σειρά των γεγονότων δημιουργεί ορισμένα ερωτηματικά σχετικά με το τι συνέβη εξαρχής. Η ανακοίνωση της πορείας των πετρελαιοφόρων γίνεται μετά από έγκαιρη επικοινωνία με το λιμάνι προορισμού. Άρα η ανακοίνωση της 17ης Αυγούστου, δύο ημέρες μετά την απελευθέρωσή του από το Γιβραλτάρ, ότι κατευθύνεται προς την Καλαμάτα σημαίνει ότι η ελληνική κυβέρνηση το γνώριζε ήδη.  Όμως της πήρε 48 ώρες για να δηλώσει ότι δεν είχε υποβληθεί αίτημα από το δεξαμενόπλοιο για να παραπλεύσει στην Ελλάδα. Η ανακοίνωση αυτή ήρθε λίγες ώρες αφότου το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών απείλησε σε επίσημη δήλωση ότι η Ελλάδα θα έπρεπε να εμποδίσει το δεξαμενόπλοιο να προσεγγίσει στις ελληνικές ακτές. Στις 20 Αυγούστου, η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι δεν πρόκειται να δεχθεί το ιρανικό τάνκερ. Και αυτή η ανακοίνωση αυτή ήρθε επίσης λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση του τάνκερ ότι δεν θα κατευθυνόταν προς την Καλαμάτα αλλά κατευθείαν στο λιμάνι του Μπανιάς της Συρίας, υποδεικνύοντας ότι το πετρελαιοφόρο πήρε αρχικά το πράσινο φως από την ελληνική κυβέρνηση, αλλά η αμερικανική πίεση την ανάγκασε να αλλάξει τη στάση της, ωθώντας το να αλλάξει την πορεία του. Θα πρέπει να καταστεί σαφές ότι η απειλητική αμερικανική αντίδραση δεν θα είχε υπάρξει εάν το ιρανικό τάνκερ δεν είχε γίνει αποδεκτό από την ελληνική κυβέρνηση.

Ένα από τα κρίσιμα ερωτήματα που τίθενται είναι ότι γιατί η Τεχεράνη επέλεξε την ακτή μιας μέλος του ΝΑΤΟ και στενού συμμάχου της Ουάσιγκτον και όχι την Τουρκία με την οποία έχει τελευταίως ισχυρή φιλία. Και γιατί το δεξαμενόπλοιο δεν πήγε από την αρχή κατευθείαν στην ακτή της Συρίας; Γιατί το Γιβραλτάρ απελευθέρωσε το δεξαμενόπλοιο παρά το αίτημα των ΗΠΑ να συνεχίσει την κράτησή του; 

Τα πρόσφατα γεγονότα πειρατείας του ιρανικού ναυτικού σε πολλά πλοία που ανήκουν στην Μ. Βρετανία στο Στενό του Ορμούζ δεν της άφησαν περιθώρια πίεσης στην Τεχεράνη. Σημαντικό μέρος των βρετανικών εισαγωγών φυσικού αερίου και πετρελαίου προέρχονται από το Κατάρ, το Κουβέιτ και το Ιράκ, επομένως τo Στενό του Ορμούζ είναι πολύ σημαντικό για την βρετανική εθνική ασφάλεια. Η έλλειψη μιας σοβαρής κίνησης από την Ουάσιγκτον για την στήριξη του Λονδίνου ώθησε την βρετανική κυβέρνηση να λάβει μια μονομερή απόφαση και να απελευθερώσει το ιρανικό δεξαμενόπλοιο για να περιορίσει την ένταση στο Ορμούζ. Όσο, δε, για το λόγο που επελέγη η Ελλάδα, είναι σαφές ότι η Άγκυρα δεν έδωσε το πράσινο φως για την διέλευση του δεξαμενόπλοιου. Οι ακτές απέναντι από την Τουρκία και την Συρία ελέγχονται από το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ που ανά πάσα στιγμή μπορεί να κατασχέσει το δεξαμενόπλοιο πριν την άφιξή του στις συριακές ακτές. Σε αυτό το πλαίσιο, άραγε υπήρξε η πιθανότητα να ήταν έτοιμη η ελληνική κυβέρνηση να αγοράσει το πετρέλαιο που μεταφέρει το ιρανικό δεξαμενόπλοιο;

Το διάστημα από την ανάληψη των καθηκόντων της νέας κυβέρνησης και του Κυριάκου Μητσοτάκη ήταν γεμάτο εσωτερικές, περιφερειακές και διεθνείς προκλήσεις. Η κρίση του φυσικού αερίου στην νοτιοανατολική Μεσόγειο με την Τουρκία να παραμένει κολλημένη και αμετάβλητη και υπό το πρίσμα της ανάγκης αυτής της κυβέρνησης να εργάζεται με όλους τους ισχυρούς συμμάχους που την υποστηρίζουν απέναντι στην Άγκυρα, όλα τα εξωτερικά βήματα πρέπει να εξεταστούν προσεκτικά γιατί κάθε λάθος θα μπορούσε να έχει μεγάλο κόστος για τον ελληνικό λαό. Η Αθήνα σήμερα χρειάζεται απεγνωσμένα στενές σχέσεις κατ’αρχάς με την Ουάσιγκτον και με την Ευρώπη κατά δεύτερον. Η πολιτική της νέας κυβέρνησης θα πρέπει να βασίζεται σε αυτόν τον άξονα για την επίλυση οποιουδήποτε ζητήματος έχει προκύψει ή θα προκύψει στο μέλλον.