Περί κοινωνικής ευαισθησίας αρχόντων

Στην εποχή μου (12^ος αιώνας), οι ευεργεσίες ηγεμόνων αποτελούσαν αναπόσπαστο μέρος της παιδείας και συνεπώς της βασιλείας τους. Αυτή την αίσθηση διαφύλαττε ο Πλάτων τονίζοντας τη φιλάνθρωπη φύση της διδασκαλίας (βλ. Ευθύφρων), ενώ ο σύχρονός του, Ξενοφών -κι αυτός της παρέας του Σωκράτη- εξυμνούσε τη φιλάνθρωπη ψυχή του βασιλιά Κύρου του Β΄ (βλ. Κύρου Παιδεία). Στα ελληνιστικά χρόνια, ο Πτολεμαίος ο Γ΄ ο Ευεργέτης χάριζε μέρος της προσωπικής του περιουσίας για να εξασφαλίσει την εισαγωγή τροφίμων στην Αίγυπτο, τη χρονιά που ο Νείλος δεν κατάφερε να ποτίσει τα χωράφια των υπηκόων του. Έμεινε στην ιστορία ως «Κανόπειο Διάταγμα». Αργότερα, ο Σενέκας, φιλόσοφος και αυτοκρατορικός σύμβουλος (τότε που οι ηγεμόνες επέλεγαν φιλοσόφους για συμβούλους τους) θεωρούσε τη φιλαθρωπία συνδετικό ιστό της κοινωνικής συνοχής (βλ. Περί Ευεργεσιών, De beneficiis). Για να περάσουμε στον Νικομήδη τον Γ΄ τον Ευεργέτη, βασιλιά της Βιθυνίας (σημερινή επαρχία της Τουρκίας) και στα χρόνια του Βυζαντίου, όπου ο αυτοκράτορας ήταν ο μιμητής των καλών έργων του Θεού, φιλεύσπλαχνος και φιλάνθρωπος, ένα υπόδειγμα άριστης πολιτείας. Γνωστό το φιλανθρωπικό έργο του αυτοκράτορα Μεγάλου Κωνσταντίνου και της μητέρας του, Αγίας Ελένης: συσσίτια, πτωχοκομεία, γηροκομεία, βρεφοκομεία, απονομή χάρης σε καταδίκους: η αυτοκρατορική εξουσία ως ενσάρκωση της Πολιτείας στην υπηρεσία της Θείας Πρόνοιας. Σε τέτοιο περιβάλλον με ευεργέτες πολιτικούς άνδρες, είχα την τύχη να ζήσω. Δυστυχώς, εγώ προβλέπεται να πεθάνω το 1222 μ.Χ., αλλά μέχρι τότε, και λόγω του ευρύτατου δικτύου μελλοντικών ιστορικών που διαθέτω, γνωρίζω τι συμβαίνει σε σας, στο μέλλον, στο δικό σας παρόν.

Στη Νεώτερη Ελλάδα, ο Απόστολος Αρσάκης, πρωθυπουργός, για δυο χρόνια στην τουρκρατούμενη Ρουμανία του 19^ου αιώνα, -καθώς με πληροφόρησαν- υπήρξε μέγας ευεργέτης: η οικοδόμηση του Μεγάρου της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας επί της οδού Πανεπιστημίου και η ανέγερση σχολείων και ναών, θα κοσμούσαν τη σύγχρονη Ελλάδα, τη δική σας Ελλάδα. Ο Όθων, ο Βαυαρός πρώτος βασιλιάς του νεοσύστατου ελληνικού κράτους θα ακολουθούσε την παράδοση ευεργεσιών και φιλανθρωπικής δράσης του παρελθόντος. Το ίδιο θα έπρατταν και οι επίγονοί του. Η σύζυγος του Έλληνα πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου, η Έλενα, το γένος Σκυλίτση, χάρισε την περιουσία της για την ανέγερση του γνωστού Μαιευτηρίου «Έλενα». Και βέβαια, δεν αναφέρομαι, στους γνωστούς Έλληνες ευεργέτες, στον Βαρβάκη, στους αδελφούς Ζάππα, στους αδελφούς Βαλλιάνους, στον Αρεταίο, στον Χατζηκώνστα, στον Γιώργο Αφεντάκη και σε τόσους μεγάλους Έλληνες που θα έβαζαν την πατρίδα τους ψηλότερα από την προσωπική τους ευμάρεια, αλλά μόνον σε βασιλείς και πρωθυπουργούς. Αυτή ήταν η αγωνία μου.

Με την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, το 1974, και τη δημιουργία υπουργείων πρόνοιας, εργασίας, κλπ, οι ευεργεσίες των πρωθυπουργών και των προέδρων της Δημοκρατίας, περιορίστηκαν στο ελάχιστο, απότοκος, ίσως, μιας πιο ορθολογικής διαχείρισης της εκτελεστικής εξουσίας. Ίσως!

Κι όμως σε άλλες χώρες, όπως στη Βρετανία και στα σκανδιναβικά κράτη, η βασιλική οικογένεια επόπτευε εκατοντάδες φιλανθρωπικούς οργανισμούς, ενώ στα πρωθυπουργικά γραφεία η μέριμνα για άμεσες κοινωνικές παρεμβάσεις, μάλλον ενισχυόταν. Πρόσφατο παράδειγμα το Prime Minister CARES Fund, στο Πρωθυπουργικό Γραφείο της Ινδίας, για την αντιμετώπιση μιας επιδημίας που, το 2020, θα την αποκαλούσατε κορωνοϊό.

Ομολογώ ότι με πλήγωνε η απουσία ανάλογων πρωτοβουλιών στην κοινοβουλευτική ιστορία της Ελλάδας μας. Μέχρι που ένας από τους μελλοντικούς φίλους μου, ιστορικός κι αυτός, μου αποκάλυψε ότι, η πρώτη σοβαρή προσπάθεια σύστασης ενός ανάλογου Γραφείου και μάλιστα υπό την εποπτεία του Έλληνα πρωθυπουργού, έγινε στα χρόνια διακυβέρνησης του Αντώνη Σαμαρά. Για αυτόν τον άνθρωπο είχα ακούσει ότι διέθετε ιστορική οικογενειακή παράδοση σε κοινωνικά έργα, αλλά για πρώτη φορά, αυτό θα γινόταν υπό την αιγίδα της πρωθυπουργικής εξουσίας. Έτσι, από το καλοκαίρι του 2012 μέχρι τον Ιανουάριο του 2015, εν μέσω φτώχειας, οικονομικής ύφεσης και κυρίως έντονων κοινωνικών προβλημάτων, ένα ειδικό Γραφείο, υπό τον γενικό γραμματέα πρωθυπουργού Κώστα Μπούρα, θα αγωνιζόταν καθημερινά να προσφέρει λύσεις ή έστω κατευθύνσεις για τη θετική ευόδωση των αιτημάτων, σε κάθε επίπεδο, από τα μικρά καθημερινά μέχρι τα μεγάλα θεσμικά. Μαραθώνιος με ελάχιστους αθλητές…

Ο φίλος μου εμπιστεύτηκε ότι, μέσα σε μόλις 30 μήνες διακυβέρνησης, το Γραφείο θα εξέταζε 25.400 αιτήματα, επιχειρώντας να ανακουφίσει τη δυσβάσταχτη καθημερινότητα, πολλές φορές ενεργώντας «ανορθόδοξα», δηλαδή στα όρια της δημόσιας διοίκησης, με κινδύνους πολιτικούς κι όχι μόνον. Όμως, στο τέλος, μόνον καλά λόγια θα άκουγαν.

Υπήρξαν περιπτώσεις που το Γραφείο πρωθυπουργού ανέλαβε όλη τη διαδικασία, θέτοντας ακόμα και το προεδρικό αεροσκάφος για την ταχύτατη και ασφαλή μεταφορά των ασθενών, για να χειρουργηθούν στο εξωτερικό. Οι φίλοι μου ανέφεραν συγκλονιστικές περιπτώσεις:

• Το γράμμα από τη Ρόδο, ήταν πυκνό, με πλήθος ιατρικές βεβαιώσεις. Το παιδάκι, δυόμισυ ετών, είχε προσβληθεί από καρκίνο και είχαν ήδη καταστραφεί δυο σπόνδυλοι. Η επέμβαση αδύνατον να γίνει στην Ελλάδα, κατόπιν σχετικών γνωματεύσεων των Νοσοκομείων στη Ρόδο και στο Παίδων, αλλά όπως αποδείχτηκε στη συνέχεια, αδύνατη και στην Ευρώπη, αφού, δυστυχώς, τα ευρωπαϊκά νοσοκομεία δεν διέθεταν τις υποδομές για ακτινοβολία κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης (intraoperatrive radiotherapy). Αυτό σήμαινε ότι, εάν γινόταν η εγχείρηση, υπήρχε κίνδυνος διασποράς καρκινικών κυττάρων, δηλαδή μετάστασης. Η μοναδική λύση ήταν η άμεση μετάβαση του παιδιού στο περίφημο Memorial Sloan Kettering Center, στην Αμερική, με διαφορετικό, φυσικά, κόστος: €15.000 στην Ευρώπη, με αμφίβολο αποτέλεσμα ή €350.000 στις ΗΠΑ, με σίγουρα θετικό αποτέλεσμα; Ποιός διευθυντής κλινικής δημόσιου νοσοκομείου θα έπαιρνε το ρίσκο να γνωμοδοτήσει μια τόσο ακριβή εγχείρηση; Κι όμως ο άνθρωπος βρέθηκε: ένας λαμπρός πανεπιστημιακός από την Κρήτη, ο οποίος γνωμοδότησε ότι η εγχείρηση ήταν αδύνατον να γίνει στην Ευρώπη. Το παιδάκι μεταφέρθηκε με το προεδρικό αεροσκάφος στην Αμερική, χειρουργήθηκε και επέστρεψε υγιές στην πατρίδα!

– Μια δεύτερη συγκλονιστική περίπτωση είχε και θεσμική διάσταση. Το μοναδικό παιδί με σύνδρομο okamoto, βρισκόταν στην Αθήνα, γεννημένο το 2004 και είχε ήδη υποβληθεί σε δέκα χειρουργικές επεμβάσεις, για να ζήσει. Δυστυχώς, δεν είχε γίνει καταγραφή του νοσήματος και συνεπώς δεν υπήρχε συμμετοχή του Κράτους στα φάρμακα και τη νοσηλεία του. Η μητέρα είχε απευθυνθεί, επανειλλημένως, στα Γραφεία υπουργών Υγείας και πρωθυπουργών, από το 2010, χωρίς απάντηση. Τα έξοδα την είχαν γονατίσει. Με άμεση παρέμβαση, το ζήτημα περιήλθε στην ημερησία διάταξη του ΚΕΣΥ, το οποίο ομοφώνως γνωμοδότησε την υπαγωγή του στις ευεργετικές διατάξεις με 100% κάλυψη της νοσηλείας του.

• Μια τρίτη περίπτωση, ένα κοριτσάκι λάμβανε αγωγή για λεμφοβλαστική λευχαιμία, από το 2010 και είχε ακολουθήσει χειρουργείο για non-hodgkin λέμφωμα λεπτού εντέρου. Το 2013, διεγνώσθη με καρκίνο στον εγκέφαλο, μη προσβάσιμο χειρουργικά στην Ελλάδα. Με άμεση παρέμβαση, το παιδάκι μεταφέρθηκε στο Αννόβερο, στη Γερμανία, όπου και χειρουργήθηκε με επιτυχία.

Και πολλά άλλα, με νομοθετικές τροποποιήσεις, μεταφορές ασθενών στο εξωτερικό, οικονομική συνδρομή σε απόρους, προτεραιότητα σε ιατρικές εξετάσεις και χειρουργικές επεμβάσεις πασχόντων συμπολιτών μας που δεν διέθεταν τα απαραίτητα. Κι όμως, καμία από αυτές τις δράσεις δεν προβλήθηκε, τίποτα δεν αξιοποιήθηκε επικοινωνιακά. Το Γραφείο και οι άνθρωποί του, σεβάστηκαν το πρόβλημα και τον ασθενή. Εξάλλου, η προσωπικότητα του πρωθυπουργού και του γενικού του γραμματέα, δεν θα το επέτρεπαν. Όμως, όπως με πληροφόρησαν, το αρχείο υπάρχει. Όπως και τα συγκινητικά γράμματα με τα εκατοντάδες «ευχαριστώ». Αυτά μου έγραψαν οι μελλοντικοί μου φίλοι από την Ελλάδα του 21^οι αιώνα κι εγώ, ο Ακομινάτος του 12^ου αιώνα, αναθάρρησα. Η μεγάλη παράδοση της ευεργεσίας των αρχόντων είχε επιβιώσει. Και μαζί της, ένα σπάνιο χάρισμα της  ελληνικής φυλής: το φιλότιμο!

Ακομινάτος