Οι ευκαιρίες είναι εδώ… το ίδιο οι κίνδυνοι και προκλήσεις

Γράφει ο Γιάννης Κίτσος, Οικονομολόγος – Σύμβουλος χρηματοοικονομικού και στρατηγικού σχεδιασμού

Και επιτέλους ανακοινώθηκε η πολυαναμενόμενη οριστικοποίηση του προϋπολογισμού και δράσεων του Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης. Ο συνολικός προϋπολογισμός του ανέρχεται στα € συνολικού ύψους 57 δισ.. Από αυτά τα € 31 δισ. αφορούν στο Ταμείο Ανάκαμψης και τα υπόλοιπα στο ΕΣΠΑ 2021-2027.

Η αλλαγή του σε σχέση με τα υπόλοιπα αντίστοιχα σχέδια κατά την διάρκεια της μεταπολίτευσης αφορά στην διαφορετική φιλοσοφία χρηματοδότησης. Το κράτος δεν θα δώσει εγγυήσεις, όπως πριν, παρά μόνο συγχρηματοδότηση μέχρι το 50% του κόστους της επένδυσης. Τράπεζες και επενδυτές θα βάλουν το άλλο μισό. Πέραν του ότι εξορθολογίζει και θωρακίζει σε μεγαλύτερο, από πριν, βαθμό την απορρόφηση τους την ίδια στιγμή την κάνει και πιο σύνθετη. Οι δε αυστηροί και συνεχείς έλεγχοι της απορρόφησης τους από την Ευρωπαϊκή Ένωση την καθιστούν ακόμα πιο δύσκολη.

Τα χρονικά όρια και ορόσημα των δράσεων θα πρέπει να τηρούνται απαρέγκλιτα και το φυσικό και οικονομικό αντικείμενο τους θα πρέπει να είναι συμβατό με τα προσυμφωνηθέντα. Διαφορετικά η χώρα κινδυνεύει από το να απολέσει κονδύλια έως και να ξαναβρεθεί υπόλογη στις Βρυξέλλες ή στα δικαστήρια του Λουξεμβούργου. Το μεγαλύτερο στοίχημα, λοιπόν, δεν είναι τόσο το μέγεθος του προϋπολογισμού αλλά η αλλαγή νοοτροπίας που πρέπει να υπάρξει για να διασφαλιστεί με τον καλύτερο τρόπο η απορρόφηση του.

Και εδώ ερχόμαστε στην επιβεβλημένη αλλαγή της νοοτροπίας αυτής. Υπήρξα εξ αρχής αντίθετος στην διατήρηση και αξιοποίηση στελεχών της προηγούμενης κυβέρνησης από τη σημερινή όχι φυσικά για την κομματική και ιδεολογική τους ιδιότητα και ταυτότητα, αλλά του, σε κάποιες περιπτώσεις αποτυχημένου, σε άλλες καθεστωτικού και σε ορισμένες συντεχνιακού, έργου τους όταν ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν κυβέρνηση. Αλλά κυρίως για την νοοτροπία τους. Μια νοοτροπία που κυριαρχεί καθ’ όλη τη διάρκεια της μεταπολίτευσης και που, ανεξαρτήτως πολιτικού κόστους, έκανε μεγάλη προσπάθεια η κυβέρνηση Σαμαρά να αλλάξει.

Μετά από τις καταγγελίες Δοξιάδη, πολύ φοβάμαι ότι η αρχική απόφαση της σημερινής κυβέρνησης, καλοπροαίρετη θέλω να πιστεύω και οδηγούμενη από την λογική της συναίνεσης και του δεν κάνω κομματικούς διωγμούς, να αφήσει πολλά αποτυχημένα στελέχη της προηγούμενης να ολοκληρώσουν τη θητεία τους σε θέσεις και οργανισμούς που τους είχε τοποθετήσει, πέραν του ουσιαστικά γυρίζει και επικοινωνιακά μπούμερανγκ.

Το πρόβλημα μάλιστα έχει αρχίσει να γίνεται ιδιαίτερα ανησυχητικό τόσο για τις προθέσεις της όσο και για την γενικότερη πολιτική της, την στιγμή που αρκετά από αυτά, με την επίσημη λήξη της θητείας τους, όχι μόνο δεν τα έχει στείλει σπίτι τους, αλλά σε κάποια από αυτά έχει αναβαθμίσει το ρόλο τους και σε άλλα τους έχει δώσει άλλο. Παρά την αλλαγή πολιτικής σε κάποια σημεία, το μεταναστευτικό παραμένει μη διαχειρίσιμο και επικίνδυνο για την εθνική ασφάλεια και συμφέροντα της χώρας. Ο εκλεχτός του ΣΥΡΙΖΑ στην Υπηρεσία Ασύλου, κ. Καραβίας, αναβαθμίστηκε από «διευθυντής» σε «διοικητής» με τη θητεία του να παρατείνεται. Ο δε προϊστάμενος του, Υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, με τον κίνδυνο του να γκριζαριστούν τα νησιά του Βορείου Αιγαίου, παρουσιάζει τις ανοιχτές νέες δομές για τις οποίες έχουν διατεθεί € 250 εκατομμύρια ευρωπαϊκά κονδύλια για τη δημιουργία τους στα πέντε νησιά, εκ των οποίων τα € 155 εκατομμύρια για τη Σάμο και τη Λέσβο, ως μορφές ανάπτυξης. Απ’ ότι φαίνεται, ανακαλύψαμε νέα μορφή τουρισμού. Τον μεταναστευτικό τουρισμό, τρομάρα μας.

Το ίδιο μη διαχειρίσιμο και επικίνδυνο παραμένει και το ιδιωτικό χρέος. Στις αρχές Μαρτίου 2021 ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας ανέφερε τότε σε ομιλία του ότι το χρέος των πολιτών ανερχόταν στα € 234 δισ. – τα € 108 δισ. αφορούσαν οφειλές προς τη φορολογική αρχή, τα € 89 δισ. οφειλές προς τράπεζες και εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων, και τα 37 δισ. ευρώ οφειλές προς τα Ασφαλιστικά Ταμεία. Μια εβδομάδα πριν το τέλος Μαρτίου και 20 περίπου μέρες μετά την ομιλία του υπουργού Οικονομικών, σύμφωνα με τα στοιχεία του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή, το ιδιωτικό χρέος ανεβαίνει στα € 242,6 δις.. Από αυτό το μεγαλύτερο ποσό € 108,1 δισ. είναι στην εφορία, τα € 37,5 δισ. ευρώ στα ασφαλιστικά ταμεία και € 97 δις. ευρώ σε τράπεζες και Εταιρίες Διαχείρισης Απαιτήσεων από Δάνεια και Πιστώσεις.

Η ευθύνη διαχείρισης του ιδιωτικού χρέους βρίσκεται από το 2016 στην Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους και στον από διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ εκλεχτό Ειδικό Γραμματέα, κ. Φώτη Κουρμούση. Επειδή από το 2016 που επίσημα του ανατέθηκε ο ρόλος δεν έχει υπάρξει ιδιαίτερη πρόοδος, και επειδή τα μέτρα για την πανδημία έχουν επιδεινώσει περαιτέρω την βιωσιμότητα του, ο περιβαλλοντολόγος κ. Κουρμούσης αν δεν διαχειρίζεται το ιδιωτικό χρέος τότε τι ακριβώς διαχειρίζεται; Μάλλον το περιβάλλον…

Τον ίδιο μήνα ανακοινώνεται και η πτώση κατά 8% του ΑΕΠ. Η ούτως ή άλλως αναιμική ανάπτυξη της χώρας πέραν του ότι έχει μετατραπεί σε βαθιά ύφεση μετά τις επιπτώσεις των μέτρων για την πανδημία καθίσταται ακόμη πιο επισφαλής. Για να μπορέσει να διευθετήσει ένα κομμάτι της ανάπτυξης η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε να βάλει στο τιμόνι της Αναπτυξιακής Τράπεζας, στον μακρύ βραχίονα του κράτους για την ενίσχυση των επενδύσεων, την κ. Αθηνά Χατζηπέτρου. Η εν λόγω κυρία υπήρξε Πρόεδρος του ΔΣ του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων την περίοδο 11/2017 έως 11/2018, δηλαδή επί ΣΥΡΙΖΑ.

Σύμφωνα με πρόσφατη δήλωση της, χορηγήθηκαν 32.000 δάνεια, ύψους € 8,6 δισ. σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις από το Μάρτιο του 2020 και μέχρι το τέλος Δεκεμβρίου για να μπορέσουν οι επιχειρήσεις αυτές να παραμείνουν στην εντατική. Γιατί για ανάπτυξη ούτω λόγος να γίνεται ακόμα. Εύχομαι να με διαψεύσει, αλλά με την ομολογουμένως λογιστική αλλά όχι επενδυτική, πολλώ μάλλον αναπτυξιακή, εμπειρία της πιστεύω ότι αυτό που θα καταφέρει είναι να στηρίζει τον λόγο ύπαρξης της θέσης του Ειδικού Γραμματέα Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους. Θα μου πείτε, από πλευράς της θα είναι τουλάχιστον ορθά λογιστικά αποτυπωμένο το ιδιωτικό χρέος. Κάτι είναι κι αυτό. Αυτό θέλουμε όμως;

Δεν θα διαφωνήσω ότι η πολιτική είναι ένας κοινός τόπος και όχι η αλήθεια, πολλώ μάλλον η δική μου. Το ζητούμενο, λοιπόν, δεν είναι τόσο η αλήθεια όσο με ποιον επιλέγεις να δημιουργήσεις τον κοινό αυτό τόπο. Προσωπικά θεωρώ ότι η λογική της συναίνεσης και του δεν κάνω κομματικούς διωγμούς σε μια ελεύθερη αγορά θα πρέπει να πάψει να είναι μια δικαιολογία, και αυτό γιατί αφενός αν πραγματικά τα παραπάνω στελέχη διέπρεψαν κατά την θητεία τους επί ΣΥΡΙΖΑ θα είχαν γίνει ανάρπαστα στον ιδιωτικό τομέα και μάλιστα για θέσεις σεβαστές και απολαβές πολλαπλάσιες αυτών που τους προσφέρει το φτωχό ελληνικό δημόσιο. Αφετέρου, αν απέτυχαν η λογική τα συντηρώ με την δικαιολογία να μην κατηγορηθώ για κομματικό διωγμό αντιλαμβάνεστε τον κίνδυνο που ενέχει για την βιωσιμότητα και ασφάλεια της χώρας. Το ότι ο ιδιωτικός τομέας έχει αποβάλλει ή και δεν αξιολογεί σοβαρά τα συγκεκριμένα στελέχη, εμένα μου λέει πολλά.

Παρεμπιπτόντως, αμφιβολίες συνεχίζω να διατηρώ και για τα πολυδιαφημιζόμενα στελέχη που αξιοποιεί η κυβέρνηση από το χώρο της κεντροασριστεράς, τα οποία δεν έχουν δείξει καμία διάθεση ουσιαστικής μεταρρύθμισης. Αλήθεια, ο ιδιωτικός τομέας πως θα αξιολογούσε τα στελέχη αυτά; Δεδομένου των ευκαιριών αλλά κυρίως κινδύνων και προκλήσεων, για το καλό της χώρας και του κόμματος εύχομαι ο Κυριάκος Μητσοτάκης να μην μείνει στην ιστορία, όπως και ο Κώστας Σημίτης, τόσο για την μεταρρύθμιση στο κόμμα αλλά όχι στην χώρα του, όσο και για την αστοχία του με την οποία βρήκαν αφορμή οι Τούρκοι να γκριζάρουν από τότε το Αιγαίο.

Ο Κωνσταντίνος Τσάτσος έγραψε στο “Η ζωή σε απόσταση”: «ο πολιτικός πρέπει, σαν τον ναυτίλο, να έχει κάθε στιγμή επίγνωση των διαστάσεων (-που δεν είναι μόνο τα μήκη και τα πλάτη-) καθώς και του στίγματος όπου ο ίδιος βρίσκεται και που πάντα μετακινείται». Για την δε πολιτική, πάλι στο ίδιο σύγγραμμα του, αναφέρει: «η πραγματική πολιτική αρχίζει εκεί όπου η πολιτική θεωρία, μέσα στα στοιχεία, τα οποία καλείται να συνθέσει, περιλαμβάνει και την ψυχική υπόσταση των συγκεκριμένων ανθρώπων που είναι ταγμένη να οδηγήσει στο δρόμο της ιστορίας».

Τέλος, για την δημοκρατία μας λέει: «η δημοκρατία θεμελιώνεται μόνο εκεί όπου οι πολίτες εκφράζουν την πολιτική τους βούληση αποκλειστικά κατά ορισμένους από το νόμο τρόπους. Ό,τι είναι θέληση του λαού δεν το καθορίζει ο επικρατών θόρυβος αλλά ο επικρατών νόμος». Ναι μεν οι ευκαιρίες είναι εδώ… το ίδιο, όμως, οι κίνδυνοι και προκλήσεις.