Η κοινωνική και εθνική ελπίδα εν μέσω κορωνοϊού

Γράφει ο Κωνσταντίνος Μανίκας, Οικονομολόγος – Ψυχολόγος, Συγγραφέας

Δύσκολοι καιροί. Στενάχωρες συγκυρίες. Ένας πλανήτης παραδομένος στις ορέξεις μιας πανδημίας. Χιλιάδες νεκροί εν καιρώ ειρήνης. Άνθρωποι εγκλωβισμένοι στα σπίτια τους για να διατηρήσουν το δικαίωμα στην ελπίδα της ζωής. Πού χωράει σε όλα αυτά μια εθνική επέτειος που λόγω της κατάστασης δεν θα γιορταστεί με κάθε συνήθη κρατική επισημότητα;

Συχνά αναφερόμαστε σε αυτές τις ημερομηνίες ορόσημα με μια ξεθωριασμένη εθιμοτυπική διάθεση. Εξαντλούμε την προσέγγιση μας σε μια στείρα αναφορά γεγονότων και προσώπων με επιστέγασμα των ηρωισμό και τον αγώνα για την ελευθερία. Όμως οι μεγάλες εθνικές μάχες είναι κάτι πολύ παραπάνω από αυτό. Αποτελούν την κορωνίδα της σκιαγράφησης του κοινωνικού προτύπου μας. Οι αρχές και οι αξίες που την διέπουν καθορίζουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο καλλιεργείται η κοινή συνείδηση και οι βασικές προτεραιότητες μας.

Παραμένει ένα τεράστιο ερώτημα το κατά πόσο τιμήσαμε δεόντως εκείνο το πλαίσιο. Άλλωστε η μετα-επαναστατική μας στάση δεν έδωσε εχέγγυα σώφρονος αντιμετώπισης και τιμής εκείνης της παρακαταθήκης. Γι’ αυτό και είναι αναμενόμενο στις μέρες μας να αναλογιζόμαστε και να αναρωτιόμαστε αν πλέον οι έννοιες που περιγράφουν τα τότε ανδραγαθήματα έχουν νόημα στον προσδιορισμό της σημερινής πραγματικότητας.

Η λαίλαπα του κορωνοϊού και ο τρόπος ατομικής και συλλογικής αντιμετώπισης της θέτει σε νέα βάση το παραπάνω δίλημμα. Έχουν υπάρξει αμέτρητες αναλύσεις για τη συμπεριφορά του νεοέλληνα, ειδικά στη διάρκεια της μεταπολίτευσης καταδεικνύοντας την “βίαιη” μετάβαση στον λαϊκισμό, των ωχαδερφισμό και τον οπορτουνισμό ως απόλυτα κοινωνικά εργαλεία, με τεράστια ευθύνη και της τότε πολιτικής ηγεσίας.

Όμως η μεταδικτατορική περίοδος δεν στιγματίστηκε από κανένα κορυφαίο γεγονός που να μπορεί να λειτουργήσει ως το αξιακό φίλτρο των τελευταίων γενεών. Για κάποιες χώρες, η πτώση του Βερολίνου ή η διάλυση της ΕΣΣΔ και της Γιουγκοσλαβίας ήταν η αρχή μιας νέας εθνικής πορείας. Για άλλες, οι μικρότερες ή μεγαλύτερες οικονομικές αναταραχές άνοιξαν νέα κεφάλαια κρίσιμων επιλογών.

Στην Ελλάδα η περίοδος της επίπλαστης ευδαιμονίας διαποτίστηκε από ορθπολιτικές μεσότητες και αυτοαναφορικές δόσεις ιστορικού μεγαλείου ως άλλοθι κάθε επίκαιρου σφάλματος. Αυτό συνεχίστηκε, και κατά καιρούς εντάθηκε, και στα χρόνια της μνημονιακής περιπέτειας. Οι θεωρίες ευθυνοφοβίας υπήρξαν κυρίαρχες καλύπτοντας με τον εκκωφαντικό τους θόρυβο την εποικοδομητική κριτική προς κάθε κατεύθυνση.

Η πανδημία του κορωνοϊού ως μια τραγική κατάσταση που επιβάλλει ένα άλλο επίπεδο υπευθυνότητας και ατομικού σωφρονισμού, θα μπορούσε να αποδειχτεί το απώτατο όριο μετάβασης σε μια επόμενη φάση ατομικής και συλλογικής συνειδητότητας. Η σωφροσύνη, η εγκράτεια, η αλληλεγγύη αποκτούν νέο νόημα ως έννοιες καθολικής χρήσης.

Γιορτάζουμε λοιπόν με περηφάνια τα επιτεύγματα των προγόνων μας, τιμούμε όσα μας κληροδότησαν και ταυτόχρονα επανακαθορίζουμε τους εαυτούς μας και το πολιτικό γίγνεσθαι σε σχέση με τις εθνικές και κοινωνικές προκλήσεις της εποχής μας. Αναβαπτιζόμσστε στα νερά των δικών μας κρίσεων αποκτώντας αναβαθμισμένη οπτική για τον ρόλο μας μέσα στον σύγχρονο κόσμο.