Το διπλό πρόσωπο της κάνναβης
Γράφει η Αναστασία-Μαρία Δημοπούλου, Νομικός
Ο λεγόμενος «πόλεμος κατά των ναρκωτικών» έχει τις βάσεις του στις τρεις συνθήκες των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά (1961, 1971, 1988). Οι συγκεκριμένες συνθήκες απαγορεύουν τη χρήση ορισμένων ναρκωτικών ουσιών. Ο σκοπός του «πολέμου» ήταν να εξαλείψει το παράνομο εμπόριο, να μειωθεί η προσφορά και η ζήτηση των ναρκωτικών, και τελικά να περιοριστεί η κατανάλωση. Για το σκοπό αυτό, οι νόμοι κατά των ναρκωτικών ποινικοποιούν την παραγωγή, την εμπορία, αλλά και τη χρήση όταν η ποσότητα που χρησιμοποιείται ή καλλιεργείται ξεπερνά τα προβλεπόμενα από το νόμο όρια, δημιουργώντας την εντύπωση ότι στόχος δεν είναι η αποκλειστική χρήση αλλά πιθανότητα το εμπόριο.
Αποτελεί πάγια επιθυμία πολλών ακαδημαϊκών, οργανώσεων αλλά και πολιτικών ομάδων η αποποινικοποίηση της χρήσης και κατοχής ναρκωτικών ουσιών, καθώς υποστηρίζουν τη «μείωση της βλάβης» και την εξάλειψη του στίγματος και των διακρίσεων κατά των ομάδων που πλήττονται περισσότερο από τον πόλεμο κατά των ναρκωτικών, όπως φτωχοί και άτομα από εθνοτικές μειονότητες, που συχνά χρησιμοποιούνται ως εξιλαστήρια θύματα.
Από τις επιμέρους κατηγορίες ναρκωτικών ουσιών, μεγαλύτερη προσοχή έχει δοθεί στην κάνναβη η οποία αποτελεί μία από τις πιο διαδεδομένες και ευρείας χρήσης ναρκωτικές ουσίες, ιδίως στις νεαρές ηλικίας. Η «δημοφιλία» της χρήσης κάνναβης δεν έχει πάντα την αρνητική εικόνα που της δίνουν οι εθισμένοι χρήστες αλλά παρουσιάζει και τη θετική της εικόνα, καθώς έχει φαρμακολογική επίδραση και μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε θεραπείες δεκάδων ασθενειών και παθήσεων, μεταξύ των οποίων AIDS, ALS, Αλτσχάιμερ, άγχος, κατάθλιψη, και άλλες διαταραχές της διάθεσης, αυτισμός, καρκίνος, καρδιαγγειακές και καρδιακές παθήσεις, χρόνιος πόνος, νόσος του Κρον, διαβήτης, επιληψία και επιληπτικές κρίσεις, ινομυαλγία, πολλαπλή σκλήρυνση, νευροπαθητικός πόνος, οστεοπόρωση, PTSD, ρευματισμός, ρευματοειδής αρθρίτιδα.
Η νομοθεσία για τη χρήση και την εμπορία της κάνναβης σήμερα είναι διαμορφωμένη στο άρθρο 29 Ν4139/2013 με τίτλο «καλλιέργεια κάνναβης, δημόσια χρήση ναρκωτικών ουσιών, πλαστογραφία ιατρικής συνταγής», από το οποίο προκύπτει:
1. Όποιος για δική του αποκλειστική χρήση καλλιεργεί φυτά κάνναβης σε αριθμό ή έκταση που δικαιολογούνται μόνο για την ατομική του χρήση, τιμωρείται με κράτηση μέχρι τριών μηνών ή με πρόστιμο μέχρι πεντακοσίων ευρώ.
2. Όποιος κάνει χρήση ναρκωτικών δημοσίως τιμωρείται με κράτηση μέχρι έξι μηνών ή με πρόστιμο μέχρι χιλίων ευρώ. Ο δράστης της πράξης του προηγούμενου εδαφίου μπορεί να κριθεί ατιμώρητος, εάν το δικαστήριο, εκτιμώντας τις περιστάσεις τέλεσης της πράξης και της προσωπικότητας του δράστη, κρίνει ότι η αξιόποινη πράξη ήταν εντελώς συμπτωματική.
Η κοινωνία είναι διχασμένη ως προς το εάν πρέπει ή όχι να αποποινικοποιηθεί η χρήση της κάνναβης στη χώρα μας. Η αναγνώριση της κάνναβης ως μαλακού ναρκωτικού πρέπει πρώτα να περάσει το στάδιο της κοινωνικής ζύμωσης που οδηγεί στην κοινωνική αποδοχή, η οποία είναι το ζητούμενο όταν συζητάμε για αλλαγή νόμων σχετικών με κοινωνικά ζητήματα. Κανένας νόμος δεν θα αλλάξει και καμία αγορά κάνναβης δεν θα δημιουργηθεί αν δεν υπάρχει η κοινωνική αποδοχή και η κοινωνική συναίνεση για αυτό.
Οι θιασώτες της θέσης περί αποποινικοποίησης της κάνναβης υποστηρίζουν ότι:
α) Η αποποινικοποίηση της χρήσης και της κατοχής κάνναβης για προσωπική χρήση θα οδηγήσει σε αποστιγματισμό των χρηστών και στην εξάλειψη των αρνητικών στερεοτύπων που ακολουθούν ένα άτομο μετά τη σύλληψη. Αυτές οι επιπτώσεις της σύλληψης συχνά έχουν συνέπειες στο επαγγελματικό η ακαδημαϊκό μέλλον του ατόμου που συλλαμβάνεται.
β) Η κάνναβη έχει αποδεδειγμένα ιατρικά οφέλη. Η νομιμοποίηση της κάνναβης για ιατρική χρήση κρίνεται απαραίτητη στις μέρες μας, ώστε να έχει κάθε ασθενής δικαίωμα να δοκιμάσει κάποια θεραπεία με κάνναβη
γ) Είναι ανυπόστατη και παράλογη η απαγόρευση των ελαφριών ναρκωτικών όταν επιστημονικώς έχει αποδειχθεί ότι ο εθισμός στο αλκοόλ έχει μεγαλύτερες επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική υγεία των εθισμένων σε αυτό
δ) Με την θέσπιση λιανικής αγοράς που οπωσδήποτε θα συνοδεύεται από ρυθμίσεις, η είσοδος θα απαγορεύεται στους ανηλίκους. Οι ανήλικοι θα μείνουν μακριά από την κάνναβη και τα ποσοστά χρήσης από ανηλίκους θα μειωθούν
ε) Το κράτος θα αποκτήσει από τη φορολογία της κάνναβης έσοδα τα οποία με το υπάρχον σύστημα ωφελούν τη μαύρη αγορά
ζ) Ο χρήστης της κάνναβης θα προστατευθεί καθώς θα έχει πρόσβαση σε ελεγμένη κάνναβη από τον κρατικό μηχανισμό
Αντιθέτως, η αντίθετη πλευρά προβάλλει εξίσου ισχυρά επιχειρήματα τα οποία πηγάζουν από το φόβο μήπως η αποποινικοποίηση της κάνναβης αποτελέσει το έναυσμα της ασυδοσίας χρήσης διαφόρων ναρκωτικών ουσιών. Άλλωστε έχουν εκφραστεί με ιδιαίτερη παρρησία επιστημονικές απόψεις που υποστηρίζουν ότι η αποποινικοποίηση της κάνναβης θα είχε ως αποτέλεσμα την εξάλειψη της ελάχιστης άμυνας ενός ατόμου που σκέφτεται να ξεκινήσει ναρκωτικές ουσίες με χρήση κάνναβης μιας και θα είναι εύκολη η πρόσβαση σε αυτή. Επίσης, όπως υποστηρίζεται ο εθισμός στην κάνναβη, στο χασίς, δηλαδή στα λεγόμενα “soft drugs έχει ως απόρροια τον μετέπειτα εθισμό σε βαρύτερα ναρκωτικά. Ακόμα και σε χώρες όπως η Ολλανδία που έχει αποποινικοποιηθεί εδώ και χρόνια η χρήση της κάνναβης, καμία αξιόπιστη έρευνα δεν έχει αποδείξει ότι οι χρήστες κάνναβης έμειναν πιστοί σε αυτή και δεν προχώρησαν σε χρήση βαρύτερων ναρκωτικών ουσιών.
Στόχος της Πολιτείας και πάγιο αίτημα της κοινωνίας είναι να μπει ένα τέλος στο «λευκό θάνατο» που προκαλούν τα ναρκωτικά. Αυτό θα επιτευχθεί μόνο όταν εξολοθρευτούν τα κυκλώματα που κρύβονται πίσω από την καλλιέργεια και διακίνηση των ουσιών αυτών. Το μόνο βέβαιο είναι ότι η μάχη αυτή είναι άνιση καθώς η όποια καλή πρόθεση της Πολιτείας και του Νομοθέτη για καταστολή του φαινομένου συγκρούεται με τα τεράστια συμφέροντα που κρύβονται πίσω από τη διακίνηση των ναρκωτικών.
Η Πολιτεία πρέπει να πάρει αυτό το «ρίσκο» αφού είναι παράλογο να στερεί σε ασθενείς τη δυνατότητα αποθεραπείας ή καλύτερης πορείας της νόσου εξαιτίας της απόλυτης απαγόρευσης της χρήσης κάνναβης όπως αντιστοίχως έχουν επιτραπεί τα φαρμακευτικά σκευάσματα οπίου. (άρθρο 12). Ο ίδιος ο ΟΚΑΝΑ άλλωστε χρησιμοποιεί στην αποθεραπεία υποκατάστατα και ελαφριά ναρκωτικά.
Συνεπώς καθίσταται αναγκαία η αποποινικοποίηση της κάνναβης όσον αφορά την ιατρική της χρήση. Η ίδια η κοινωνία με τη συνδρομή της επιστήμης θα δείξει αν η χώρα μας είναι προετοιμασμένη να δεχτεί την πλήρη νομιμοποίηση των ελαφριών ναρκωτικών. Το μόνο βέβαιο είναι ότι οι παράλογες ιδεοληψίες και οι ακραίες θέσεις εκατέρωθεν δε θα δώσουν τη λύση.
Ο νομοθέτης οφείλει να δράσει με σύνεση λαμβάνοντας υπόψη ότι ανεξαρτήτως αν υφίσταται διαχωρισμός ανάμεσα σε βαριά και ελαφριά ναρκωτικά πρόκειται για εξαρτησιογόνες ουσίες με βλαπτικές συνέπειες όχι μόνο για τον ίδιο το χρήστη αλλά και για την κοινωνία εν γένει.
