2012 – 2019: Μια διαχρονική εκλογική ακτινογραφία της Χρυσής Αυγή
Γράφει ο Αντώνης Παπαργύρης, Διευθυντής ερευνών GPO
Οι διπλές βουλευτικές εκλογές του 2012 σηματοδότησαν την αποευθυγράμμιση του πολιτικού συστήματος, την αλλαγή του κομματικού τοπίου και του συσχετισμού δυνάμεων. Η βαθιά χρηματοπιστωτική κρίση, οι υψηλοί δείκτες ανεργίας , η πολιτική δυσαρέσκεια και απαξίωση της πολιτικής συνολικά και του πολιτικού συστήματος σε συνδυασμό με την ανάδειξη νέων κεντρικών ζητημάτων, όπως το μεταναστευτικό, εκτόξευσαν την ανύπαρκτή εκλογικά Χρυσή Αυγή από την αφάνεια του 0,29% στις εκλογές του 2009 στο 7% του 2012. Ένα περιθωριακό έως τότε νεοναζιστικό μόρφωμα, χρησιμοποιώντας έναν πολεμικό λόγο που συμπύκνωνε την καταγγελία του Μνημονίου, με εκείνη του πολιτικού κατεστημένου, της «λαθρομετανάστευσης» και της «πληθυσμιακής αλλοίωσης» και με αιχμή τα ζητήματα της ασφάλειας και την «προστασία» που υποτίθεται ότι εξασφάλιζε στους Έλληνες κατοίκους έναντι της εγκληματικότητας των μεταναστών, κατάφερε να καταστεί ελκυστική στους εκλογείς καταρχήν της Πρωτεύουσας και στη συνέχεια της υπόλοιπης χώρας (Β. Γεωργιάδου, 2014)
Η διείσδυση της Χρυσής Αυγής ήταν ιδιαίτερα επιτυχής στις νεότερες ηλικίες (11% στις ηλικίες 18-34 ετών) και σε περιοχές λαϊκών και μεσαίων στρωμάτων που είχαν πληγεί από την κρίση. Η εκλογική της βάση ήταν κατά τα δύο τρίτα ανδρική με μορφωτικό επίπεδο κυρίως δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Το συνεκτικό ιδεολογικό τους στοιχείο ήταν η αποστροφή στον πολιτικό κόσμο που ευθύνεται για την κατάντια της χώρας και η ανοικτή απόρριψη του κοινοβουλευτισμού. (Νικολακόπουλος-Βούλγαρης, 2014)
Με αυτές τις ροές ψήφων με προέλευση από τον χώρο της λαϊκίστικης Δεξιάς έως και την Κεντροαριστερά συμπληρώνεται ένα πολυσυλλεκτικό πάζλ, όσον αφορά την κομματική προέλευση της εκλογικής βάσης της Χρυσής Αυγής.
Έως και τις τελευταίες εθνικές εκλογές του Ιουλίου 2019 το δημογραφικό και κοινωνικό προφίλ της Χρυσής Αυγής παρέμεινε σχετικά σταθερό.
Οι Mayer και Perrineau αναλύοντας το εκλογικό σώμα του Γαλλικού Εθνικού Μετώπου, προτείνουν μια τυπολογία εκλογέων της Ευρωπαϊκής άκρας Δεξιάς στην οποία ανιχνεύονται:
α) οι «αφοσιωμένοι» ψηφοφόροι που ανήκουν στον σκληρό πυρήνα των εκλογέων της άκρας Δεξιάς, οι οποίοι χαρακτηρίζονται από την ιδεολογική προσήλωση στις αρχές της.
β) οι «διστακτικοί» που περιστασιακά ψηφίζουν τα ακροδεξιά κόμματα, χωρίς να ταυτίζονται με την πολιτική ατζέντα, και
γ) οι «δυνητικοί» ψηφοφόροι που αποτελούν μια πιθανή δεξαμενή καθώς συμφωνούν με επιμέρους θέσεις της άκρας Δεξιάς. (Mayer-Perrineau,1992)
Από την πρώτη στιγμή της εκλογικής εμφάνισης της Χρυσής Αυγής, πολλοί αναλυτές ανέμεναν μια ραγδαία πτώση στη δύναμή της και τον αναπροσανατολισμό των ψηφοφόρων της σε πιο μετριοπαθείς εκλογικές συμπεριφορές. Στην περίπτωση της Χρυσής Αυγής είχαμε μια αργή αλλά σταθερή πτωτική πορεία που την οδήγησε, όπως φαίνεται μετά και από την πρόσφατη δικαστική απόφαση, στη διάλυσή της.
Το κομβικό χρονικά σημείο για την αντίστροφη εκλογική πορεία της Χρυσής Αυγής είναι σίγουρα η δολοφονία Φύσσα και η απόφαση της τότε κυβέρνησης Σαμαρά να οδηγήσει την ηγετική ομάδα του νεοναζιστικού μορφώματος στον εισαγγελέα. Από το σημείο αυτό, παρατηρείται έντονα σε όλες τις δημοσκοπήσεις μια σοβαρή υποεκπροσώπηση των ψηφοφόρων της Χρυσής Αυγής, οι οποίοι θορυβημένοι από τις αποκαλύψεις για τη δράση του κόμματος που υποστήριζαν, παίρνουν αποστάσεις και διαφοροποιούνται ως προς τις πρακτικές και τις ενέργειες της.
Αποτέλεσμα αυτής της αποστασιοποίησης είναι η Χρυσή Αυγή από το 6,99% και την τρίτη θέση τον Σεπτέμβριο του 2015 να πέφτει στο 4,87% των Ευρωεκλογών και στο 2,93% του Ιουλίου 2019 που εξοβέλισε τελικά το νεοναζιστικό κόμμα από την Ελληνική Βουλή.
Σε σχέση με τις εκλογές του 2015, στις Ευρωεκλογές του 2019, το 57% συνέχισε να ψηφίζει τη Χρυσή Αυγή, ενώ το 13% των ψηφοφόρων της μετακινήθηκε προς τη ΝΔ, 12% προς την Ελληνική Λύση και 4% προς το ΣΥΡΙΖΑ.
Μέσα σε ένα μήνα, στις Εθνικές εκλογές του Ιουλίου, οι μετατοπίσεις των ψηφοφόρων της Χρυσής Αυγής συνεχίστηκαν με ένα επιπλέον 12% να επιλέγει τη ΝΔ, 8% την Ελληνική Λύση και 7% τον ΣΥΡΙΖΑ. (στοιχεία exit poll Ιούλιος 2019)
Μπορούμε, λοιπόν, να ισχυριστούμε ότι ο χώρος της Κεντροδεξιάς και λαϊκίστικης Δεξιάς που αποτέλεσε το βασικό εκλογικό τροφοδότη της Χρυσής Αυγής το 2012 μετά από ένα εκλογικό κύκλο επτά ετών έγινε ο βασικός υποδοχέας των περιστασιακών ψηφοφόρων που ανακατευθύνθηκαν σε πιο συμβατικές εκλογικές επιλογές. Ταυτόχρονα η μετακίνηση ψηφοφόρων της Χρυσής Αυγής προς το ΣΥΡΙΖΑ ενισχύει την άποψη ότι δεν μπορούμε να ερμηνεύουμε με όρους ιδεολογικής και πολιτικής συνοχής την εκλογική βάση των ακροδεξιών κομμάτων, αλλά σαν ένα ανομοιογενές σώμα με διαφορετικό βαθμό κομματικής αφοσίωσης κάθε φορά.
Ο εκλογικός κύκλος της Χρυσής Αυγής έχει ολοκληρωθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό. Η ιστορική αδυναμία της Ευρωπαϊκής εξτρεμιστικής Δεξιάς να δημιουργήσει ισχυρούς δεσμούς με ευρύτερα εκλογικά στρώματα που θα επεκτείνονται σε βάθος χρόνου, φαίνεται να βρίσκει τελικά εφαρμογή και στην ελληνική περίπτωση.
