Πού οφείλεται η πτώση της Χρυσής Αυγής
Γράφει ο Αντώνιος Μιχελόγγονας, Δικηγόρος
Το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών της 26ης Μαΐου είχε πολλές ενδιαφέρουσες πλευρές. Οι περισσότεροι μείναμε, και δικαίως, στην πρωτοφανή διαφορά των 9,5 μονάδων ανάμεσα στη ΝΔ και το ΣΥΡΙΖΑ, που είχε και τη βασικότερη πολιτική συνέπεια, δηλαδή τη de facto παραίτηση της κυβέρνησης και την προκήρυξη πρόωρων βουλευτικών εκλογών.
Εκτός όμως από το ΣΥΡΙΖΑ, η ΧΑ ήταν αδιαμφισβήτητα ο μεγαλύτερος χαμένος της υπόθεσης των ευρωεκλογών. Και ήταν μια ήττα καλώς ή κακώς μη αναμενόμενη, για πολλούς λόγους. Η ΧΑ συγκέντρωσε 275.821 ψήφους ανά την επικράτεια, που αντιστοιχούν σε ποσοστό 4,88%. Στις αντίστοιχες ευρωεκλογές του 2014 είχε λάβει 536.913 ψήφους και ποσοστό 9,39%. Εν ολίγοις μέσα σε μια πενταετία έχασε σχεδόν τους μισούς της ψηφοφόρους, ενώ αν θέλουμε να το συγκρίνουμε και με την προηγούμενη εκλογική αναμέτρηση σε πανελλαδικό επίπεδο, που ήταν οι βουλευτικές εκλογές της 20ης Σεπτεμβρίου 2015, τότε είχε λάβει 379.581 ψήφους και ποσοστό 6,99%. Αν και η σύγκριση διαφορετικών εκλογικών αναμετρήσεων μεταξύ τους δεν είναι απόλυτα ορθή, σε κάθε περίπτωση παρατηρούμε μια διαδοχική μείωση των ποσοστών του κόμματος, που εν τέλει είχαν ως αποτέλεσμα την πτώση του από την τρίτη στην πέμπτη θέση της κατάταξης, αφού την πέρασαν τόσο το ΚΙΝΑΛ όσο και το ΚΚΕ.
Περαιτέρω, πρέπει να επισημανθεί ότι η πτώση αυτή δεν αφορούσε μόνο τα ποσοστά του κόμματος στις ευρωεκλογές, αλλά επεκτάθηκε και στους κομματικούς υποψηφίους των αυτοδιοικητικών εκλογών. Συγκεκριμένα, στο Δήμο Αθηναίων ο εξαιρετικά δημοφιλής στις τάξεις του κόμματος Ηλίας Κασιδιάρης συγκέντρωσε 21.959 ψήφους και 10,53%, όταν το 2014 ο ίδιος είχε λάβει 35.949 ψήφους και 16,12%, ενώ ο Ηλίας Παναγιώταρος στην Περιφέρεια Αττικής είχε λάβει το 2014 180.908 ψήφους και 11,13% και τώρα συγκέντρωσε 89.147 ψήφους και 5,59%. Ανάλογη ήταν η πτώση και σε άλλους δήμους και περιφέρειες.
Η αλήθεια είναι πως η πτώση αυτή δεν έπρεπε να σκάσει σαν κεραυνός εν αιθρία. Ήταν κάτι που το είχαν δει οι περισσότερες δημοσκοπήσεις που είχαν προηγηθεί, και αν ήταν άλλο κόμμα στη μέση λογικά θα το αναμέναμε. Όμως με τη ΧΑ ανέκαθεν υπήρχε μια δυσπιστία σε ό, τι αφορά τις δημοσκοπήσεις, καθώς είναι γνωστό το φαινόμενο των ψηφοφόρων που για δικούς τους λόγους δεν αποκαλύπτουν την αληθινή τους πρόθεση στο δημοσκόπο. Άλλοι από δυσπιστία προς τους δημοσκόπους, άλλοι από φόβο καταγραφής κοκ. Ως εκ τούτου δεν είχαμε λάβει ιδιαίτερα υπόψη τα δείγματα των δημοσκοπήσεων, και θεωρούσαμε ότι θα ανατραπούν για άλλη μια φορά.
Πολλές ερμηνείες μπορούν να δοθούν ως προς την πτώση της ΧΑ.
Η πρώτη και προφανέστερη, και αυτή που κοιτά να δώσει σε μεγαλύτερο βαθμό η ηγεσία του κόμματος, είναι πως αποτελεί αποτέλεσμα της δικαστικής της περιπέτειας και της στοχοποίησής της. Δε φαίνεται όμως να πείθει ιδιαίτερα σαν εκδοχή. Αν ένας ψηφοφόρος επέλεξε να ψηφίσει ΧΑ το 2014, όταν η υπόθεση ήταν στο αποκορύφωμά της και ο φόβος ταύτισης με το κόμμα ήταν μεγαλύτερος, γιατί ο ίδιος ψηφοφόρος να μην το κάνει και πέντε χρόνια μετά; Αντιθέτως θα περίμενε κανείς ακριβώς αυτοί οι ψηφοφόροι, που στήριξαν τη ΧΑ εκείνη τη δύσκολη εποχή, να συνεχίσουν να το κάνουν, αφού δεν τους απέτρεψε ούτε καν το ενδεχόμενο να τεθεί de facto εκτός νόμου. Δε φαίνεται λοιπόν ορθή αυτή η εξήγηση,
Η δεύτερη ερμηνεία συνδέει την πτώση της με την εμφάνιση στο μεταξύ της Ελληνικής Λύσης του Κυριάκου Βελόπουλου, ενός κόμματος που απευθύνεται άμεσα στο ίδιο κοινό και ως εκ τούτου τις απέσπασε ψηφοφόρους. Ο τελευταίος μάλιστα είχε προνομιακή πρόσβαση και σε κοινωνικές ομάδες στις οποίες η ΧΑ πάντα ήταν ισχυρή, πχ στην Εκκλησία και το στρατό. Πράγματι, από μαθηματικής άποψης θα μπορούσε να στέκει αυτό, καθότι οι 236.365 ψήφοι που έλαβε ο Κυριάκος Βελόπουλος μπορούν κάλλιστα να προέρχονται από τις 261.092 ψήφους που έχασε στο ενδιάμεσο η ΧΑ. Ακόμα όμως και αν η μετακίνηση των ψηφοφόρων ήταν όντως αυτή, παραμένει η αναζήτηση του πολιτικού κινήτρου που την προκάλεσε. Προφανώς οι ψηφοφόροι που έφυγαν δεν το έκαναν μόνο εξαιτίας της εμφάνισης του Βελόπουλου, είχαν ήδη κάποιο λόγο να είναι δυσαρεστημένοι.
Μια τρίτη ερμηνεία βλέπει την ευθύνη για την πτώση στη σημερινή ηγεσία της ΧΑ, και συγκεκριμένα στα πολλά εσωτερικά προβλήματα που αντιμετώπισε αυτή την πενταετία. Πράγματι, από τις εκλογές του 2015 μέχρι σήμερα οι αποχωρήσεις και οι παραιτήσεις στελεχών της ΧΑ δεν ήταν λίγες. Ενδεικτικά αναφέρουμε το βουλευτή Μεσσηνίας Δ. Κουκούτση, το βουλευτή Εύβοιας Λ. Μίχο, το βουλευτή Λαρίσης Χ. Αλεξόπουλο και τους ευρωβουλευτές Φουντούλη, Επιτήδειο και Συναδινό, που ήταν τα επιφανέστερα των στελεχών που αποχώρησαν, για διαφορετικούς λόγους ο καθένας. Η αλήθεια είναι ότι συνήθως τέτοιου είδους εσωκομματικά ζητήματα δεν έχουν άμεσες συνέπειες στο συνολικό αποτέλεσμα, ειδικά δε ως προς τους τρεις βουλευτές, αν δούμε τα αποτελέσματα της ΧΑ στις εκλογικές τους περιφέρειες θα δούμε ανάλογη πτώση με την υπόλοιπη Ελλάδα, όχι κάτι περισσότερο. Σε κάθε περίπτωση, σίγουρα ο εσωκομματικός παράγοντας έπαιξε κάποιο ρόλο σε συνδυασμό με άλλους.
Μια τέταρτη ερμηνεία, με μεγαλύτερο βάθος, είναι αυτή που ταυτίζει τη ΧΑ με την εμφάνιση της κρίσης, και θεωρεί πως μαζί με την κρίση θα εξαφανιστεί και η ΧΑ. Το 2014, όταν η ΧΑ έφτασε στο αποκορύφωμά της, είχε εκμεταλλευτεί στο έπακρο την φθορά της ΝΔ λόγω της διακυβέρνησης Σαμαρά, και είχε αξιοποιήσει εκλογικά τους δυσαρεστημένους δεξιούς και τη γενικότερη απαξία προς το πολιτικό σύστημα. Η ερμηνεία αυτή σίγουρα έχει κάποια βάση, με την έννοια ότι η εμφάνιση της ΧΑ όντως έγινε ταυτόχρονα με το ξέσπασμα της κρίσης, για να δεχτούμε όμως την ορθότητά της πρέπει να δεχτούμε και ότι η κρίση άρχισε να εξαφανίζεται. Σε κάθε περίπτωση, η εκδοχή αυτή έχει ισχυρή δόση αλήθειας, όμως επαρκεί μόνο σαν αιτία της αποδυνάμωσης του κόμματος. Λείπει η αφορμή.
Τέλος, μια πέμπτη και τελευταία ερμηνεία αποδίδει την πτώση της ΧΑ στην πολιτική της στάση τα τελευταία χρόνια. Από το 2015 και μετά η ΧΑ απέκτησε ένα ρόλο άτυπου συμμάχου της κυβέρνησης, και τον εκτέλεσε με πολλούς τρόπους. Άλλοτε φανερά, πχ σε ψηφοφορίες στη Βουλή, αλλά και στη συμπόρευσή τους στο δημοψήφισμα του 2015, άλλοτε αφανώς, πχ κάνοντας τη βρώμικη δουλειά σε συλλαλητήρια και συγκεντρώσεις. Ήταν μια στάση που είχε ως αιτία και κίνητρο τόσο το κοινό μίσος απέναντι στη ΝΔ όσο και την ευνοϊκότερη μεταχείριση ως προς τη δικαστική της εμπλοκή. Και φυσικά σε πολλά σημεία, πχ ως προς το ΟΧΙ στο δημοψήφισμα, υπαγορευόταν και από πολιτικά κίνητρα.
Σε κάθε περίπτωση, η στάση της αυτή για πλήθος κόσμου την τοποθέτησε στο στρατόπεδο των συμμάχων της κυβέρνησης, και την αποξένωσε από αυτούς. Το εκλογικό κοινό της ΧΑ στο μεγαλύτερο μέρος του αποτελούνταν από δεξιούς ψηφοφόρους, που δεν αρέσκονταν να βλέπουν το κόμμα που στήριξαν να δίνει χείρα βοηθείας στην κυβέρνηση της αριστεράς. Και μάλιστα σε μια περίοδο που η ΝΔ είχε μια στάση καθαρά αντιπολιτευτική, ενώ για όσους είχαν πάρει οριστικό διαζύγιο με τη ΝΔ υπήρχε και ο Κυριάκος Βελόπουλος. Η ταυτόχρονη συμπόρευση ΧΑ-κυβέρνησης και η εμφάνιση κομματικού ανταγωνισμού τελικά είχαν ως συνέπεια την απομάκρυνση πολλών ψηφοφόρων, απομάκρυνση η οποία αν επιβεβαιωθεί και για τις βουλευτικές εκλογές που θα ακολουθήσουν μπορεί να οδηγήσει σε ακόμα μεγαλύτερη μείωση της εκπροσώπησης στο Κοινοβούλιο.
Συμπερασματικά, αναφέρθηκαν πέντε ερμηνείες της πτώσης. Καμία από αυτές δεν αποκλείει κάποια άλλη, αντιθέτως μπορεί κάλλιστα να ισχύουν συνδυαστικά και οι πέντε. Προσωπική μου άποψη είναι ότι σημαντικότερη αιτία της πτώσης της ΧΑ ήταν η άτυπη συμπόρευσή της με την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, που δυσαρέστησε μεγάλο μέρος του κοινού της. Πράγματι μεγάλο μέρος αυτών είχαν καταλήξει στη ΧΑ μόνο λόγω της κρίσης, και δεν βρίσκονταν κοντά της ιδεολογικά. Πράγματι πολλοί εξ’ αυτών μετακινήθηκαν στην Ελληνική Λύση. Πράγματι σε αυτό μπορεί να έπαιξαν το ρόλο τους τα υπάρχοντα εσωκομματικά ζητήματα, ή η κούραση της μακράς δίκης, που οδηγούσε και το κόμμα σε ομηρία και στασιμότητα. Όμως σε κάθε περίπτωση η αφορμή που έδωσε σε πολλούς ψηφοφόρους, σταδιακά, το έναυσμα για να φύγουν ήταν η συμπόρευση της ΧΑ με το ΣΥΡΙΖΑ σε πολλά ζητήματα. Για αυτό άλλωστε μια πρώτη πτώση της ΧΑ την είχαμε παρατηρήσει ήδη από το Σεπτέμβριο του 2015,όταν είχε προηγηθεί η συμπόρευσή τους στο δημοψήφισμα, και τότε είχε περάσει σχετικά απαρατήρητο. Η συνέχιση της ίδιας πορείας είχε τελικά ως συνέπεια τον περιορισμό του κόμματος στο μισό της απήχησής του μέσα σε μια πενταετία.
Αναμένουμε τα ποσοστά που θα έχει στις βουλευτικές εκλογές με μεγάλο ενδιαφέρον. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες από τους οποίους μπορεί να επηρεαστεί, θετικά ή αρνητικά. Ο χρόνος αντικειμενικά είναι λίγος για να της επιτρέψει να προχωρήσει σε ενέργειες. Στο διάστημα που θα ακολουθήσει θα κριθεί, σε μεγάλο βαθμό, η παρουσία της στην πολιτική σκηνή τα επόμενα χρόνια.
