Κωνσταντίνος Μανίκας: Σημεία της τοποθέτησης στο Live του LastPoint.gr
Γράφει ο Κωνσταντίνος Μανίκας, Οικονομολόγος – Ψυχολόγος, Συγγραφέας
Εισαγωγή
Κάθε συζήτηση για την πορεία της οικονομίας μιας χώρας πρέπει να λαμβάνει υπόψη της εκτός από τα εσωτερικά οικονομικά δεδομένα, τις επιπτώσεις της διεθνούς συγκυρίας (πχ. πολιτική Μπάιντεν και FED, Brexit), ενεργειακά ζητήματα (τιμές πετρελαίου), πολιτικές εξελίξεις (εκλογές εντός της χρονιάς) ή γεωπολιτικά θέματα όπως τα ελληνοτουρκικά.
Από πέρσι η πορεία της οικονομίας εξαρτάται κυρίως από τις εξελίξεις σε σχέση με τον κορωνοϊό, τις μεταλλάξεις τους και το εύρος του εμβολιασμού. Με εμβολιασμένο το 68% του πληθυσμού μπορούμε να αναμένουμε έως και 3% παραπάνω ανάπτυξη.
Δημοσιονομικά
Περίπου 11% ύφεση και 11% έλλειμμα και χρέος 207% του ΑΕΠ. Η Ε.Ε από την πρόβλεψη για 1,4% αύξηση του ΑΕΠ το 2020, κατέληξε στο 7% ύφεση, ενώ η Ελλάδα από το 2,4%, βρέθηκε κοντά στο 11%. Η μεγαλύτερη απόσταση της χώρας μας από τις αρχικές προβλέψεις οφείλεται κυρίως στη μεγαλύτερη εξάρτηση της οικονομίας από τον τουρισμό.
Πόση από αυτή την απόκλιση θα αποδοθεί στην πανδημία και την καραντίνα; Πώς θα καθοριστούν οι στόχοι του Συμφώνου Σταθερότητας; Θα χρειαστούν νέα μέτρα το 2022 και ποιες δαπάνες μπορούν να περικοπούν περαιτέρω εφόσον χρειαστεί; Προς το παρόν δεν έχει υπάρξει μια οικονομετρική πρόταση για το πώς θα καθοριστούν αυτές οι επιπτώσεις ανά χώρα.
Θετικά σημεία
- Σημαντικά αύξηση των εξαγωγών το 2020
- Χαμηλά επιτόκια δανεισμού και τα επόμενα χρόνια, άρα φθηνή αναχρηματοδότηση του χρέους.
- Ταμείο Ανάκαμψης: Αν και οι γραφειοκρατικές διαδικασίες από πλευράς Ε.Ε. θα καθυστερήσουν την απορρόφησή τους η κυβέρνηση θα ξεκινήσει κάποια από έργα με ίδια κεφάλαια για να δώσει μια εξτρά ώθηση στην οικονομία.
Προβλέψεις για το 2021
Υπεραισιόδοξες αρχικές προβλέψεις στον προϋπολογισμό που δεν υπολόγιζαν καθόλου την προοπτική 2ου και 3ου κύματος πανδημίας. 5,5% + 2% από το Ταμείο Ανάκαμψης. Ο σχετικά ρεαλιστικός στόχος δεν ξεπερνά το 2-3% κι αυτό πλέον υπό προϋποθέσεις. Θα υπάρξουν τομείς που θα καθυστερήσουν να επανέλθουν σε μια κανονικότητα και αρκετές επιχειρήσεις θα κλείσουν οριστικά.
Επισφαλής η μεγάλη αύξηση της κατανάλωσης λόγω της αύξησης των καταθέσεων που οφειλόταν στην υποκατανάλωση κι όχι στα μειωμένα εισοδήματα! Η αναμονή υπερκατανάλωσης το 2021 δεν συνάδει με το κλίμα αβεβαιότητας και την καταρρακωμένη ψυχολογία της αγοράς που δημιουργεί πιο συντηρητικές καταναλωτικές συμπεριφορές.
Η σημαντική αύξηση των επενδύσεων, σε αυτή τη φάση είναι δύσκολη, έως ότου τουλάχιστον σταθεροποιηθεί κάπως το γενικότερο περιβάλλον.
Η πρόβλεψη για τουριστικά έσοδα στο 60% του 2019, είναι εκτός των δυνατοτήτων μας, τόσο λόγω των μειωμένων έως τώρα κρατήσεων, όσο και λόγω των γενικότερων περιορισμών στη μετακίνηση. Σημαντικό παράγοντα για αύξηση των προσδοκιών για επίτευξη ενός 40-45% του 2019, σε σχέση με το περσινό 27%, αποτελεί η πιθανότητα καθιέρωσης ενός πιστοποιητικού εμβολιασμού.
Το τραπεζικό σύστημα συνεχίζει να βρίσκεται σε φάση αναδιοργάνωσης και λειτουργικού εξορθολογισμού, αφού παρά τη μεγάλη μείωση των κόκκινων δανείων της δεκαετούς κρίσης, δημιουργούνται νέα, και παρά την φθηνή χρηματοδότηση τους από την ΕΚΤ, δεν τροφοδοτούν, σε αντίστοιχο βαθμό με κεφάλαια την αγορά.
Ο δε πτωχευτικός κώδικας έρχεται μεν να λύσει χρόνια προβλήματα αλλά με τις ασάφειες του αφήνει ανοιχτή την κερκόπορτα για την ταχύτατη εκποίηση της περιουσίας των ιδιωτών.
Η κυβερνητική στήριξη σε επιχειρήσεις και εργαζόμενους υπήρξε μεγάλη ξεπερνώντας, έως τώρα τα 30 δισ, ενώ συνεχίζονται οι δόσεις της επιστρεπτέας προκαταβολής, και οι ειδικές ρυθμίσεις για τα δάνεια και τις ασφαλιστικές εισφορές και αναμένεται το πρόγραμμα ΕΣΠΑ για την εστίαση. Παρόλα αυτά οι απλήρωτοι φόροι έφτασαν τα 7,6 δισ, και κάποιοι εκμεταλλεύτηκαν τα μέτρα στήριξης παρά το γεγονός ότι παραπλάνησαν το κράτος σε σχέση με τα πραγματικά έσοδα τους και το πόσοι εργαζόμενοι βρισκόντουσαν όντως σε αργία.
Παραγωγικό μοντέλο
Η έκθεση Πισσαρίδη και η προγενέστερη έκθεση της McKinsey αποτελούν τις δυο πιο ουσιαστικές μελέτες πάνω στο μεσομακροπρόθεσμο μέλλον του παραγωγικού μας μοντέλου.
Η πρώτη, με πιο ακαδημαϊκό τρόπο προτείνει μια σειρά από μεταρρυθμίσεις που η εκτέλεση τους καθυστερεί επί δεκαετίες, με στόχο της αύξηση της παραγωγικότητας, της εργασίας, του τεχνολογικού επιπέδου και των εξαγωγών. Βέβαια, οι προβλέψεις της για 3,5% ρυθμό ανάπτυξης επί μια δεκαετία είναι πολύ αισιόδοξες ακόμη κι αν πραγματοποιούνταν αύριο το πρωί τα περισσότερα από όσα προτείνει.
Αναφέρεται στο ασφαλιστικό, το οποίο είναι υποκριτικό σε μια χώρα με υπογεννητικότητα και μειωμένη παραγωγή να το αντιμετωπίζουμε με μπαλώματα, να μην αντιλαμβανόμαστε τα δομικά προβλήματα του και να μην προτείνουμε λύσεις με βάση τη διαφαινόμενη αρνητική προοπτική.
Φυσικά, αγγίζει και τα χρόνια ζητήματα της αργής απονομής δικαιοσύνης και της πολυνομίας, της γραφειοκρατίας και της διαφθοράς στο δημόσιο τομέα. Το τελευταίο διάστημα η δυναμική προώθηση της ψηφιοποίησης σε όλα τα επίπεδα, μειώνει το λειτουργικό κόστος και την ποιότητα εξυπηρέτησης του πολίτη, αν και κάθε τεχνική βελτίωση θα πρέπει να συνοδεύεται από ανάλογη αλλαγή σε κρατικές δομές.
Σημαντικό θέμα παραμένει η χρήση γης, αφού ακόμα κτηματολόγιο και δασολόγιο βρίσκονται υπό ολοκλήρωση συντηρώντας την ασάφεια που απομακρύνει επενδυτές σε συνδυασμό με την ανασταλτική λειτουργία μιας σειράς υπηρεσιών που κωλυσιεργούν ατέρμονα την εκτέλεση επενδυτικών πλάνων.
Από την άλλη, η McKinsey, επικεντρώθηκε περισσότερο σε πρακτικά ζητήματα και στην ανάγκη δημιουργία εξαγώγιμων, ποιοτικών, ανταγωνιστικών και λογικού κόστους. Με μη σταθερό φορολογικό κι ασφαλιστικό σύστημα, ακριβή ενέργεια και άλλες επιβαρύνσεις, η τιμολόγηση χάνει μέρος της ανταγωνιστικότητας της.
Στου βασικούς τομείς οικονομικής ανάκαμψης περιλαμβάνονται:
Τουρισμός
- Έλλειψη υποδομών (νερό, ενέργεια, λιμάνια και αεροδρόμια).
- Εξειδίκευση (Ιστορικός, πολιτισμικός, θρησκευτικός, υγειονομικός τουρισμός).
- Καλύτερη εκπαίδευση προσωπικού και αναβάθμιση υπηρεσιών
- Προσέγγιση υψηλότερων εισοδημάτων με αναβάθμιση υπηρεσιών
- 3η ηλικία και υγειονομική φροντίδα. Βορειοευρωπαίοι που θα εγκατασταθούν στην Ελλάδα μετά τη συνταξιοδότηση τους.
Μεταποίηση
Ειδικά τα υψηλής ποιότητας γεωργικά προϊόντα μας που ακόμη δίνονται χύμα στο εξωτερικό για συσκευασία και εμπορία.
Νέες γεωργικές παραγωγές προϊόντων με αυξανόμενη ζήτηση στις διεθνείς αγορές κι όχι προσπάθεια ανταγωνισμού των χαμηλού κόστους και ποιότητας εισαγόμενων από τρίτες χώρες.
Διαμετακομιστικές υπηρεσίες – Logistics
Συνέχιση της μετατροπής της χώρας σε βασικό διαμετακομιστικό κόμβο, όπως έγινε με την COSCO αλλά και την ιδιωτικοποίηση λιμανιών και αεροδρομίων. Η αναξιοποίητη δημόσια περιουσία κρύβει έναν πλούτο ανεκμετάλλευτου δυνητικού εισοδήματος.
Ενέργεια
Η πλήρης αξιοποίηση των φυσικών δυνατοτήτων της χώρας συχνά συγκρούεται με το περίπλοκο θεσμικό πλαίσιο και τις τοπικές αντιδράσεις που γίνονται αποδεκτές για ψηφοθηρικούς λόγους.
Απόβλητα – Απορρίμματα
Όταν σε όλον τον κόσμο η αξιοποίηση τους είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη λειτουργία της κυκλικής οικονομίας, εμείς συνεχίζουμε μια παρωχημένη μάχη για την τοποθεσία των χώρων αποκομιδής των απορριμάτων!
Ναυτιλία
Με τεράστιο στόλο σε ελληνικά επιχειρηματικά χέρια αλλά πολύ λιγότερα πλοία με ελληνική σημαία, κυρίως για φορολογικούς λόγους. Με ναυπηγεία αναξιοποίητα, υποβαθμισμένα και ανενεργά. Με τα ανάλογα κίνητρα η συνεισφορά της ναυτιλίας
Έρευνα και Εκπαίδευση
Παρά τις επιμέρους φιλότιμες ατομικές προσπάθειες, η έρευνα δεν στηρίζεται επαρκώς και πολλές φορές αντιμετωπίζεται από την ίδια την ακαδημαϊκή κοινότητα ως μέσο “κατανάλωσης” ευρωπαϊκών προγραμμάτων με ελάχιστα πρακτικά αποτελέσματα και περιορισμένη διασύνδεση με την αγορά.
Επίσης, ελάχιστα ενδιαφερόμαστε για την προσέλκυση φοιτητών, ενώ θα μπορούσαμε να είμαστε το διεθνές κέντρο ιστορικών και ανθρωπιστικών σπουδών και όχι μόνο. Ακόμη και τα αγγλόφωνα κρατικά μεταπτυχιακά προγράμματα σκοντάφτουν πάνω στον ιδεολογισμό δογματισμό ορισμένων.
Η δε διαχρονική αντίδραση στην ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων που επίσης θα έφερνε χιλιάδες νέους φοιτητές στη χώρα, ακόμη κι από φερόμενους ως φιλελεύθερους, υποκρύπτει έναν συντεχνιασμό που θεωρεί ότι προασπίζει εργασιακά συμφέροντα περιορίζοντας την πρόσβαση περισσοτέρων στην αγορά, παραβλέποντας ότι αποτελούμε μια κορεσμένη αγορά που χρειάζεται προσωπικό και εξειδίκευση και δια βίου μάθηση.
Το γενικό συμπέρασμα της όλης παρουσίασης είναι ότι συνεχίζουμε να συζητάμε ζητήματα της βιομηχανικής εποχής, λυμένα σε όλο τον ανεπτυγμένο κόσμο εδώ και δεκαετίες, τη στιγμή που η πρόκληση των επόμενων δεκαετιών είναι η προσαρμογή στην 4η βιομηχανική επανάσταση και στις γνωστικές, εργασιακές, οικονομικές και κοινωνικές απαιτήσεις του νέου ψηφιακού κόσμου.
Παραμένουμε δέσμιοι της κρατικοδίαιτης μεταπολεμικής και μεταπολιτευτικής αντίληψης που δημιούργησε κι ένα ανάλογο επιχειρηματικό κόσμο με μονοπωλιακή θέση στην αγορά λόγω και της σχετικής πολιτικής προστασίας.
Σε συνδυασμό, δε, με τη γενικευμένη συντεχνιακή νοοτροπία που ξεπερνά κόμματα και ιδεολογίες, αφού όλοι ασχολούνται με την προάσπιση “κεκτημένων” ακόμη κι αν αποτελούν πρόσχωμα για το γενικότερο καλό, καταλήγουμε να χάνουμε διαρκώς ευκαιρίες και να βρισκόμαστε διαρκώς αρκετά βήματα πίσω από τις εξελίξεις.
