Η Εκστρατεία της Δωδεκανήσου
Γράφει ο Χαρίτος Αναστασίου, Φοιτητής Χημικών Μηχανικών ΕΜΠ
Μία από τις πλέον άγνωστες φάσεις του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στον ελλαδικό χώρο ήταν η τρομερή Εκστρατεία των Δωδεκανήσων, η τελευταία ίσως μεγάλη νίκη των Γερμανών σε μία περίοδο που η ήττα τους διαφαίνονταν στο ορίζοντα. Η Ρόδος αποτελούσε την σημαντικότερη ναυτική και αεροπορική βάση του Άξονα στην ανατολική Μεσόγειο, ενώ η Λέρος ήταν πρακτικά ένα νησί- φρούριο με αεροπορική βάση, αφού το εξαιρετικά βαθύ λιμάνι στο Λακκί ήταν η βάση του υποβρυχιακού πολέμου των Ιταλών, γνωστή ως “το Corregidor της Μεσογείου”. Το απομακρυσμένο Καστελόριζο ήταν μία ζωτική βάση για εναέριες επιχειρήσεις στις βρετανικές κτήσεις της Μέσης Ανατολής, τόσο που Βρετανοί Commandos κατέλαβαν προσωρινά το νησάκι το ’41.
Η κατάληψη των Ιταλικών Νησιών του Αιγαίου θα άνοιγε τον θαλάσσιο δρόμο από την Αίγυπτο και την Κύπρο προς τα τούρκικα Στενά κι από εκεί στην νότια ΕΣΣΔ. Οι Βρετανοί σχεδίασαν μία άμεση επιχείρηση κατά Καρπάθου και Ρόδου, εμπλέκοντας 3 μεραρχίες ΠΖ και μία Τ/Θ ταξιαρχία. Οι δυσκολίες όμως ήταν τεράστιες: η γερμανοκρατούμενη Κρήτη με τους Fliegerkorps X της Luftwaffe ήταν δίπλα, αντίθετα η πλησιέστερη βρετανική αέρια βάση ήταν στην μακρινή Κύπρο και ακτή του Λεβάντη, παράλληλα οι ΗΠΑ αρνούνταν να υποστηρίξουν ένα τέτοιο επικίνδυνο πλάνο.
Η ευκαιρία ήλθε με την εξαιρετική αγγλο-αμερικάνικη εισβολή στην Σικελία και την επικείμενη ιταλική παράδοση στους Συμμάχους τον Αύγουστο ’43: η 8η Ινδική Μεραρχία ΠΖ ετοιμάστηκε, ενώ οι Βρετανοί ζήτησαν ξανά την αμερικάνικη αεροπορική υποστήριξη, εισπράττοντας ξανά την άρνηση. Η ιταλική συνθηκολόγηση κινητοποίησε άμεσα τις γερμανικές δυνάμεις στην ηπειρωτική Ελλάδα που έσπευσαν να καταλάβουν τα νησιά, υπό τον Στρατηγό της Luftwaffe Lohr. 7,500 Γερμανοί στρατιώτες κατέφτασαν στην Ρόδο, που με τις άψογες αποικιακές της υποδομές, τους φυσικούς της πόρους και τα τρία της αεροδρόμια αποτελούσε το κλειδί του ΝΑ Αιγαίου.
Στις 8 Σεπτεμβρίου η ιταλική διοίκηση του Καστελόριζου παραδόθηκε στους Βρετανούς, συμμαχικά πλοία κατέφτασαν στο νησί και μία μέρα μετά Βρετανοί αντιπρόσωποι έπεσαν με αλεξίπτωτο στην Ρόδο ώστε να πείσουν τον Ιταλό διοικητή Δωδεκανήσου να παραδοθεί. Οι Γερμανοί αντέδρασαν άμεσα, επιτέθηκαν στην πολλαπλάσια ιταλική φρουρά και κατέλαβαν το νησί. Παρόλα αυτά οι Βρετανοί συνέχισαν μανιωδώς την προσπάθεια καταλαμβάνοντας την Κω, την Σάμο και την Λέρο.
Δύο σμήνη Spitfires της RAF κατέφτασαν προσφέροντας τους υπεροχή στον αέρα, από τις 10 μέχρι και τις 17 Σεπτεμβρίου η 234η Ταξιαρχία ΠΖ κατέφτασε από την Μάλτα, μαζί με άλλους 160 αμφίβιους Καταδρομείς, 130 Desert Commandos, το 11ο Τάγμα Αλεξιπτωτιστών και τον νεόδμητο Ιερό Λόχο των ΕλλήνωνΚαταδρομέων της Αιγύπτου, το Royal Navy με την συνδρομή πλοίων του ελληνικού Βασιλικού Ναυτικού έμπαινε στο Αιγαίο. Κως, Σάμος, Κάλυμνος, Λέρος, Σύμη, Αστυπάλαια και Καστελόριζο βρίσκονταν υπό Συμμαχικό έλεγχο, όσο οι ναζί άρπαζαν από τους Ιταλούς την Κάσο, την Κάρπαθο, τις Σποράδες και τις Κυκλάδες. 23 Σεπτεμβρίου ο Αντιστράτηγος Muller, φρούραρχος της Κρήτης κι δκτης της ελίτ των αλεξιπτωτιστών της 22ης εναέριας μεραρχίας, διατάχθηκε να επιτεθεί σε Κω και Λέρο.
Πρώτη έπεσε η Κως, μέσα σε μία μέρα η συνδυασμένη γερμανική αμφίβια και εναέρια επιχείρηση συνέτριψε τους 1,500 Βρετανούς και 3,500 Ιταλούς στρατιώτες του νησιού, αφήνοντας πολλούς αιχμαλώτους σε γερμανικά χέρια. Όλοι σχεδόν οι 100 Ιταλοί αξιωματικοί εκτελέστηκαν από τους οργισμένους Γερμανούς για προδοσία. Η ιταλική φρουρά της Καλύμνου παραδόθηκε τρομαγμένη στους Γερμανούς, 7 Οκτωβρίου όμως οι Βρετανοί κατέστρεψαν γερμανικό κονβόι προς Κω σκοτώνοντας εκατοντάδες άνδρες και καταστρέφοντας όλα σχεδόν τα αποβατικά. Έπρεπε να περιμένουν ως τις 15 Νοεμβρίου, στο διάστημα αυτό το υλικό μεταφέρονταν προσεκτικά από τα ηπειρωτικά σε διάφορα νησιά όπου και καλυπτόντουσαν με παραλλαγή ώστε να μην γίνουν αντιληπτά. 12 Νοεμβρίου οι δυνάμεις και το υλικό συγκεντρώθηκαν και ξεκίνησε η τρομερή εισβολή προς το απόρθητο φρούριο της Λέρου.
Αμφίβιοι, σαν τους άψογους Βρανδεμβουργιανούς, αλεξιπτωτιστές και πεζικάριοι ρίχτηκαν στην μάχη με συνδρομή κάθε μέσου της Wehrmacht, υπό τον μετέπειτα χασάπη του Αμαρίου Muller. Όντας υπό διαρκή βομβαρδισμό ήδη από τέλη Σεπτεμβρίου, η Λέρος δέχτηκε την γερμανική επίθεση από ανατολικά και δυτικά, όσο Γερμανοί αλεξιπτωτιστές προσγειώνονταν στο κέντρο της. Το νησί κόπηκε στα δύο και μέχρι τις 16 Νοεμβρίου οι Γερμανοί κατέλαβαν το νησί με βαριές απώλειες αιχμαλωτίζοντας 3,200 Βρετανούς και 5,350 Ιταλούς.
Ήδη τεράστιες απώλειες είχαν συμβεί και στην θάλασσα, με την καταστροφή του ελληνικού υποβρυχίου “Κατσώνης” και την βύθιση του ελληνικού αντιτορπιλικού “Βασίλισσα Όλγα” και του αντίστοιχων βρετανικών “Intrepid” και “Panther” αρχικά και των “Huworth” και “Eclipse” μετέπειτα. Ο θρυλικός “Αδριάς” έχασε την πλώρη του από τις νάρκες. Μετά την πτώση της Λέρου η Σάμος βομβαρδίστηκε βίαια από τα Stukas, αυτή και τα άλλα νησιά είχαν ήδη εκκενωθεί από τους Συμμάχους. Μέχρι και τις 18 Νοεμβρίου η Ικαρία, οι Φούρνοι και η Πάτμος κατακτήθηκαν από τους Γερμανούς που μετατράπηκαν σε απόλυτοι κύριοι του Αιγαίου, αφού μόνο το Καστελόριζο έμεινε σε βρετανικά χέρια για όλη την υπόλοιπη διάρκεια του πολέμου.
Ήρθε δε και το ολοκληρωτικό τέλος των Εβραίων των Δωδεκανήσων: η πανάρχαια εβραϊκή κοινότητα της Ρόδου ξεκληρίστηκε σχεδόν μέχρι τέλους, με μόλις 160 επιζώντες, από τους 6,000 Εβραίους των Δωδεκανήσων περίπου 1,200 διέφυγαν στην Τουρκία ενώ όλοι οι υπόλοιποι σχεδόν αφανίστηκαν, όπως διέτασε η φρικαλέα “Τελική Λύση”.
