Η αποδόμηση του ευρωπαϊκού αντιρωσισμού

Γράφει ο Ευάγγελος Τσούρης, φοιτητής πολιτικής επιστήμης και δημόσιας διοίκησης του ΕΚΠΑ

Οι σχέσεις Ευρωπαϊκής Ένωσης και Ρωσικής Ομοσπονδίας είναι κακές. Ορθότερα: κάκιστες. Έχοντας αυτή τη διατύπωση ως αφετηρία, μπορούμε με ευκολία να εντοπίσουμε τα πεδία τριβής μεταξύ των δύο πλευρών. Η υπόθεση του (αντιπολιτευόμενου του Πούτιν) Αλεξέι Ναβάλνι , τα απότοκα της Ουκρανικής κρίσης, οι ευρωπαϊκές κυρώσεις κατά της Ρωσίας, η εξάρτηση της Ένωσης από το φυσικό αέριο της αχανούς χώρας και η επιθετική στροφή της κυβέρνησης Biden προς τη Ρωσία δημιουργούν το μοτίβο των ευρω-ρωσικών αντιπαραθέσεων.

Η επιβεβαίωση των κάκιστων σχέσεων Ρωσίας και ΕΕ έγινε από τον Υπουργό Εξωτερικών της Ρωσικής Ομοσπονδίας, Σεργκέι Λαβρόφ, ύστερα από τη συνάντησή του με τον Ζοζέπ Μπορέλ, τον επικεφαλής της Ένωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας. Ο Λαβρόφ τόνισε την αφερεγγυότητα της ΕΕ ως εταίρου και την κάλεσε να σταματήσει τη λογική κυρώσεων και αντιρωσικών ενεργειών.

Ο αντιρωσισμός ήταν και είναι πάγια τακτική της ΕΕ. Μέσω αυτού, η ΕΕ επιτίθεται συνεχώς στη Ρωσία με αιχμή του δόρατος τον περιορισμό του κράτους δικαίου και την αποσταθεροποιητική ρωσική στάση στα διεθνή ζητήματα. Η ΕΕ είναι ουσιαστικά το “ανατολικό” χέρι των ΗΠΑ, καθώς η κριτική που ασκούν στη Ρωσία είναι συντονισμένη. Προφανώς και η Ρωσία φέρει ευθύνες για αυτή την κριτική: ο περιορισμός θεμελιωδών ελευθεριών και η αυταρχική διακυβέρνηση Πούτιν οξύνουν τις σχέσεις των δύο πλευρών.

Δίπλα στις υφιστάμενες κυρώσεις της ΕΕ προς τη Ρωσία, ως απόρροια της κρίσης στην Ουκρανία και την ρωσική προσάρτηση της Κριμαίας, προστίθεται η υπόθεση Ναβάλνι. Ο πολέμιος του Ρώσου Προέδρου Πούτιν ,αν και σώθηκε από την δηλητηρίαση, καταδικάστηκε σε φυλάκιση από ρωσικό δικαστήριο και χιλιάδες οπαδοί του αντιμετωπίστηκαν με σφοδρότατη βία από τις δυνάμεις καταστολής. Η ΕΕ κατηγόρησε τη Ρωσία για αυταρχισμό.

Πράγματι, η κυβέρνηση Πούτιν έχει λάβει αυταρχική κλίση και ρέπει προς την καταστολή θεμελιωδών δικαιωμάτων. Ουσιαστικά, το κράτος δικαίου στη μεγαλύτερη σε έκταση χώρα του πλανήτη “πάει περίπατο”. Στην πολιτική επιστήμη υπάρχει ένας όρος που περιγράφει αυτά τα καθεστώτα που είναι δημοκρατίες με αυταρχικές τάσεις: “δημοκρατικές δικτατορίες”.

Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Ένωση επωμίζεται μεγάλο μέρος της ευθύνης για την επιδείνωση των ευρω-ρωσικών σχέσεων. Ο αντιρωσισμός της απορρέει από τον φόβο ολοκληρωτικής ενεργειακής εξάρτησής της από τη Ρωσία. Ήδη, ο αγωγός Nord Stream 2 θα κάνει τη Γερμανία ακόμη πιο εξαρτημένη από τους ρωσικούς πόρους. Εν συνεχεία, η έντονη αμερικανική παρουσία που θα επιδιώξει ο νέος Αμερικανός Πρόεδρος στην γηραιά ήπειρο θα έχει αντιρωσικό πρόσημο. Επιπλέον, ο ρόλος του ΝΑΤΟ στην περιοχή αναμένεται να ενταθεί την τετραετία Biden. Αυτό, άραγε, δεν συνιστά απειλή για τη Ρωσία;

Ένα νέο μέτωπο που θα επιχειρήσει να κλείσει η Ένωση είναι το θέμα της πολύ πιθανής παραλαβής του ρωσικού εμβολίου Sputnik V κατά του ιού COVID-19 καθώς μετά την παροιμιώδη αποτυχία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να επιτύχει μια επωφελή συμφωνία με τις δυτικές φαρμακοβιομηχανίες, η απόκτηση του ρωσικού εμβολίου είναι μονόδρομος. Αν και η Ένωση κατηγορούσε το ρωσικό εμβόλιο και ήταν σίγουρη για την αναποτελεσματικότητά του εκ των προτέρων, σήμερα εξαναγκάζεται σε αναδίπλωση. Αυτή η εξέλιξη συνιστά μεγάλη νίκη της Ρωσίας διότι μέσω της ήπιας ισχύος (soft power) θα αυξήσει την επιρροή της στα κράτη-μέλη. Μην ξεχνάμε ότι για ένα κράτος που αισθάνεται παρίας, η καλύτερη επιλογή είναι η διάσπαση των αντιπάλων της, κάτι που προσπαθεί να επιτύχει η Ρωσία.

Κλείνοντας, ο αντιρωσισμός είναι μία ανώφελη και κοντόφθαλμη πολιτική. Τα ισχυρά συμφέροντα που ενώνουν τις δύο πλευρές δεν μπορούν να θυσιάζονται στο βωμό της μανιώδους αντιρωσικής λαίλαπας. Απαιτούνται κοινά βήματα για την εξομάλυνση των σχέσεων. Οι δύο εταίροι θα αποκομίσουν πολλά περισσότερα από οικονομικά οφέλη: θα κατανοήσουν ότι και οι δύο, ως ευρωπαίοι , είναι ισχυρότεροι μαζί.