Γιατί η ΟΝΕ δεν κατάφερε να ανακόψει τη χρηματοπιστωτική κρίση;

Γράφει ο Σεραφείμ Νικολάου, Πολιτικός Επιστήμονας

Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2009 ξεκίνησε από τις ΗΠΑ και δημιούργησε πανικό με τη κατάρρευση της Lehman Brothers. Εξαιτίας της διεθνοποίησης του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου και της ολοκλήρωσης των διεθνών αγορών η κρίση επεκτάθηκε σε όλο το κόσμο και μεταφέρθηκε στην Ευρωζώνη πολύ γρήγορα δομικές και λειτουργικές αδυναμίες της ΟΝΕ ήταν εκείνες που την κατέστησαν απροετοίμαστη, ανέτοιμη να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την κρίση θωρακίζοντας το τραπεζικό σύστημα, προειδοποιώντας τις ευάλωτες χώρες (Ελλάδα , Πορτογαλία, Ισπανία, Ιρλανδία) για την φύση και τις προοπτικές της κρίσης.

Οι δομικές αδυναμίες έχουν να κάνουν με την ίδια την φύση της ΟΝΕ. Η απουσία ενός Υπουργείου Οικονομικών (βλ. Δηλώσεις Νέου Προέδρου Γαλλίας Εμμανουέλ Μακρόν) καθιστά αδύνατο το συντονισμό, δημιουργεί αρρυθμίες , έλλειψη ευρωπαϊκής αντικυκλικής πολιτικής , αδυναμία μεταφοράς εισοδημάτων από το Βορρά στο Νότο, αποκλίσεις από τη σύγκλιση και άρα έλλειψη συνοχής.

Οι λειτουργικές αδυναμίες είναι εκείνες που αφορούν το σύστημα διακυβέρνησης της ΟΝΕ και εντοπίζεται στην ατολμία των ηγετών να πάρουν αποφάσεις για κρίσιμα θέματα. Υπό συνθήκες ομαλότητας δεν είχαν εξασφαλισθεί τα απαραίτητα μέτρα για την αντιμετώπιση της κρίσης , καθώς δεν υπήρχε ένας οργανισμός που να εγγυάται την διαχείριση κρίσεων. Υπό συνθήκες κρίσης που όλοι πλήττονται , οι χώρες με δημοσιονομικά προβλήματα πλήττονται περισσότερο.

Η νομισματική πολιτική ανήκει στην ΕΚΤ και το ευρωπαϊκό σύστημα κεντρικών τραπεζών ,υπερεθνικοποίηθηκε δηλαδή, αλλά κάτι τέτοιο δεν ακολούθησαν οι άλλες πολιτικές με αποτέλεσμα να ασκούνται στη ΟΝΕ αντίθετες πολιτικές. Για παράδειγμα, ενώ ασκούταν μια χαλαρή νομισματική πολιτική από την ΕΚΤ, οι εισοδηματικές πολιτικές στην Ελλάδα ήταν αντίθετες , όπως επίσης και η κοινωνική πολιτική , κάτι που μετριάζει τις συνέπειες της νομισματικής πολιτικής στην Ελλάδα.

Αυτές οι αρρυθμίες παρατηρούνται γιατί ο βαθμός υπερθνικοποίησης των διαφόρων πολιτικών δεν είναι ο ίδιος. Με λίγα λόγια, η νομισματική πολιτική αφέθηκε σε έναν πρωταρχικό στόχο , αυτόν του ελέγχου του πληθωρισμού και υποτιμήθηκαν οι άλλοι στόχοι που καταστατικά ήταν δευτερεύοντες. Σε θεωρητικό επίπεδο επικράτησαν μονεταριστικές πολιτικές ,οι οποίες είχαν στόχο τον έλεγχο της προσφοράς του χρήματος στην οικονομία και τον πληθωρισμό το σημαντικότερο πρόβλημα προς επίλυση.

Η απουσία ενός μηχανισμού διαχείρισης κρίσεων στον ευρωπαϊκό χώρο αποδεικνύει το πόσο απροετοίμαστοι βρέθηκαν οι χώρες της ΕΕ και της Ευρωζώνης απέναντι στην χρηματοπιστωτική κρίση .Η αδυναμία λήψης γρήγορων αποφάσεων σε συνθήκες πίεσης και αβεβαιότητας αποτέλεσε το μειονέκτημα της ΟΝΕ σε αντίθεση με τις ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ ως ομόσπονδο κράτος με ομοσπονδιακή τράπεζα συνεργαζόμενη με την κεντρική κυβέρνηση ενέργησε αντιυφεσιακα ενισχύοντας την αγορά με δαπάνες ,ενισχύοντας την οικονομική μεγέθυνση και την ανάπτυξη. Η αντίδραση ήταν συγχρονισμένη και δυναμική. Η φράση του Χενρί Κίσινγκερ , του φημισμένου για τις εκφράσεις του τ. ΥΠΕΞ των ΗΠΑ αποτυπώνει το βαθμό μη ολοκληρωμένων θεσμών σε ευρωπαϊκό επίπεδο ικανών να απαντήσουν στις παγκόσμιες προκλήσεις « Ποιο τηλέφωνο χρειάζεται να πάρω για να μιλήσω με την ΕΕ;»