28η Οκτωβρίου 1940. Το χρονικό ενός πολέμου που η Ελλάδα έπαιξε σημαντικό ρόλο.
Γράφει ο Μανόλης Νικολουδάκης, Μαθηματικός, Λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου
Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν ένας πόλεμος παγκόσμιος που διήρκεσε από το 1939 έως το 1945, αν και σχετικές συγκρούσεις ξεκίνησαν από νωρίτερα. Σε αυτόν ενεπλάκησαν τα περισσότερα κράτη τού τότε κόσμου μαζί με τις μεγάλες δυνάμεις (Ε.Σ.Σ.Δ., Η.Π.Α., Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία) – δημιουργώντας τελικά δύο αντίπαλες στρατιωτικές συμμαχίες: από την μια οι Συμμάχοι (ΗΠΑ, Αγγλία, Γαλλία) και από την άλλη οι δυνάμεις του Άξονα (Γερμανία, Ιταλία, Ιαπωνία). Οι περισσότεροι των ιστορικών θεωρούν ότι ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος είναι συνέχεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, γιατί στην ουσία τα αίτια και οι δυνάμεις που τον προκάλεσαν ήταν οι ίδιες.
Στη Γερμανία κυβερνούσε από το 1933 ο Αδόλφος Χίτλερ, που επιδίωκε να πάρει εκδίκηση από τους Αγγλογάλλους για την ήττα στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και διακήρυττε «…Αποστολή μας είναι να υποτάξουμε τους άλλους λαούς… Η διεθνής δικαιοσύνη εφαρμόζεται μόνο με τη δύναμη του κατακτητή και την υποταγή του αδύνατου…»
Ο Μουσολίνι ως δικτάτορας εξουσίαζε την Ιταλία από το 1922 έως το 1943, μετατρέποντάς την σε φασιστική πολιτεία, ενώ η στρατοκρατική Ιαπωνία είχε ξεκινήσει και επιδίωκε τη συνέχιση της επεκτατικής της πολιτικής, που ονόμαζε «Μεγάλη Σφαίρα Ευημερίας της Ανατολής».
Στα τέλη της δεκαετίας τού 1930 ο φασισμός να απειλεί την ειρήνη. Ο Χίτλερ που εξακολουθεί να εξοπλίζεται πυρετωδώς δημιουργεί μια φοβερή πολεμική μηχανή. Τα σύννεφα του πολέμου σκεπάζουν τον ουρανό τής Ευρώπης και το Σεπτέμβριο του 1939 ο Χίτλερ επιτίθεται στην Πολωνία.
Έτσι αρχίζει ο Β΄ παγκόσμιος πόλεμος. Διήρκεσε από την 1η Σεπτεμβρίου 1939 έως τις 2 Σεπτεμβρίου 1945 και άφησε πίσω του πάνω από 60 εκατομμύρια νεκρούς. Είναι ο αιματηρότερος πόλεμος που γνώρισε η ανθρωπότητα.
Οι λαοί παρακολουθούν με κομμένη την ανάσα! Ο γερμανικός στρατός προελαύνει. Η μία μετά την άλλη οι χώρες της Ευρώπης πέφτουν στα χέρια τού Χίτλερ.
Ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου 1940 στην Ελλάδα.
Οι σειρήνες τού πολέμου ουρλιάζουν δαιμονισμένα. Οι καμπάνες ηχούν… Πόλεμος! Πόλεμος! Η Ιταλία κήρυξε τον πόλεμο στην Ελλάδα. Ένα ρίγος διαπερνά τη ραχοκοκαλιά της Ελλάδας. Ακούγεται το πρώτο πολεμικό ανακοινωθέν.
« Αι ιταλικαί στρατιωτικαί δυνάμεις προσβάλλουν από της 05.30 ώρας της σήμερον τα ημέτερα τμήματα προκαλύψεως της Ελληνοαλβανικής Μεθορίου. Αι ημέτεραι δυνάμεις αμύνονται του Πατρίου εδάφους.»
Τι είχε συμβεί λίγο νωρίτερα;
Τις πρώτες πρωινές ώρες τής 28ης Οκτωβρίου τού 1940, συγκεκριμένα στις 3 την νύκτα, ο Ιταλός Πρέσβης στην Αθήνα, Εμανουέλε Γκράτσι επέδωσε ιδιόχειρα στον Έλληνα Πρωθυπουργό Ιωάννη Μεταξά, στο σπίτι του Πρωθυπουργού στην Κηφισιά, ένα τελεσίγραφο, με το οποίο απαιτούσε την ελεύθερη διέλευση του Ιταλικού στρατού από την Ελληνοαλβανική μεθόριο, τα σύνορα δηλ. Ελλάδας Αλβανίας. Αυτό το ζητούσε προκειμένου μετά να καταλάβει στρατηγικά σημεία τής χώρας μας, όπως είναι τα λιμάνια, τα αεροδρόμια κλπ., για να μπορεί να ανεφοδιάζει τον ιταλικό στρατό στην μετέπειτα προώθησή του στην Αφρική. Μετά το ΟΧΙ του Πρωθυπουργού σε αυτό που ζητούσαν οι Ιταλοί η Ιταλία κηρύσσει πόλεμο και προσβάλλει τα από Αλβανίας σύνορα της Ελλάδας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ανεξάρτητα των όσων έχουν λεχθεί ή γραφεί κατά καιρούς ο πόλεμος αυτός δεν ήταν αιφνίδιος. Η επίδοση του τελεσιγράφου αναμενόταν ήδη από ημέρα σε ημέρα, η δε ημερομηνία της 28ης Οκτωβρίου εθεωρείτο η πιο πιθανή γιατί αποτελούσε εθνική επέτειο του φασισμού στην Ιταλία. Έτσι από ένα τεράστιο δίκτυο πληροφοριών που είχε αναπτυχθεί τότε, σε συνδυασμό με διάφορα άλλα γεγονότα, όπως ο τορπιλισμός της Έλλης στο λιμάνι της Τήνου ανήμερα της Παναγίας στις 15 Αυγούστου και είχε αναγνωριστεί η προέλευση της τορπίλης, έκαναν τους επιτελείς μας να περιμένουν με απόλυτη ακρίβεια την επερχόμενη πολεμική σύγκρουση. Παράλληλα ο Ιωάννης Μεταξάς είχε φροντίσει να έχει έτοιμη στρατιωτικά την χώρα. Έτσι η Ελλάδα βρέθηκε πανέτοιμη να αντιμετωπίσει την επερχόμενη πολεμική σύγκρουση.
Ο Ελληνικός Στρατός αντεπιτέθηκε και ανάγκασε τον ιταλικό σε υποχώρηση και μέχρι τα μέσα Δεκεμβρίου, σχεδόν το ένα τέταρτο του εδάφους της Αλβανίας είχε καταληφθεί από τους Έλληνες. Η ιταλική αντεπίθεση που ξεκινά με την έναρξη του νέου έτους δεν έχει αποτέλεσμα. Ο ελληνικός στρατός θα μπει στο Πόγραδετς, στο Αργυρόκαστρο, στη Χιμάρα, στους Αγίους Σαράντα. Σε διάστημα έξι μηνών οι Ιταλοί υφίστανται βαριές ήττες. Δεκαέξι ελληνικές μεραρχίες ακινητοποιούν στην Αλβανία εικοσιεπτά ιταλικές με εξοπλισμό πολύ ανώτερο των ελληνικών.
Ο Μουσολίνι δεν ήξερε καλά την Ιστορία τών Ελλήνων. Δεν ήξερε για τους Μαραθωνομάχους, τους Σαλαμινομάχους, τους Κολοκοτρωναίους και τους Διάκους. Οι Έλληνες φαντάροι αψηφούν την αριθμητική υπεροχή του εχθρού και μάχονται γενναία, αψηφώντας τα χιόνια, τη φοβερή παγωνιά και δεν τους πτοούν τα κρυοπαγήματα. Το ντουφέκι ήταν συνέχεια του χεριού τους. Πόλεμος στα βουνά, φροντίδα και αγάπη στις πολιτείες και στα χωριά.
Οι Έλληνες πολέμησαν και νίκησαν! Στα αλβανικά βουνά γράφτηκε με ανεξίτηλα γράμματα το έπος του ’40! Σήμερα όλοι γνωρίζουμε πως τη νίκη την έφεραν απλοί χωριάτες και ξωμάχοι, χτίστες, φοιτητές, γεωργοί, δάσκαλοι και όλοι οι Έλληνες. Για αυτό στον πόλεμο αυτό θεωρήθηκαν ήρωες όλοι όσοι πολέμησαν, και φαίνεται ότι οι στρατιώτες μας είχανε συνείδηση της Ιστορίας της πατρίδας μας.
Στην Αθήνα πανηγυρίζουν τις νίκες των Ελλήνων απέναντι στον φασιστικό ιταλικό στρατό. Στα θέατρα ανέβαιναν μουσικές επιθεωρήσεις που σατίριζαν τον Iταλό δικτάτορα, έτσι ακούστηκε και το τραγούδι Κορόϊδο Μουσολίνι, που η μουσική του δεν είναι ελληνική, αλλά είναι η μουσική είναι από το ιταλικό τραγούδι Reginella-campagnolla πάνω στην οποία προσαρμόστηκαν οι ελληνικοί στίχοι, του Γιώργου Οικονομίδη, προκειμένου να γελοιοποιήσουν όσο γινόταν περισσότερο τους Ιταλούς που έτρεμαν το τσαρούχι του του τσολιά που τους κυνηγούσε στα βουνά της πίνδου φωνάζοντας αέρα! Αλλά και άλλα πολλά γνωστά τραγούδια της εποχής είχαν… «ντυθεί στο χακί», τραγουδιόνταν, δηλαδή, με λόγια προσαρμοσμένα στην πολεμική επικαιρότητα.
Η αντεπίθεση των Ιταλών, το Μάρτιο του 1941, απέτυχε, με κέρδος μόνο μικρές εδαφικές εκτάσεις στην περιοχή της Χειμάρρας.
Νικημένος και ντροπιασμένος ο Μουσολίνι ζητάει τη βοήθεια του συμμάχου του, Χίτλερ. Ο φοβερός γερμανικός στρατός επιτίθεται από τα βόρεια σύνορα της πατρίδας μας. Ο Ελληνικός στρατός αντιστέκεται και πάλι γενναία, αλλά η μάχη ήταν άνιση. Το μέτωπο καταρρέει. απλώνεται βαρύ το πέπλο της Κατοχής. Τέσσερα μαύρα χρόνια σκλαβιάς και μαρτυρίου για το λαό μας. Χιλιάδες πεθαίνουν από την πείνα και τη δυστυχία. Χιλιάδες νεκροί από τα εκτελεστικά αποσπάσματα των Γερμανών και των Ιταλών.
Μα και πάλι ο λαός μας αντιστέκεται μέσα από τα συντρίμμια του. βρίσκει τη δύναμη να αντισταθεί. Με κίνδυνο της ζωής τους, εκείνοι που συμμετείχαν στην Αντίσταση μοίραζαν κρυφά προκηρύξεις, έγραφαν στους τοίχους συνθήματα που καλούσαν τον ελληνικό λαό να διώξει τους κατακτητές και έκαναν ένα σωρό άλλες ενέργειες εναντίον των κατακτητών, όπως η ανατίναξη στο Γοργοπόταμο, που έχει συνδεθεί με την Εθνική Αντίσταση εναντίον τών γερμανικών στρατευμάτων κατοχής.
Ίσως φαίνεται περίεργο πώς τόσο λίγοι Έλληνες νικήσαμε! Μια απάντηση σε αυτό το ερώτημα δίνουν οι ηγέτες διαφόρων κρατών. Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ πρωθυπουργός της Μ. Βρετανίας κατά την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, που θαυμάζοντας και επαινώντας τους Έλληνες είπε: «Μέχρι τώρα λέγαμε ότι οι Έλληνες πολεμούν σαν ήρωες. Τώρα θα λέμε: ΟΙ ΗΡΩΕΣ ΠΟΛΕΜΟΥΝ ΣΑΝ ΕΛΛΗΝΕΣ»!
Ο Στάλιν σε ομιλία του που μεταδόθηκε από τον ραδιοφωνικό σταθμό της Μόσχας στις 31 Ιανουαρίου 1943 είπε: «Ευγνωμονώ τον Ελληνικό Λαό, του οποίου η αντίσταση έκρινε τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο»!
Ο τότε Προέδρος των Η.Π.Α. Φραγκλίνος Ρούσβελτ, είπε σε λόγο του στις 10 Ιουνίου 1943: «Όταν όλος ο κόσμος είχε χάσει κάθε ελπίδα, ο Ελληνικός λαός τόλμησε να αμφισβητήσει το αήττητο του γερμανικού τέρατος αντιτάσσοντας το υπερήφανο πνεύμα της ελευθερίας.
Ακόμα και ο ίδιος ο Χίτλερ δήλωσε στις 4 Μαίου 1941 τα εξής που προκάλεσαν μεγάλη εντύπωση στην παγκόσμια κοινότητα: «Χάριν τής ιστορικής αλήθειας οφείλω να πω ότι μόνον οι Έλληνες απ’ όλους τούς αντιπάλους οι οποίοι με αντιμετώπισαν, πολέμησαν με παράτολμο θάρρος και ύψιστη περιφρόνηση προς τον θάνατο»!!!
Στο ερώτημα «πώς τόσο λίγοι νικήσαμε;» οι νεκροί στρατιώτες μας μπορούν να απαντήσουν με τη σιωπή τους καλύτερα και από τους λόγους των ηγετών αλλά και από αυτούς των ρητόρων.
Και το γιατί οι Έλληνες νικούν και μάλιστα σώζουν την Ευρώπη, άλλοτε από τους Ασιάτες Πέρσες τού παρελθόντος, θυμηθείτε στην Σαλαμίνα και τον Μαραθώνα και άλλοτε από τους σύγχρονους φασίστες, όπως η Ιστορία μας έχει κατ’ επανάληψιν αποδείξει οφείλεται στο γεγονός ότι η ψυχή των Ελλήνων από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα είναι ταυτόσημη με την έννοια της ελευθερίας.
Και ξημέρωσε η μέρα της λευτεριάς! Και κάπως έτσι έγιναν τα πράγματα την ημέρα εκείνη. Ένα παράθυρο ανοίγει ξαφνικά, δυο νέοι βαστούν μια σημαία, που την κυματίζουν χαρούμενα και φωνάζουν: «Ελευθερία! Ελευθερία!» Τα ραδιόφωνα παίζουν τα εμβατήρια της νίκης. Οι έρημοι δρόμοι γεμίζουν με κόσμο, φωνές, τραγούδια και σημαίες. «Είμαστε ελεύθεροι» φωνάζουν οι άνθρωποι αγκαλιάζονται, φιλιούνται και χορεύουν. Πώς να περιγράψει κανείς το πώς αισθάνεται κάποιος που μέχρι χθες δεν μπορούσε να μιλήσει, φοβόταν, κλεινόταν μέσα στο σπίτι του πριν νυχτώσει, πεινούσε, ήταν καθημερινός υποψήφιος μελλοθάνατος και σήμερα είναι ελεύθερος; Σαν ψέμα τού φαίνεται!!!
Η απόκρουση της ιταλικής εισβολής ήταν ουσιαστικά πρώτη νίκη των Συμμάχων κατά των δυνάμεων του Άξονα στη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου. Αυτή η νίκη ανύψωσε το ηθικό των λαών στη σκλαβωμένη Ευρώπη. Η νίκη των Ελλήνων επηρέασε την έκβαση ολόκληρου του πολέμου, γιατί αναγκάστηκαν οι Γερμανοί να αναβάλουν την επίθεση κατά της Σοβιετικής Ένωσης, για να βοηθήσουν τους Ιταλούς που έχαναν τον πόλεμο με την Ελλάδα. Όμως η καθυστερημένη επίθεση τον Ιούνιο του 1941, ενέπλεξε τις γερμανικές δυνάμεις στις σκληρές συνθήκες του ρωσικού χειμώνα, με αποτέλεσμα την ήττα τους στη διάρκεια της Μάχης τής Μόσχας.
