10 Σεπτεμβρίου 1829. Η τελευταία μάχη του Αγώνα
Στα 1829, τη Ρωσία κυβερνούσε ο τσάρος Νικόλαος Α’ (γεννήθηκε το 1796, βασίλευσε 1826 – 1855), στον οποίο οι Έλληνες θα χρωστούσαν πολλά. Κι αυτό, γιατί ξεκίνησε πόλεμο με την Τουρκία, την οποία τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου είχε στριμώξει πολύ άσχημα. Οι Τούρκοι χρειάζονταν ενισχύσεις κι ανακάλεσαν τη στρατιά τους που στρατοπέδευε στην ακόμη κατεχόμενη Αττική.
Για τον κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια που το έμαθε, η ευκαιρία ήταν μοναδική. Εξήγησε στον αρχηγό των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων, Δημήτριο Υψηλάντη, τι ακριβώς ήθελε. Ο Υψηλάντης με 3.000 άνδρες κατέλαβε τα στενά της Πέτρας, στη Βοιωτία, κόβοντας την τουρκική αποχώρηση. Οι Τούρκοι έφτασαν εκεί στις 10 Σεπτεμβρίου 1829. Οι αρχηγοί τους έμειναν έκπληκτοι. Φαντάζονταν πως οι Έλληνες δεν θα τους ενοχλούσαν, αφού αποχωρούσαν. Ήταν, όμως, αναγκασμένοι να δώσουν μάχη, αν ήθελαν να περάσουν.
Στις 12 Σεπτεμβρίου 1829, ξημερώματα, άρχισε η τουρκική επίθεση. Ως το μεσημέρι, 100 Τούρκοι και τρεις Έλληνες κείτονταν νεκροί. Τα στενά της Πέτρας φάνταζαν απόρθητα. Οι Τούρκοι σήμαναν υποχώρηση. Καίγονταν να περάσουν και ζήτησαν διαπραγματεύσεις. Ο Υψηλάντης υποσχέθηκε να τους αφήσει μόνον αν έπαιρναν μαζί τους και τον στρατό που είχαν στη Λειβαδιά, στην Αλαμάνα και στις Θερμοπύλες. Οι επικοινωνίες της εποχής κάθε άλλο παρά άψογες μπορούσαν να θεωρηθούν και οι Τούρκοι δεν διέθεταν τις καλύτερες. Δεν ήξεραν ότι ο ρωσοτουρκικός πόλεμος είχε τελειώσει από την 1Άρθρουη Σεπτεμβρίου. Έτσι, στις 14 του μήνα, άρχισαν την εκκένωση με τους Έλληνες να βοηθούν στη μετακόμιση. Η απελευθέρωση ολόκληρης της Ανατολικής Στερεάς κόστισε τρεις νεκρούς και δώδεκα τραυματίες.
Τεσσεράμισι μήνες αργότερα, οι μεγάλες δυνάμεις και η Τουρκία αναγνώριζαν την ύπαρξη του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Και οι τρεις νεκροί της Πέτρας ήταν οι τελευταίοι της ελληνικής επανάστασης.
