Το κράτος ως λάφυρο

Γράφει ο Γιάννης Χαραλαμπίδης, Φιλόλογος – Ιστορικός

Δεν είναι τίποτα καινούργιο, ούτε καν ασυνήθιστο. Δεν είναι ούτε ελληνική πρωτοτυπία φυσικά, παρατηρείται σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου, εμφανίζεται ενίοτε ακόμα και σε ανεπτυγμένες από κάθε άποψη χώρες. Κατά κανόνα, βέβαια, είναι καθιερωμένη πρακτική σε υποδημοκρατικές περιφερειακές χώρες -τυπικά παραδείγματα τα λατινοαμερικάνικα προσωποπαγή λαϊκο-αυταρχικά καθεστώτα, με αρχετυπική εκεί να αναδεικνύεται η χώρα-πρότυπο των κυβερνώντων μας, η Βενεζουέλα. Το θέμα μας είναι η κατάληψη και εργαλειοποίηση του κράτους από τους ασκούντες την εξουσία, κάτι που ήρθε γλαφυρά στην επικαιρότητα με την αποκάλυψη για το κρυφό ταξίδι του πρωθυπουργού με άγνωστη ακόμα παρέα στο Παρίσι. Πολύ πιθανό να σκεφτεί κάποιος ότι το θέμα δεν είναι σημαντικό, ότι τέτοια πράγματα πάντα γίνονταν λίγο-πολύ στην Ελλάδα, ότι εδώ έχουμε άλλα κι άλλα προβλήματα, πολύ πιο σοβαρά, δεν είναι τώρα να ασχολούμαστε με κάτι τέτοια. Δεν είναι έτσι, για πολλούς λόγους.

Ο αναπληρωτής υπουργός σύντροφος Πολάκης -το απροκάλυπτο ειλικρινές alter ego του Αλέξη Τσίπρα- το είπε ξεκάθαρα προ ημερών: “δεν είναι δικό μας ακόμα το κράτος”. Η φράση ειπώθηκε για θέματα άσκησης πολιτικής, αλλά είναι απόλυτα ενδεικτική της αντίληψης που κυριαρχεί στα κυβερνητικά στελέχη, άλλωστε έχει ακουστεί κι άλλες φορές η συλλογιστική αυτή με άλλες διατυπώσεις. Το κράτος πρέπει να ανήκει στην κυβέρνηση, δεν μπορεί να νοηθεί ως κάτι που οφείλει καταστατικά, θεσμικά και λειτουργικά να είναι διάφορο από την εκτελεστική εξουσία. Κι επειδή ο όρος “κράτος” είναι πολύ γενικός, στην πράξη σημαίνει τη δυνατότητα ανεμπόδιστης και ακαταλόγιστης χρήσης των δομών και λειτουργιών του κρατικού μηχανισμού για την εξυπηρέτηση κάθε ανάγκης όχι της κοινωνίας, αλλά του συμπλόκου εξουσίας. Οι λειτουργοί της πολιτικής αρχής θεωρούν αυτονόητο δικαίωμά τους την οικείωση των κρατικών μέσων και διαδικασιών, το κράτος τρέπεται σε εργαλείο κάλυψης των αναγκών της κυβέρνησης, αντί να είναι η κυβέρνηση ο υπηρέτης των διαχειριστικών αναγκών του κράτους.

Η πεποίθηση αυτή πηγάζει από την αντίληψη της πολιτικής ως αγώνα επιβίωσης και εξόντωσης, ως ολοκληρωτικό πόλεμο, ως πάλη για την απόλυτη κυριαρχία. Η κυβέρνηση πρέπει να απλώσει τον έλεγχό της σε κάθε βραχίονα της κρατικής ισχύος, ενώ τα μέσα της κρατικής μηχανής έχουν ως βασική αποστολή την κάλυψη των αναγκών των προσώπων που συγκροτούν την κυβερνητική λεγεώνα ή συνδέονται μ’ αυτήν. Την έχουμε γνωρίσει καλά στην Ελλάδα αυτή την αντίληψη, υπήρξε απολύτως κυρίαρχη σε εποχές αυταρχισμού, αλλά και δημοκρατίας, πιο πρόσφατα στις περιόδους 1967-74 και 1981-89. Σήμερα έχει επιστρέψει για τα καλά, έχει εγκατασταθεί πιο λαίμαργα από ποτέ στην αίθουσα του συμποσίου της πολιτικής δύναμης. Δεν χρειαζόταν καν, φυσικά, το ταξίδι του πρωθυπουργού στο Παρίσι, για να το καταλάβουμε, όταν πριν λίγες εβδομάδες οι υπουργοί Παππάς και Καμμένος πήραν το ίδιο αεροσκάφος και πήγαν να κάνουν φιγούρα απρόσκλητοι στις ΗΠΑ, επ’ αφορμής της ορκωμοσίας του νέου Αμερικανού προέδρου. Δεν φαντάζομαι να έχουν ξεχάσει πολλοί την αρειμάνια πόζα του Πάνου Καμμένου με τα πόδια ανεβασμένα στο κάθισμα και τα “Νέα” εν είδει τροπαίου στα χέρια. Μιλάμε για τον ίδιο υπουργό που δεν διστάζει να χρησιμοποιεί καθημερινά για ψύλλου πήδημα υπερσύγχρονα ελικόπτερα, έχοντας κάνει τις Ένοπλες Δυνάμεις προσωπικό του αεροταξί.

Το ίδιο το κράτος είναι λάφυρο γι’ αυτούς, είναι το κέρδος ενός πολέμου, είναι δικαιωματικά δικό τους, όπως τα τιμαλφή που κατάφερναν να αποσπάσουν αμέσως μετά την άλωση μιας πόλης τα στίφη των μαχητών του Προφήτη. Τους ξενίζει το ενδεχόμενο να κληθούν να δώσουν λόγο για το πώς χρησιμοποιούν τα μέσα που τους παρέχονται για την εκπλήρωση των καθηκόντων τους. Ποιος θυμάται άραγε την εποχή που ο τότε πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς δεν ήθελε να χρησιμοποιήσει το πρωθυπουργικό αεροσκάφος παρόλο που μόλις είχε εγχειριστεί στα μάτια; Ποιος θυμάται τον απίστευτο πόλεμο που δέχτηκε ο τότε αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Βαγγέλης Βενιζέλος, επειδή είχε ακριβό αυτοκίνητο -αυτό που χρησιμοποιεί δυο χρόνια τώρα ο νυν αντιπρόεδρος Δραγασάκης, αλλά δεν ασχολείται κανείς. Αυτοί που σήμερα εκδηλώνουν τον καθεστωτισμό τους με τον χυδαιότερο τρόπο ήταν τότε πρωταγωνιστές στην δραματουργία του λαϊκισμού.

Μην αναμένει κανείς συστολή από τη μεριά τους. Ψέμματα, διάτρητες δικαιολογίες και ύβρεις είναι τα μόνα που θα βρείτε στις απαντήσεις τους. Ως την ύστατη ώρα του αριστερού Götterdämmerung θα κάνουν ό,τι μπορούν για να γευτούν και το τελευταίο γραμμάριο από το μεδούλι της εξουσίας. Είναι παράδοξο ίσως, αλλά αληθές, ότι στην Ελλάδα η κοινοβουλευτική Δεξιά με κάθε της έκφανση υπήρξε λόγω παράδοσης, συντηρητισμού, συστολής ο πλέον προσεκτικός χειριστής της δημόσιας ισχύος και των μέσων της. Προφανώς, δεν αποφεύχθηκαν πάντα οι καταχρήσεις, όμως σε τίποτα δεν μπορεί να συγκριθεί με άλλους διαχειριστές της αρχής, με κορυφαίους τους σημερινούς μαθητευόμενους μάγους, που έχουν ανακατέψει τη δίψα για νομή της εξουσίας, με την επαρχιώτικη χοντροκοπιά, τον κομμουνιστικό αυταρχισμό και την λαιμαργία του φόβου για την απώλεια των προνομίων. Τίποτα δεν μας εκπλήσσει πια, τίποτα καλύτερο δεν έχουμε να ελπίζουμε από αυτούς ή μη μόνον την οριστική αποδρομή τους. Μόνη ελπίδα, όταν θα φύγουν αναπόφευκτα από την σκηνή, να έχει μείνει κάτι για να περισωθεί, κάτι από την θεσμική αξιοπρέπεια, την κοινωνική υγεία και την οικονομική δύναμη αυτής της χώρας.-