Στο ίδιο έργο θεατές

Γράφει ο Αντώνιος Μιχελόγγονας, Δικηγόρος

Έχουν περάσει ήδη δύο εβδομάδες από τη φονική πυρκαγιά στο Μάτι. Την ώρα που γράφεται το παρόν έχουμε 91 καταγεγραμμένους νεκρούς και ο αριθμός πρόκειται σίγουρα να αυξηθεί, δεδομένων των πολλών αγνοουμένων ή σοβαρά τραυματιών. Χιλιάδες περιουσίες καταστράφηκαν, ένας ολόκληρος οικισμός έσβησε από το χάρτη. Χώρια την τεράστια περιβαλλοντική καταστροφή.

Δυστυχώς όμως ακόμα κι η πρωτοφανής αυτή τραγωδία δύο μόλις εβδομάδες μετά έχει αρχίσει να ξεχναται. Μπορεί να ασχολούνται ακόμα με αυτή τα ΜΜΕ, μπορεί να τη διατηρεί ακόμα στην επιφάνεια η αντιπολίτευση, μπορεί να αναγκάστηκε η κυβέρνηση σε καρατομήσεις υπευθύνων για επικοινωνιακούς λόγους. Παρ’όλα αυτά ήδη έχει αρχίσει να ξεπερνάται από τα γεγονότα. Οι τόνοι έχουν πέσει, έχουν αναδειχθεί στην επικαιρότητα και άλλα ζητήματα, η θερινή ραστώνη παίζει κι αυτή το ρόλο της. Και βαίνουμε ολοταχώς να επαναλάβουμε άλλη μια φορά το ίδιο λάθος: Καμία απόδοση ευθυνών.

Δεν ισχυρίζομαι ότι η πορεία αυτή των πραγμάτων είναι μη αναμενόμενη. Όσο κι αν παριστάνουμε το αντίθετο, η αλήθεια είναι ότι κανείς μας δε συναισθάνεται το μέγεθος του πόνου και της οδύνης αυτών των ανθρώπων που έχασαν φίλους, συγγενείς, οικογένεια, περιουσίες. Καλώς ή κακώς δεν υπέστημεν όλοι την καταστροφή, ούτε μπορούμε να την αντιληφθούμε το ίδιο. Όπως επίσης, καλώς ή κακώς, και οι άνθρωποι ακόμα που την υπέστησαν θα πρέπει να προχωρήσουν μπροστά, όσο σκληρό κι αν είναι. Όχι να το ξεχάσουν, που άλλωστε είναι αδύνατο, να το ξεπεράσουν. Πόσο μάλλον εμείς οι υπόλοιποι.

Δεν ισχυρίζομαι ότι πρέπει να μείνουμε αιωνίως σε αυτό. Προφανώς και η ροή των πραγμάτων συνεχίζεται. Αυτό όμως δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να εμποδίσει τη διερεύνηση της καταστροφής και την απόδοση ευθυνών.

Απόδοση ευθυνών δε σημαίνει ότι παραιτούνται δύο τρεις αρμόδιοι και τελειώσαμε. Και μάλιστα με την επισήμανση ότι δεν έκαναν κάτι λάθος, απλά οι παραιτήσεις έπρεπε να γίνουν. Αυτό είναι απλά ένα κόλπο της κυβέρνησης για να τελειώσει γρήγορα την υπόθεση. Να φορτώσει τις ευθύνες σε 3-4 πρόσωπα, να αποφύγει την ουσιαστική διερεύνηση και ενδεχομένως έτσι να προστατέψει άλλους. Και να κρατήσει σκοτεινό το δικό τους ρόλο. Με απλά λόγια, να κλείσει άρον-άρον το ζήτημα και να αποφύγει την έρευνα για αυτό.

Η απομάκρυνση κάποιων προσώπων δεν αρκεί. Ακόμα κι η παραίτηση του Τσίπρα ή της Δούρου ή του Ψινάκη δε θα ήταν αρκετή. Το μείζον είναι η διερεύνηση των πραγματικών περιστατικών. Τι συνέβη και τι δε συνέβη. Ποιος έκανε τι, ποιος δεν έκανε, ποιος, πότε, και πώς μπορούσε να το κάνει. Γιατί δεν έγιναν όσα έπρεπε να γίνουν. Και εν τέλει, γιατί φτάσαμε στον εγκλωβισμό τόσων ανθρώπων και την απώλεια τόσων ζωών.

Δεν είναι μόνο ποιος φταίει. Είναι και τι φταίει. Είναι γιατί προκλήθηκε αυτή η καταστροφή και πώς μπορούσε να αποφευχθεί. Και η διερεύνηση αυτή είναι υπεραπαραίτητο να γίνει. Άμεσα, χθες, πρώτη προτεραιότητα.

Δεν είναι αναγκαίο μόνο για λόγους δικαιοσύνης προς τα θύματα ή τους συγγενείς τους. Η απονομή πολιτικών, ποινικών, πειθαρχικών και αστικών ευθυνών από την αρμόδια εξουσία βάσει όσων θα προκύψουν από τη διερεύνηση είναι αυτονόητο ότι πρέπει να υπάρξει. Άλλωστε δεν το απαιτούν μόνο οι συνθήκες, το προβλέπει και ο νόμος. Είναι τελείως αδιανόητος οποιοσδήποτε ισχυρισμός για το αντίθετο.

Κυρίως όμως είναι αναγκαία η διερεύνηση για να αποφευχθεί, στο μέτρο του δυνατού, μια ανάλογη καταστροφή στο μέλλον. Να μην επαναληφθούν τα ίδια λάθη, όποια κι αν ήταν αυτά. Η απομάκρυνση των προσώπων που τα διέπραξαν είναι άνευ νοήματος αν δε διαπιστωθούν. Πρέπει να φανεί λεπτομερώς τι λάθος έγινε, τι πράξεις και παραλείψεις υπήρξαν από την πλευρά κάθε αρμοδίου. Για παράδειγμα, δεν έχει καμία σημασία η απομάκρυνση του ΓΓ Πολιτικής Προστασίας αν δε συνδεθεί με την παράλειψη εκκένωσης του Ματιού, ή του Αρχηγού της Πυροσβεστικής αν δε γίνει παραδεκτή η υποτίμηση του κινδύνου της πυρκαγιάς. Σε αυτή την περίπτωση, αν μείνουμε δηλαδή στις απλές παραιτήσεις «για επικοινωνιακούς λόγους», το κακό θα είναι διπλό. Αφενός δε θα έχουμε μάθει τίποτα για την καταστροφή, αφού δε θα έχουν διαπιστωθεί τα αίτια της. Αφετέρου δε θα υπάρχει κανένα αντικίνητρο για τους διαδόχους των παραιτηθέντων να μην τα επαναλάβουν. Κι αυτό γιατί θα φαίνεται ότι απομακρύνθηκαν απλά «για επικοινωνιακούς λόγους», χωρίς να τους καταλογιστούν οι ευθύνες τους και χωρίς να θεωρηθούν συνυπαίτιοι για το θάνατο τόσων ανθρώπων. Με ό, τι συνεπάγεται αυτό.

Από την πρώτη στιγμή της καταστροφής υπήρξε από την πλευρά της κυβέρνησης μια πρωτοφανής προσπάθεια αποφυγής διερεύνησης της υπόθεσης. Αρχικά επιχειρήθηκε η υποτίμηση της καταστροφής. Όταν φάνηκε η πραγματική της έκταση διαπιστώθηκε ότι δεν πρέπει να αναζητούμε ευθύνες από σεβασμό στους νεκρούς. Ακολούθησε η διαπίστωση ότι «δεν υπήρξαν λάθη» και για την καταστροφή φταίνε οι νεκροί επειδή είχαν αυθαίρετα. Μιλάμε για τους ίδιους νεκρούς που έκαιγε τόσο πολύ την κυβέρνηση να σεβαστεί το θάνατό τους. Ακολούθησαν οι πρόσφατες παραιτήσεις «για επικοινωνιακούς λόγους», και συνεχίζεται αμείωτη η προσπάθεια να μη διερευνηθούν οι πράξεις και οι παραλείψεις του κράτους στη διάρκεια της καταστροφής. Επαναλαμβάνεται πως όλα έγιναν καλώς, αποδίδεται το σύνολο της ευθύνης στην αυθαίρετη δόμηση. Κι ως αποτέλεσμα αυτού, δύο εβδομάδες μετά τα μόνα μέτρα που λαμβάνει το κράτος για την αποφυγή μιας ανάλογης καταστροφής είναι η καθαίρεση αυθαιρέτων.

Η εισαγγελική έρευνα που ξεκίνησε μετά τις μηνύσεις των θυμάτων δεν είναι αρκετή. Δυστυχώς είναι γνωστοί οι αργοί ρυθμοί με τους οποίους κινείται η Δικαιοσύνη σε τέτοιου είδους υποθέσεις, και σε κάθε περίπτωση ο σκοπός της είναι διαφορετικός. Αποδίδει ευθύνες για το παρελθόν, δε μεριμνά για το μέλλον.

Στη φάση που έχουμε φτάσει πλέον θεωρώ μονόδρομο για την ουσιαστική διερεύνηση της καταστροφής τη σύσταση εξεταστικής επιτροπής της Βουλής, που θα εξετάσει το σύνολο των πεπραγμένων των αρμοδίων οργάνων. Είναι αναγκαίο να κληθούν να καταθέσουν όλοι οι αρμόδιοι της Αυτοδιοίκησης, των Σωμάτων Ασφαλείας, των Ενόπλων Δυνάμεων, των υγειονομικών υπηρεσιών και κάθε άλλου εμπλεκομένου φορέα, και φυσικά τα αρμόδια στελέχη της κυβέρνησης. Να εξεταστεί το σύνολο των ενεργειών και παραλείψεων τους. Και να εκδοθεί ένα πόρισμα που δε θα περιορίζεται στις ευθύνες του καθενός, αλλά θα επεκτείνεται στον έλεγχο των πεπραγμένων αυτών καθαυτών.

Η δημοσιότητα που συνεπάγεται η κοινοβουλευτική διαδικασία μπορεί να συντελέσει τα μέγιστα στην πληροφόρηση του κόσμου, στην απόδοση δικαιοσύνης για τα θύματα, και κυρίως, στον παραδειγματισμό των επομένων. Μια κλειστή διεπόμενη από μυστικότητα διαδικασία της Δικαιοσύνης δε μπορεί. Και σε κάθε περίπτωση, η Δικαιοσύνη δεν είναι αρμόδια να ορίσει τι θα γίνει από δω και μπρος, Μπορεί μόνο να κρίνει τι έγινε σωστά ή λάθος. Τα υπόλοιπα είναι δουλειά του νομοθέτη και της εκτελεστικής εξουσίας.