Ο τουρκικός αναθεωρητισμός σε μία εποχή παγκόσμιων ανακατατάξεων
Γράφει ο Ευθύμιος Στάικος, Προπτυχιακός Φοιτητής στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του ΕΚΠΑ
Παρατηρείται από πολλούς μία ποιοτική αναβάθμιση της επιθετικής τουρκικής ρητορικής και μάλιστα στο πιο ψηλό επίπεδο της ηγεσίας της γείτονος. Ωστόσο, αυτή η αναβάθμιση δεν ξεκίνησε σήμερα. Το πρώτο βήμα αυτής της πρόσφατης ποιοτικής αναβάθμισης των τουρκικών αιτιάσεων παρατηρείται το Νοέμβριο του 2019 όταν και υπεγράφη τον τουρκολιβυκό μνημόνιο. Συνέχεια έδωσε η δημοσιοποίηση, με τον πλέον επίσημο τρόπο, του δόγματος της «γαλάζιας πατρίδας» ενώ τρίτο βήμα ήταν η απόπειρα διασύνδεσης αποστρατιωτικοποίησης με την κυριαρχία. Μέχρι πρότινος, η Τουρκία μιλούσε για την ανάγκη αποστρατιωτικοποίησης των νησιών, επικαλούμενη τις συνθήκες της Λωζάννης και των Παρισίων, αλλά δεν το συνέδεε με την κυριαρχία. Το γεγονός ότι θεωρεί ως προϋπόθεση την αποστρατιωτικοποίηση για την αναγνώριση της κυριαρχίας των ελληνικών νησιών, ασφαλώς και συνιστά ποιοτική αναβάθμιση των διεκδικήσεών της. Αυτή η εξέλιξη έρχεται και συνδέεται και με τη θεωρία των Γκρίζων ζωνών σε μία λογική φιλανδοποίησης των ελληνικών νησιών.
Φέτος όμως είναι το πρώτο, μετά από πάρα πολλά χρόνια, καλοκαίρι το οποίο ξεκινάει με εξαιρετικά δυσχερείς οιωνούς όσον αφορά τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Με βάση μία ορθολογική ανάλυση της εξωτερικής πολιτικής μπορούμε να καταλήξουμε στο ότι ένα θερμό επεισόδιο δεν είναι το πλέον πιθανό σενάριο. Ωστόσο, η αλαζονική ανασφάλεια του προέδρου Ερντογάν, δημιουργούν εύλογη ανησυχία.
Οι δύο κύριες συνιστώσες της εξίσωσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων για το επόμενο διάστημα δεν είναι άλλες από την ταραγμένη, ελέω ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, διεθνή σκηνή και την εσωτερική κατάσταση στην Τουρκία.
Αναφορικά με το πρώτο, όσο μαίνεται ο πόλεμος στην Ουκρανία καθίσταται κομβικής σημασίας για το ΝΑΤΟ να συντηρεί τη συνοχή του. Αυτή την προσπάθεια επιδιώκει να δυσκολέψει η Τουρκία συνεχώς εγείροντας εναντιώσεις σχετικά με την είσοδο της Φινλανδίας και της Σουηδίας εντός της Βορειοατλαντικής συμμαχίας με απώτερο σκοπό την ισχυροποίηση της θέσης της εντός συμμαχίας. Συνεπώς, η αναβάθμιση των τουρκικών απειλών μπορεί εύκολα να συνδεθεί με την γενικότερη προσπάθεια της γείτονος να κερδίσει την προσοχή των ΗΠΑ και του προέδρου Μπάιντεν προκειμένου να διαπραγματευτεί πριν τις εκλογές στην Τουρκία. Η χρησιμότητα της Ελλάδας σε αυτή την περίπτωση έγκειται, αφενός, στη στρατηγική σχέση που έχει αναπτύξει με τις ΗΠΑ. Επομένως, κατά την τουρκική ηγεσία οι ΗΠΑ δεν θα επιθυμούσαν να εκτεθούν στα μάτια της Αθήνας ως ανίκανες να συμβάλλουν στην προσπάθεια αποφυγής της όποιας σύγκρουσης. Επιπλέον, υπολογίζουν ότι η συνεχής πίεση που ασκείται στην Αθήνα θα την υποχρεώσει να ζητήσει την εμπλοκή της Ουάσιγκτον, ανοίγοντας έτσι ένα παράθυρο επικοινωνίας με την Αμερική, εφόσον ένα επεισόδιο ανάμεσα σε δύο νατοϊκούς συμμάχους εκ των πραγμάτων προτεραιοποείται.
Η συνιστώσα της εσωτερικής κατάστασης για τον πρόεδρο Ερντογάν είναι εξίσου σημαντική για την εξέταση των ελληνοτουρκικών εξισώσεων. Πιο συγκεκριμένα, ο Ερντογάν διαχειρίζεται ένα δυσμενές για τον ίδιο προεκλογικό περιβάλλον όπου έπειτα από 20 χρόνια απόλυτης κυριαρχίας, στις δημοσκοπήσεις χάνει από τους πάντες, ενώ το ισχυρό χαρτί που τον εδραίωσε στην εξουσία, η οικονομία, εξελίσσεται σε αχίλλειο πτέρνα. Οι τακτικές μείωσης των επιτοκίων ενώ πληθωρισμός αυξάνεται δραματικά καταδεικνύουν ακριβώς την δεινή θέση στην οποία βρίσκεται ο τούρκος πρόεδρος. Αυτή η δεινή θέση είναι και η πλέον ανησυχητική καθώς τον καθιστά ευάλωτο σε ανορθολογικές σκέψεις και βλέψεις περί διόρθωσης ή όπως ο ίδιος λέει επανάληψης της ιστορίας. Αν λοιπόν ο πρόεδρος Ερντογάν έρθει αντιμέτωπος με το απόλυτο εκλογικό τέλμα είναι προφανές ότι θα αναζητήσει διέξοδο στο εθνικό φρόνημα και στην ικανοποίηση των εθνικιστικών αυτιών στο εσωτερικό της χώρας του. Αυτό έχει αρχίσει ήδη να γίνεται με την χρησιμοποίηση εκ νέου των Κούρδων της Συρίας και την έναρξη νέων επιχειρήσεων εκεί αλλά και στο Ιράκ. Αυτά τα δύο σε συνδυασμό με τις εμπρειστικές δηλώσεις προς την Ελλάδα εξυπηρετούν ακριβώς αυτό το σκοπό.
Σε αυτό το πλαίσιο που έχει δημιουργηθεί τίποτα δεν πρέπει να αποκλείεται. Πράγματι, η ασφυκτική κατάσταση στην τουρκική οικονομία σε συνδυασμό με τις επιχειρήσεις που ήδη έχει ξεκινήσει σε Συρία και Ιράκ δεν του επιτρέπουν να μπει με μεγάλη ευκολία σε μία διένεξη με την Ελλάδα. Ωστόσο, αυτό δεν αναιρεί ότι το καλοκαίρι που μόλις ξεκίνησε δύναται να είναι εξαιρετικά θερμό.
Οι κινήσεις του αναμενόμενες και πάντοτε με απώτερο σκοπό να τραβήξουμε εμείς πρώτοι την σκανδάλη. Οι κινήσεις αυτές θα αφορούν είτε σεισμογραφικές έρευνες σε ανοριοθέτητες περιοχές, με το τρίγωνο Ρόδου – Καρπάθου – Καστελλόριζου να εμφανίζει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον, ενεργοποίηση του τούρκολιβυκού συμφώνου, πλωτό γεωτρύπανο στην κυπριακή ΑΟΖ και φυσικά κινήσεις μεταφοράς παράνομων μεταναστών. Επιπλέον, όσον αφορά το διπλωματικό επίπεδο η Ελλάδα θα πρέπει να δώσει μεγάλη προσοχή σε μία εξέλιξη την οποία φέρνει στο προσκήνιο ο καθηγητής Κ. Φίλης περί προετοιμασίας από την τουρκική πλευρά εντός του θέρους να κατατεθεί επιστολή στον ΟΗΕ για την προβολή των τουρκικών θέσεων – διεκδικήσεων, αυτή τη φορά για το Αιγαίο.
Είναι βέβαιον ότι η τουρκική ρητορική των τελευταίων ημερών δεν είναι κενής ουσίας. Αντίθετα καταδεικνύει εμφανέστατα την πορεία που θα έχουν οι σχέσεις μας τουλάχιστον μέχρι την εκλογική διαδικασία στην γείτονα. Η ελληνική πλευρά οφείλει και θα είναι έτοιμη και προετοιμασμένη για κάθε ενδεχόμενο ούτως ώστε να αντιμετωπίσει την οποιαδήποτε πρόκληση είτε προέρχεται από το διπλωματικό επίπεδο είτε καθαρά επί του πεδίου. Σε μία εποχή τεκτονικών αλλαγών στο παγκόσμιο γεωπολιτικό γίγνεσθαι όπου ο αναθεωρητισμός αναζωπυρώνεται, η Ελλάδα γνωρίζοντας τις πάγιες αναθεωρητικές διαθέσεις της Τουρκίας πρέπει να ετοιμάσει τις κατάλληλες απαντήσεις έτσι ώστε να καταφέρει να αναδειχθεί ακόμα περισσότερο ως ο κυρίαρχος πυλώνας ασφάλειας και σταθερότητας στην περιοχή της.
