Καμία εξουσία δεν είναι υποχρεωμένη να τηρεί τις υποσχέσεις της

Γράφει ο Γιάννης Κίτσος

Η φράση του τίτλου, θα μπορούσε κάλλιστα να μας πει ο Τσίπρας σήμερα σε μια από τις προπαγανδιστικές του ομιλίες, ταιριάζει σε κάποιον εκπρόσωπο του, όπως το αποκαλεί, «παλιού πολιτικού συστήματος». Όχι όμως, φίλες και φίλοι μου! Αυτό θα ήταν μια ακόμα από τις απάτες ή αυταπάτες του, καθώς η φράση αυτή ανήκει στον Λένιν! Ο Λένιν υπογράμμιζε ότι «χωρίς να δίνουμε αφειδώς υποσχέσεις, χωρίς να τάζουμε λαγούς με πετραχήλια, δεν γίνεται επανάσταση». Αλλά πρόσθετε: «Καμία εξουσία δεν είναι υποχρεωμένη να τηρεί τις υποσχέσεις της». Ο Λένιν ως θεωρητικός θεμελιωτής της σύγχρονης προπαγάνδας γνώριζε πολύ καλά ότι ο κόσμος θέλει να αυταπατάται γιατί η φαντασία είναι πιο δυνατή από τη λογική. Ήξερε ότι απευθυνόταν σε μεγάλα πλήθη αγραμμάτων, αγροίκων χωρικών-στρατιωτών, σε άξεστους όχλους με ενστικτώδεις αντιδράσεις που τις καθοδηγεί όχι το λογικό αλλά το ορμέμφυτο και το συναίσθημα.

Από την παρακολούθηση των ομιλιών εκπροσώπων της κυβέρνησης με αφορμή την πρόσφατη κατάθεση του προϋπολογισμού στο ελληνικό κοινοβούλιο αλλά και ομιλία του Τσίπρα στη Θεσσαλονίκη επιβεβαιώνονται για πολλοστή φορά όλα τα παραπάνω. Ότι, δηλαδή, με τους ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ οι λέξεις – ακόμα και αυτές που έχουν μεταφυσικά χαρακτηριστικά, όπως η δημοκρατία και ελευθερία – έχουν χάσει περισσότερο από ποτέ τα χρόνια της κρίσης το πραγματικό τους νόημα. Και αυτό γιατί, πέραν των προπαγανδιστικών σκοπών για να φέρουν την δικτατορία του προλεταριάτου ή αλλιώς «επανάσταση», κάθε οπαδός της κομμουνιστικής ουτοπίας που χάνεται στα βάθη ενός μακρινού μέλλοντος, τοποθετεί εκεί τις δικές του υποκειμενικές επιθυμίες, τα ιδιαίτερα όνειρα του, τους ατομικούς του πόθους. Είναι δεδομένο ότι στοχεύουν και απευθύνονται σε μεγάλα πλήθη αγραμμάτων και σε άξεστους όχλους. Και εύλογα αναρωτάτε κανείς… πραγματικά υπάρχουν τόσο πολλοί αγράμματοι και άξεστοι Έλληνες σήμερα; Αν όχι, σε ποιους πραγματικά απευθύνονται οι ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ;

Ας φύγω από τις κομμουνιστικές και προπαγανδιστικές ουτοπίες και αντί για τη φράση του Λένιν να σταθώ σε αυτό που είπε στην ομιλία του στο 12^ο Συνέδριο της Νέας Δημοκρατίας ένας, όπως θα τον αποκαλούσε ο Τσίπρας, εκπρόσωπος του «παλιού πολιτικού συστήματος». Ο Αντώνης Σαμαράς, πιο έμπειρος και πιο σοφός από ποτέ, κλείνει ένα πύρινο, κυριολεκτικά, λόγο του – τα είπε όλα – με τη φράση: «Είστε φιλελεύθεροι! Να είστε υπερήφανοι γι’ αυτό! Είστε πατριώτες! Να είστε υπερήφανοι γι’ αυτό! Τα σύνδρομα ενοχής τελείωσαν!». Εμπειρία και σοφία από πού; θα με ρωτήσει κάποιος. Η εμπειρία του έγκειται στο χρονικό σημείο που επιλέγει να το πει αυτό.

Ο Σαμαράς έχει την σωφροσύνη να προειδοποιήσει ότι οι λέξεις φιλελευθερισμός και πατρίδα κινδυνεύουν να χάσουν το νόημα τους σήμερα και πρέπει να τις επαναφέρουμε. Η σοφία του στο ότι συνδέει τα δυο – φιλελευθερισμό και πατρίδα – μαζί. Ο Σαμαράς, περισσότερο φωτισμένος από ποτέ, αυτή τη φορά δεν προειδοποιεί μόνο αλλά κυρίως επιμορφώνει εννοώντας ότι χωρίς φιλελευθερισμό δεν νοείται πατρίδα και χωρίς την πατρίδα δεν νοείται φιλελευθερισμός. Όμως δε θα σταθώ μόνο εδώ. Θα πάω και ένα βήμα παραπέρα. Όχι τόσο για να στηρίξω την αποδεδειγμένη εμπειρία και σοφία του Σαμαρά, αλλά για να διαλύσω με τη σειρά μου και εγώ κάθε σύννεφο πάνω στο οποίο στέκονται όσοι συνεχίζουν να επαναπαύονται στην «ασφάλεια» της αγραμματοσύνης και ουτοπίας τους.

Και αυτό δε θα το κάνω φυσικά εγώ. Θα επιλέξω να χρησιμοποιήσω ένα από τα μεγαλύτερα πνεύματα της αναγεννησιακής διανόησης και θεμελιωτή του φιλελευθερισμού, τον Τόμας Χομπς. Ο Τόμας Χομπς στο πολυσέλιδο έργο του Λεβιάθαν πριν αναπτύξει τους λογικούς, ή αλλιώς επιστημονικούς, του ορισμούς για να μπορέσει να θεμελιώσει την έννοια και ουσία μιας πολιτικής κοινότητας ή κράτους, δηλαδή του Λεβιάθαν, διαχωρίζει τη γνώση σε δυο γενικές κατηγορίες: α) την επαγωγική, παθητική, εμπειρική γνώση χωρίς αξιώσεις αλήθειας υπέρτερης των απλών διαπιστωτικών προτάσεων και β) την παραγωγική (λογικοτυπικά), ενεργητική, επιστημονική γνώση.

Για την εμπειρική γνώση συγκεκριμένα γράφει: «Ορισμένες φορές επιθυμούμε να γνωρίσουμε την έκβαση μιας ενέργειας… Αυτό το είδος σκέψεων αποκαλείται προνοητικότητα και σωφροσύνη ή πρόνοια, και μερικές φορές φρόνηση, μολονότι εικασίες μπορεί να αποδειχθούν εσφαλμένες λόγω του συνυπολογισμού όλων των περιστάσεων. Το σίγουρο ωστόσο είναι ότι όσο περισσότερες εμπειρίες παρελθόντων πραγμάτων διαθέτει κανείς, τόσο πιο σώφρων είναι και τόσο πιο σπάνια διαψεύδονται οι προσδοκίες του. Μόνο το παρόν έχει πραγματική φυσική υπόσταση. Το παρελθόν υφίσταται μόνο στη μνήμη μας, ενώ οτιδήποτε πρόκειται να συμβεί δεν έχει καμία πραγματική υπόσταση τώρα, καθώς το μέλλον δεν είναι παρά μια νοητική κατασκευή, όπου τα επακόλουθα ενεργειών του παρελθόντος συνάπτονται με ενέργειες του παρόντος. Τέτοιες υποθέσεις είναι δυνατόν να κάνει με μεγάλη, αλλά πότε αρκετή, βεβαιότητα, κάποιος που διαθέτει περισσότερη εμπειρία… η σωφροσύνη είναι μια υπόθεση για το μέλλον που συνάγεται από την εμπειρία του παρελθόντος».

Είναι λοιπόν ο Έλληνας αγράμματος και άξεστος; Ο Χομπς αναγνωρίζει από τον 16ο μ.Χ. αιώνα, αυτό που βιώνουμε πολύ πιο έντονα σήμερα από ότι τότε, ότι η μεγαλύτερη σταθερά της τότε αλλά κυρίως της σύγχρονης εποχής είναι η αλλαγή. Η ταχύτητα των αλλαγών στην τεχνολογία, στον πληθυσμό και στην οικονομική δραστηριότητα μετασχηματίζει τον κόσμο μας και δημιουργεί προκλήσεις στους παραδοσιακούς θεσμούς, πρακτικές και πεποιθήσεις. Πολύ συχνά, καλά σχεδιασμένες προσπάθειες για την επίλυση πιεστικών προβλημάτων οδηγούν σε πολιτική αντίσταση, όπου ακόμη και πολύ καλά σχεδιασμένες πολιτικές μας καθυστερούν, εξασθενούν ή καταστρέφονται από τις απρόβλεπτες αντιδράσεις άλλων ανθρώπων ή της φύσης. Πολλές φορές ακόμα και οι καλύτερες ή και πιο αγαθές μας προσπάθειες για την επίλυση ενός προβλήματος κάνουν τα πράγματα χειρότερα.

Το φαινόμενο αυτό το βιώσαμε στην προσπάθεια της κυβέρνησης Σαμαρά να δημιουργήσει τις κατάλληλες προϋποθέσεις και να επιλύσει πιεστικά προβλήματα ούτως ώστε να μπορέσει η χώρα άμεσα να εξυγιανθεί και να συμβαδίσει με όλες αυτές τις ταχύτατες αλλαγές της σημερινής εποχής. Και ως ένα σημείο το πέτυχε ώσπου η αντίδραση που δέχτηκε σταμάτησε βίαια την προσπάθεια αυτή και ανέδειξε, δυστυχώς, ένα μεγαλύτερο πρόβλημα από εκείνο που επιχείρησε να επιλύσει. Την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ! Μια αντίδραση που η χώρα την πλήρωσε τότε και συνεχίζει να την πληρώνει πολύ ακριβά μέχρι και τώρα. Για να απαντήσω στο ερώτημα, ο Έλληνας, τουλάχιστον που ξέρω εγώ, μπορεί να είναι απογοητευμένος, συγχυσμένος, ακόμη και μπερδεμένος. Σίγουρα πάντως δεν είναι αγράμματος, πολλώ δε μάλλον άξεστος!

Η σωφροσύνη, λοιπόν, δηλαδή η συσσωρευμένη μνήμη ή γνώση περιορίζει σε πολύ μεγάλο βαθμό το ενδεχόμενο σφάλματος. Όπως η μεγάλη εμπειρία είναι η σωφροσύνη, έτσι η μεγάλη γνώση της επιστήμης είναι σοφία. Ο συνδυασμός των δυο μειώνει ακόμα περισσότερο το ενδεχόμενο σφάλματος. Για να μπορέσουμε να φτάσουμε, όμως , εδώ, ο Χομπς αναφέρει το αυτονόητο, ότι η σωφροσύνη μπορεί να είναι έμφυτη αλλά η σοφία κατακτάται με προσπάθεια. «Πρώτο, για την κατάλληλη ονοματοθεσία, και δεύτερο, για την απόκτηση μιας καλής και συστηματικής μεθόδου μετάβασης από τα στοιχεία, δηλαδή τα ονόματα, στις αποφάνσεις, δηλαδή τις συνδέσεις ονομάτων, και μετά στους συλλογισμούς, δηλαδή τις συνδέσεις των αποφάνσεων, έως ότου καταλήξουμε στη γνώση όλων των συνεπειών, όσες συνάγονται από τα ονόματα, τα οποία σχετίζονται με το εκάστοτε θέμα. Αυτή η διαδικασία αποκαλείται επιστήμη».

Το σημαντικό για εμένα δεν είναι τόσο ότι στις εκλογές, όπως πολύ ορθά τόνισε στην ομιλία του στο ίδιο συνέδριο ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Κυριάκος Μητσοτάκης, όντως συγκρούονται δύο κόσμοι. Ο κόσμος του φιλελευθερισμού, της σωφροσύνης και σοφίας με αυτόν της προπαγάνδας, της ουτοπίας και του καθεστωτισμού. Το σημαντικό είναι να επικρατήσει ο πρώτος! Η συσσωρευμένη μνήμη ή μνήμη πολλών πραγμάτων, είπαμε, αποκαλείται εμπειρία. Στα πρότυπα του «στερνή μου γνώση να σε είχα πρώτα», δικαιολογημένα πολλοί θα πουν ότι η εμπειρία είναι κάτι που αποκτάς αμέσως μετά από τότε που τη χρειάζεσαι.

Οι Έλληνες και κυρίως το φιλελεύθερο κομμάτι που αντέδρασε απέναντι στην κυβέρνηση Σαμαρά και στήριξε την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ το συνειδητοποίησε με πολύ δυσάρεστο τρόπο αυτό. Το πλήρωσε και συνεχίζει να πληρώνει πολύ ακριβά!

Ο ελληνικός λαός – όπως και κάθε λαός άλλωστε – όμως δεν είναι νήπιο. Ο ελληνικός λαός είναι υπεύθυνος για την ιστορία του, συνεπώς είναι υπεύθυνος και για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα ή και αν δεν την ανατρέψει θα βρεθεί πάλι αύριο.

Τώρα έχει τόσο την εμπειρία όσο και γνώση για να μπορέσει να το καταλάβει αυτό!