Η πραγματική τυραννία των ισχυρών μειοψηφιών

Γράφει ο Κωνσταντίνος Μανίκας, σύμβουλος επιχειρήσεων – συγγραφέας

Τα τελευταία χρόνια δώσαμε στον όρο της ισχυρής μειοψηφίας μια εντελώς διαφορετική εννοια από τη στενά πολιτική με την οποία μας πρωτοπαρουσιάστηκε εδώ και δεκαετίες.

Με την έξαρση της woke ατζέντας, του ακράτου αυτοαναφορικού δικαιώματος μου και του ισοπεδωτικού cancel culture, το νόημα γύρω από την τυραννία της μειοψηφίας έχασε την αρχική στενά πολιτική χροιά της και μετατράπηκε σε ένα κοινωνικό τσουνάμι επιβεβαίωσης της επικοινωνιακής δύναμης μικρών ομάδων που διαθέτουν τη δυνατότητα και τη μιντιακή προβολή ώστε να καταστήσουν νεοπαγείς θεωρίες που ελάχιστα στηρίζονται σε επιστημονικά δεδομένα ως κυρίαρχες και απολύτως αποδεκτές.

Η πολιτικοκοινωνική θεωρία όμως περί ισχυρής μειοψηφίας, όπως εισήχθη από τον Μίχελς, αφορούσε τη δομή και λειτουργία των κομματικών φορέων και την επιβολή των ιδεών και της νοοτροπίας μιας στενής ομάδας πέριξ της εκάστοτε ηγεσίας. Η βασική πηγή της φιλοσοφικής σύλληψης υπήρξε ο τότε σοσιαλιστικός χώρος και η σχεδόν απολυταρχική θεώρηση περί του ενός, αλάθητου Ηγεμόνα.

Γρήγορα όμως βρήκε τη θέση της και στον σύγχρονο, δυτικό πολιτικό κόσμο, ιδιαίτερα εκεί όπου οι θεσμικές παρεμβάσεις αφήνουν χώρο για φαινομενική δημοκρατική πληρότητα, όταν επί της ουσίας οι απόφασεις αποτελούν προνόμιο των λίγων και η εσωκομματική επιβεβαίωση έρχεται μέσω μιας κατευθυνόμενης συναίνεσης των πολλών που το μόνο που επιθυμούν είναι την ταύτιση με κάθε ηγετική φυσιογνωμία για να διαθέτουν κάποια πιθανότητα πρόσβασης στην εξουσία, ακόμη κι όταν αυτή τους φέρνει σε διαρκείς αντιπαραθέσεις με την ίδια τη βούληση και τις διαχρονικές θέσεις τους.

Αν εξετάσουμε προσεκτικά τα εγχώρια και διεθνή δεδομένα θα ανιχνεύσουμε εύκολα τις πρακτικές που οδηγούν στην επιβεβαίωση της θεωρίας. Ακόμη και στη χώρα μας, μόνο τις πρόσφατες εξελίξεις να ψηλαφίσουμε θα βρούμε πάμπολλα παραδείγματα ισχυρών μειοψηφιών που επιβάλλουν το σκεπτικό τους δια της υποτακτικής σιωπής των πολλών, έως ότου η φυσική πολιτική φθορά ή μια απρόσμενη αναταραχή, μια σοβαρή κρίση ξεσκεπάσει την κλειστοφοβική αντίληψη της εξουσίας, στρέφοντας εναντίον του μέχρι πρότρινος αλάθητου μονοκράτορα ακόμη και άτομα του στενού περιβάλλοντος του, που ως γνήσιοι επαγγελματίες της πολιτικής ψάχνουν ταχύτατα θέση στον ήλιο της όποιας επόμενης ημέρας.

Αν τους δοθεί το περιθώριο αυτές οι μειοψηφίες κατορθώνουν να καταστήσουν τους εαυτούς τους απαραίτητους και συχνά παραπλανούν, ως άλλοι Ιάγοι, ακόμη και τις ηγεσίες που υπηρετούν πείθοντας του για την κατοχή της απόλυτης αλήθειας, ωραιοποιώνντας ή και αποκρύπτοντας όλα τα δεδομένα δήθεν προστατεύοντας του ν ηγέτη του από στραβοπατήματα ενώ στην ουσία τον σπρώχνουν όλο και πιο βαθιά δύο βούρκο της ανυποληψίας.

Κι έρχεται το καθοριστικό ερώτημα. Πώς ξεπερνιέται η τυραννία αυτής της ισχυρής μειοψηφίας. Όλοι στο προσκήνιο ομονοούν στις δημοκρατικές διαδικασίες, τη μαζική συμμετοχικότητα, τη γόνιμη ζύμωση των ιδεών. Στην πραγματικότητα βέβαια τις χρησιμοποιούν ως προκάλυμα και άλλοθι για τις βλέψεις τους.

Ποιος διαθέτει τη σιγουριά και την ουσιαστική ανεκτικότητα, ώστε να δεχθεί το όριο θητείας σε κάθε αιρετή θέση, από την πιο απλή κομματική έως τη σημαντικότερη θεσμική; Ποιος ανέχεται την ύπαρξη πολλαπλών πόλων εξουσίας και ελέγχου, κάποια εκ των οποίων να προκύπτουν με κληρωτές επιλογές μεταξύ ισαξίων; Πότε κάποιος θα αισθανθεί τόσο ισχυρός ώστε να θεωρεί την ύπαρξη οργανωμένων εσωκομματικών τάσεων, πάγιο αίτημα κορυφαίων σημερινών πολιτικών, ως σημάδι μεγαλοσύνης και δημιουργικής εγρήγορσης;