Η Ελλάδα στο μεταίχμιο Δύσης και Ανατολής
Γράφει ο Ευάγγελος Τσούρης, φοιτητής πολιτικής επιστήμης και δημόσιας διοίκησης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
“Η Ελλάς, πολιτικά, αμυντικά ,οικονομικά, πολιτιστικά, ανήκει εις την Δύσιν”. Με αυτά τα λόγια τοποθετήθηκε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής σε ομιλία του στο ελληνικό κοινοβούλιο το 1976. Ο πολιτικός αυτός άνδρας εξέφραζε την άποψη ότι η Ελλάδα ανήκει στη Δύση και αποτελεί οργανικό μέρος της. Σήμερα, η Ελλάδα αποτελεί μέλος τόσο του ΝΑΤΟ όσο και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των δύο θεσμών δυτικής προέλευσης και προσανατολίζεται κυρίως στις επαφές της με τους δυτικούς. Όμως, ανήκει στη Δύση ή στην Ανατολή; Είναι σωστός ο δυτικός προσανατολισμός της;
Μία σύντομη ιστορική ματιά ρίχνει άπλετο φως στο ερώτημα. Η Ελλάδα , από την προεπαναστατική και επαναστατική περίοδο προσανατολίζεται στη Δύση. Η επανάσταση του 1821 είχε εθνικό, συνταγματικό-φιλελεύθερο και δημοκρατικό χαρακτήρα, και μπορεί να θεωρηθεί τμήμα των νεωτερικών και δυτικής έμπνευσης ιδεολογιών του εθνικισμού και φιλελευθερισμού. Το ενδιαφέρον των Μεγάλων Δυνάμεων της Δύσης (στην οποία ανήκει και η Ρωσία) υπήρξε έντονο και αμείωτο κατά τα επαναστατικά χρόνια και η εμπλοκή τους θετική για την έκβαση του Αγώνα.
Προχωρώντας ιστορικά, η Ελλάδα στα γενέθλια βήματά της βρισκόταν υπό την επιρροή των δυτικών δυνάμεων και ειδικότερα της θαλασσοκράτειρας Μεγάλης Βρετανίας. Λόγω αυτού του δεσμού, η χώρα συμμετείχε σε περιόδους πολιτικής ανωμαλίας της και στους δύο παγκόσμιους πολέμους στο πλευρό των Βρετανών. Αργότερα, την εποχή του Ψυχρού Πολέμου (1947-1989/91) η Ελλάδα εισήλθε στον Οργανισμό Βορειοατλαντικού Συμφώνου(ΝΑΤΟ) το 1952, το οποίο συγκροτήθηκε για την ανάσχεση της Σοβιετικής-κομμουνιστικής επιρροής. Η Ελλάδα, εξαιτίας της στρατηγικής θέσης της , κατέστη για τη Δύση σημαντικός εταίρος για την ανάσχεση των κομμουνιστών. Εν συνεχεία, το 1979 υπεγράφη η σύνδεση της Ελλάδας με την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα που έθεσε τον θεμέλιο λίθο της ευρωπαϊκής προοπτικής της χώρας.
Καθίσταται σαφές, ότι η σημασία της Ελλάδας για τα ισχυρά δυτικά κράτη (Μεγάλη Βρετανία, ΗΠΑ, Γαλλία) ήταν και είναι αυξημένη. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα επιδίωξε να ενσωματωθεί στη Δύση και στους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Πράγματι, δεν θα μπορούσε να κάνει και αλλιώς , διότι οι σχέσεις εξάρτησης με τη Δύση και το γεγονός ότι αυταπόδεικτα ανήκει σε αυτήν δεν επέτρεπαν παρέκκλιση από την πορεία. Πολιτικά, η Ελλάδα είναι η γενέθλια χώρα των δημοκρατικών θεσμών. Το δημοκρατικό ιδεώδες μεταδόθηκε στη Δύση και επέστρεψε στον τόπο γέννησής του με τη μορφή του πολιτικού φιλελευθερισμού. Η χώρα αποτελεί μία νεωτερική φιλελεύθερη δημοκρατία δυτικού τύπου με μία πλούσια -όσο και τραγική-πολιτική ιστορία.
Πολιτιστικά, η Ελλάδα αποτελεί την πηγή του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Η γεωγραφική θέση της Ελλάδας της επέτρεψε να λάβει επιρροές από ανατολή και δύση και να διαμορφώσει τον δικό της πολιτισμό τον οποίο εξήγαγε σε όλη την οικουμένη. Συνεχίζοντας, η Ελλάδα ανήκει οικονομικά και στρατιωτικά-αμυντικά στη Δύση. Η συμμετοχή της στην κοινή νομισματική ένωση(ευρώ) και το γεγονός ότι αποτελεί μέρος της αμυντικής συμμαχίας του ΝΑΤΟ αποδεικνύουν του λόγου το αληθές.
Συμπερασματικά, η χώρα ανήκει στη Δύση από όλες τις πλευρές. Όμως, η Ελλάδα ανήκει πρωτίστως στον εαυτό της και στους Έλληνες και οφείλει να διαμορφώνει την πολιτική της χωρίς μονομέρειες και δογματισμούς. Το σύγχρονο πολυπολικό διεθνές σύστημα και η αναρχία που το διέπει καθιστά επιτακτική την ανάγκη για ευέλικτη πολιτική. Η Ελλάδα ανήκει σε μία πραγματικά πλεονεκτική γεωγραφική θέση, ακριβώς στο μεταίχμιο Δύσης και Ανατολής. Είναι γέφυρα μεταξύ των Βαλκανίων, της Δύσης και της Ανατολής και του Αραβικού κόσμου. Οι ραγδαίες αλλαγές σε αυτές τις περιοχές, η άνοδος και η πτώση της ισχύος περιφερειακών και μη δυνάμεων επανατοποθετεί τη χώρα σε υψηλή θέση.
Το ελληνικό εθνικό κράτος έχει το ασύγκριτο πλεονέκτημα να είναι μια δυτική χώρα που ανήκει σε δυτικοευρωπαϊκών και υπερατλαντικών εμπνεύσεων θεσμούς και δομές και να μοιράζεται κοινή θρησκεία με τα περισσότερα βαλκανικά κράτη και τη Ρωσία, που βρίσκεται έξω από αυτούς που την αντιμετωπίζουν ακόμη με τη λογική της ανάσχεσης(containment). Τέλος, η συγκρουσιακή τροχιά των ελληνοτουρκικών σχέσεων έστρεψε την Ελλάδα πέρα από την παραδοσιακή οικία της ,δηλαδή τη Δύση, και στον αραβικό κόσμο, όπως τη Σαουδική Αραβία , τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Αίγυπτο. Παράλληλα, συσφίγγει τις σχέσεις του με το Ισραήλ, έναν σημαντικό δρώντα στην περιοχή.
Εν κατακλείδι, η Ελλάδα ανήκει οργανικά στη Δύση, αλλά έχει το πλεονέκτημα να βρίσκεται στην πιο ενδιαφέρουσα και συνάμα αποσταθεροποιημένη περιοχή του πλανήτη. Η μονομέρεια και η άκριτη προσκόλληση στη Δύση δεν θα προσφέρει τίποτα στη χώρα, αλλά μία έλλογη στάθμιση εθνικών συμφερόντων και πρωτοβουλιών θα καταδείξει την πραγματική ισχύ και αξία της χώρας. Το 2021 είναι μία χρονιά στην οποία η εθνική στρατηγική θα αντιμετωπίσει ποικίλες προκλήσεις και οι ιθύνοντες οφείλουν να είναι προετοιμασμένοι.
