Χρειαζόμαστε μια αποδοτική και φιλική προς τον πολίτη Ελληνική Αστυνομία

Γράφει ο Σεραφείμ Νικολάου, Πολιτικός Επιστήμονας

Σύμφωνα με την φιλελεύθερη θεώρηση το δίκαιο εκφράζει τους κοινά αποδεκτούς κανόνες της κοινωνικής συμβίωσης.

Στην πραγματικότητα, το Κράτος είναι εκείνο που επιβάλλει τους κανόνες δικαίου αλλά και που φροντίζει για την τήρησή τους. Άλλωστε, όλη η κρατική γραφειοκρατία λειτουργεί εφαρμόζοντας κανόνες δικαίου που έχουν επιβληθεί από το συνδυασμό της πολιτικής εξουσίας και της γραφειοκρατίας

Η διάκριση μεταξύ παραβατικότητας και νομιμότητας εξαρτάται από το δίκαιο, άρα ανήκει στην αποκλειστική αρμοδιότητα του κράτους. Το κράτος είναι ο αποκλειστικός φορέας της ποινικής εξουσίας. Για την άσκησή της, χρησιμοποιεί τους κρατικούς μηχανισμούς και κυρίως την Αστυνομία και τη Δικαιοσύνη.

Στόχος κύριος της ΕΛ.ΑΣ., η μείωση της εγκληματικότητας, η οποία συνήθως αξιολογείται ανάλογα με την αποτελεσματικότητά της στον τομέα αυτόν. Όμως ο ρόλος της αστυνομίας είναι πολύ πιο περίπλοκος. Ασχολείται επιπλέον με πολλά διοικητικά θέματα που ρυθμίζουν κανονιστικά και όχι κυρωτικά την κοινωνική συμβίωση, αλλά κυρίως, και τις διαδικασίες άσκησης της κρατικής εξουσίας μέσα από την κρατική γραφειοκρατία ή από τους φορείς στους οποίους αυτή έχει εκχωρηθεί. (Τοπική Αυτοδιοίκηση)

Ο αστυνομικός θεσμός, εντασσόμενος στην κρατική δομή και οργάνωση, ακολουθεί τα βασικά χαρακτηριστικά δομής του κάθε κράτους σε σχέση με τη διαφοροποίηση και την ολοκλήρωση των διαφόρων κρατικών υπηρεσιών. Η αστυνομία σε άλλες περιπτώσεις εντάσσεται στο κεντρικό επίπεδο της κρατικής εξουσίας και σε άλλες εντάσσεται σε περιφερειακές υπηρεσίες ή αυτοδιοικήσεις.

Στην Ελλάδα, η Αστυνομία υπάγεται σε αυτόνομο υπουργείο, το Υπουργείο Δημόσιας Τάξης. Αποτελεί ένα ενιαίο και αποκλειστικό αστυνομικό Σώμα γενικών αρμοδιοτήτων. Η ένταξη της Ελληνικής Αστυνομίας στη δημόσια διοίκηση σημαίνει ότι σε γενικές γραμμές βαρύνεται και αυτή με τα βασικά προβλήματά της. Όμως, μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι η διαφοροποίησή της στο κεντρικό επίπεδο του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης, και όχι η ένταξή της στο Υπουργείο π.χ. Εσωτερικών ή Δικαιοσύνης, σε συνάρτηση με την παράλληλη πλήρη διαφοροποίηση σε περιφερειακό επίπεδο από όλους τους άλλους θεσμούς (π.χ. Ο.Τ.Α.), οδηγεί στην έλλειψη συντονισμού δράσης και στη δυσχέρεια της κοινωνικής ολοκλήρωσης.

Αυτό το μοντέλο στην ουσία καλλιεργεί την αίσθηση ότι η Αστυνομία είναι ένας ιδιαίτερος πόλος της δημόσιας διοίκησης, που ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους και μπορεί να αυτονομείται και να στεγανοποιεί τη δράση της. Ταυτόχρονα μπορεί να είναι επιρρεπής σε εξωθεσμικές παρεμβάσεις. Έτσι, η μελέτη της Ελληνικής Αστυνομίας γίνεται έχοντας υπόψη αυτές τις συνθήκες οι οποίες επηρεάζουν την οργανωτική συγκρότηση της Αστυνομίας, τη γραφειοκρατική της φύση, την ατομική πολιτική δράση των αστυνομικών αλλά και τη συλλογική τοποθέτηση της Αστυνομίας ως ιδιαίτερο «Σώμα», διακριτό από την κοινωνία.

Η Αστυνομία για να διαφυλάξει την ενότητά της εφαρμόζει την πειθαρχία.

Ο ορισμός της πειθαρχίας στην Ελληνική Αστυνομία, σύμφωνα με το Π.Δ. 22/96, ΦΕΚ 15- Α,/18-01-1996, είναι: Η ενσυνείδητη, πρόθυμη και χωρίς αντιλογία υπακοή των κατώτερων στους ανώτερους, ως και η άμεση εκτέλεση των διαταγών τους, οι οποίες αφορούν την εφαρμογή των νόμων, των κανονισμών και των διαταγών της υπηρεσίας

Η στρατιωτικού τύπου πειθαρχία της αστυνομίας αυξάνεται τα τελευταία χρόνια σε ορισμένες αστυνομικές υπηρεσίες, οι οποίες είναι αρμόδιες για την αντιμετώπιση μαζικών εκδηλώσεων, λαϊκών κινητοποιήσεων και γενικά κοινωνικών δραστηριοτήτων, που έχουν μαζικό χαρακτήρα. Εξυπηρετεί περισσότερο την αποτελεσματικότερη άσκηση ελέγχου της αστυνομίας σε αυτές τις εκδηλώσεις, καθιστώντας την μια εύκολα κατευθυνόμενη δύναμη επιβολής της δημόσιας τάξης, αλλά και της συγκεκριμένης πολιτικής τάξης. Στην Ελληνική Αστυνομία οι περισσότερο στρατιωτικά οργανωμένες μονάδες είναι αυτές που υπάγονται στην Διεύθυνση Αστυνομικών Επιχειρήσεων.

Η κυρίαρχη αντίληψη που επικρατεί για τη χρησιμότητα αυτών των υπηρεσιών έχει ως βάση το δεδομένο ότι θα χρησιμοποιηθεί οπωσδήποτε αστυνομική δύναμη για την αντιμετώπιση των μαζικών κινητοποιήσεων, και επομένως θα είναι καλύτερα για όλους η δύναμη αυτή να είναι σωστά εκπαιδευμένη και στρατιωτικά πειθαρχημένη, έτσι ώστε, αφενός να ελέγχεται και να χρησιμοποιείται ανά πάσα στιγμή από την εξουσία αποτελεσματικά, αλλά αφετέρου να ασκεί και περισσότερο ελεγχόμενη βία.

Για μια πιο αποδοτική αστυνομία,οι βασικές κατευθύνσεις στις διοικητικές αλλαγές που πρέπει να γίνουν, είναι η μείωση της συγκεντρωτικότητας, η μείωση των επιπέδων διοίκησης, η μείωση των βαθμών και η ταυτοποίησή τους με θέσεις διοίκησης, η εξάλειψη της στρατιωτικού τύπου ιεραρχίας, η μείωση του οριζόντιου διαχωρισμού διοίκησης, η ορθολογική αντιμετώπιση των διαδικασιών προαγωγών και αντιστοίχησης βαθμών με θέσεις, ο ορθολογικός καταμερισμός του προσωπικού ανάλογα με τα προβλήματα και η αξιόπιστη στελεχιακή πολιτική, ο καθορισμός της οργάνωσης δράσης και συνεργασίας μεταξύ των υπηρεσιών και των αστυνομικών, ο εκσυγχρονισμός της εκπαίδευσης, ο νέος σχεδιασμός της εσωτερικής οργάνωσης των υπηρεσιών και η θεσμοθέτηση σχέσεων με την κοινότητα, η χρήση σύγχρονης τεχνολογίας,

Η ποιότητα των αστυνομικών θα διασφαλισθεί με την εγκατάλειψη του σημερινού συστήματος πρόσληψης μέσα από πανελλήνιες εξετάσεις που στην ουσία δίνουν προτεραιότητα στο «αδιάβλητο» των εξετάσεων και όχι στην καταλληλότητα των υποψηφίων και η άντληση αστυνομικών από υποψηφίους πανεπιστημιακής μόρφωσης, με ιδιαίτερα προσόντα (ξένες γλώσσες, υπολογιστές, γνώση οδήγησης, πολεμικών τεχνών, με ανεπτυγμένη προσωπικότητα . Δεύτερο στάδιο είναι η εκπαίδευση στις βασικές Αστυνομικές Σχολές, η οποία πρέπει να απαλλαγεί από τις ιδεοληψίες και τον ανορθολογισμό, πρέπει να αποκτήσει επιστημονικό χαρακτήρα ως προς το σχεδίασμά και την οργάνωση με βάση τους επιστημονικά παραδεκτούς κανόνες για την εκπαίδευση και με βάση τις πραγματικές ανάγκες που θα κληθούν να καλύψουν.

Παράλληλα, οι οργανωτικές αλλαγές στις υπηρεσίες θα πρέπει να συνοδευτούν με αντίστοιχα εκπαιδευτικά προγράμματα. Σημαντικό ρόλο στην όλη διαδικασία θα διαδραματίσει η ποιότητα και η επιλογή του προσωπικού που θα κληθεί να υλοποιήσει τις αλλαγές αυτές, η κατάρτιση και ενημέρωσή του, η επιστημονική του καθοδήγηση και η πίστη του στην αναγκαιότητα της οργανωτικής και διοικητικής αναδιάρθρωσης.

Μια δημοκρατική ,αποδοτική αστυνομία με ανθρώπινο πρόσωπο που να εγγυάται την τάξη είναι το ζητούμενο , τα παραπάνω κατά τη γνώμη μας είναι προς αυτήν την κατεύθυνση.