20 Ιουλίου 1974. Εισβολή στην Κύπρο

Αφορμή ζητούσαν οι Τούρκοι να εισβάλλουν στην Κύπρο. Την έδωσε η χούντα της Αθήνας με το πραξικόπημα κατά του προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας αρχιεπισκόπου Μακαρίου και τον διορισμό του Νίκου Σαμψών, στη θέση του.

Παρασκευή, 19 του Ιουλίου, 3 τα ξημερώματα, ο σταθμός της Κυρήνειας έπιασε ένα σήμα με οδηγίες προς τους Τουρκοκύπριους. Ειδοποιήθηκε ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Κύπρο, Ρότζερ Ντέιβις, που απάντησε πως πρόκειται για επίδειξη δύναμης. Στις 9 το βράδυ, η Λευκωσία ειδοποίησε την Αθήνα: «Στα ανοιχτά της Κύπρου φάνηκαν τουρκικά αποβατικά». Η Αθήνα απάντησε: «Πρόκειται για άσκηση».

Καθώς βράδιαζε, την Παρασκευή19 του Ιουλίου, ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ Γρηγόριος Μπονάνος ήταν κατηγορηματικός: Δεν έπρεπε να δοθούν αφορμές στους Τούρκους. Νύχτωσε κι έκλεισε το Πεντάγωνο. Όλοι πήγαν στα σπίτια τους. Ο Μπονάνος προτίμησε τις κατασκηνώσεις του Αγίου Ανδρέα. Η ζέστη ήταν αφόρητη στην Αθήνα.

Ώρα 4.30 το πρωί, στην Άγκυρα, ξύπνησαν τον Έλληνα πρεσβευτή, Κοσμαδόπουλο και του εξήγησαν πως, με το πραξικόπημα, παραβιάστηκε η συνταγματική τάξη στην Κύπρο και, γι’ αυτό, η Τουρκία επενέβαινε με το δικαίωμα της εγγυήτριας δύναμης. Το σχέδιο «Αττίλας» είχε ξεκινήσει. Ο πρεσβευτής ξύπνησε τον πρωθυπουργό Αδαμάντιο Ανδρουτσόπουλο και τον ενημέρωσε. Ο Ανδρουτσόπουλος ξύπνησε τους άλλους κοιμώμενους. Έδωσαν όλοι ραντεβού στο Πεντάγωνο.

Καθώς ο τουρκικός στόλος έπλεε προς τις ακτές της Κυρήνειας, ο διοικητής του ναυτικού σταθμού υποπλοίαρχος Τσομάκης μπήκε σε μια τορπιλάκατο κι ο σημαιοφόρος Βερύκιος σε μιαν άλλη. Οι Τούρκοι είχαν αρχίσει να κανονιοβολούν και τα αεροπλάνα τους να βομβαρδίζου.

Οι δυο τορπιλάκατες βγήκαν στ’ ανοιχτά, να χτυπήσουν τον τουρκικό στόλο! Στις 5.05′ δέχτηκαν επίθεση. Στις 5.15′, η τορπιλάκατος του Βερύκιου βυθίστηκε. Σώθηκαν όλοι.

Η τορπιλάκατος του Τσομάκη συνέχισε ακάθεκτη την επίθεσή της, μόνη απέναντι σε έναν ολόκληρο στόλο, μέσα σε κόλαση φωτιάς. Έφτασε τα τουρκικά πλοία σε απόσταση δυο μιλίων. Ετοίμασε τις τορπίλες αλλά δέχτηκε καίριο πλήγμα και τινάχτηκε στον αέρα: Νεκροί εννέα. Ένας μόνο ύπαρχος σώθηκε.

Ως τις 9 το πρωί, στην Κυρήνεια είχαν αποβιβαστεί 3.000 Τούρκοι. Στις 9, κηρύχθηκε στην Κύπρο επιστράτευση. Στο Κιόνελι της Κυρήνειας, κάποιο ελληνικό τμήμα ενεργούσε αυτόβουλα. Στρίμωξε τους Τούρκους στα 500 μ. από τη θάλασσα. Διατάχθηκε να σταματήσει.

Στις 11, το κρατικό ραδιόφωνο της Αθήνας μετέδωσε ανακοίνωση για γενική επιστράτευση. Για τη χούντα, ήταν η αρχή του τέλους καθώς αποκαταστάθηκε η ιεραρχία στο στράτευμα. Οι απόστρατοι που διώχτηκαν, επέστρεψαν. Βασίλευε το χάος αλλά οι συνταγματάρχες έπρεπε να υπακούν στους ανωτέρους τους. Στην Κύπρο, οι Τούρκοι προχωρούσαν.

Η προσωρινή κατάπαυση του πυρός ίσχυσε εξήντα ώρες μετά την εισβολή. Μια μέρα αργότερα, η χούντα έπαψε να υπάρχει. Επακολούθησε ο «Αττίλας 2» και η ανακήρυξη του τουρκοκυπριακού ψευδοκράτους. Οι Τούρκοι κατέχουν το 40% του νησιού. Με την εισβολή, δημιουργήθηκαν 200.000 πρόσφυγες.