Οι Έλληνες ανήκομεν εις την Δύσιν;
Γράφει ο Κωνσταντίνος Λεντάκης, υπ. Διδάκτορας του Παντείου Πανεπιστήμιου.
Προ ολίγων ημερών ο γνωστός κωμικός Γ. Ζουγανέλης δήλωσε σε συνέντευξη του, μεταξύ άλλων στα οποία δεν αξίζουν να αναφερθώ, ότι το χειρότερο πράγμα που έχει πει ποτέ πολιτικός, είναι, ότι “ανήκουμε στην Δύση”. Φυσικά αναφερόταν στην γνωστή ρήση του ιδρυτή της Νέας Δημοκρατίας Κων. Καραμανλή. Είναι παράξενο, το ότι για κάποιον αυτή η φράση είναι ότι χειρότερο έχει ποτέ ειπωθεί, ενώ στο πρόσφατο παρελθόν φράσεις πολιτικών σαν το “λεφτά υπάρχουν” και ότι “θα καταργηθεί η λιτότητα με ένα νόμο και ένα άρθρο”, καθόρισαν το αποτέλεσμα εκλογών και παρέσυραν τη χώρα μας προς την καταστροφή. Εκείνο όμως που είναι τελείως αδιανόητο, είναι το γιατί υπάρχουν συμπολίτες μας που δεν αντιλαμβάνονται, ότι η Ελλάδα αποτελεί τμήμα του Δυτικού πολιτισμού.
Γι’ αυτό θα ήθελα να εξετάσω τους λόγους για τους οποίους η Ελλάδα είναι δυτική και τι σημαίνει αυτό. Ο Ελληνικός πολιτισμός από τα τέλη του 8ου αιώνα π.Χ. αναπτύχθηκε χάρη στην ελευθερία του λόγου, που του επέτρεψε μέσα σε τέσσερις αιώνες να αναπτύξει τους πιο επιτυχημένους πολιτικούς θεσμούς και τις πιο αποτελεσματικές ένοπλες δυνάμεις στην Μεσόγειο. Αυτές οι εξελίξεις δεν οφείλονταν σε τυχαία γεγονότα ή στα χρωματοσώματα των Ελλήνων, αλλά στο ότι οι κοινωνίες των Ελληνικών κρατών με τον ελεύθερο διάλογο επέτρεπαν την αμφισβήτηση των παραδόσεων και των αξιών τους, επιτρέποντας τους να αποφεύγουν τις δογματικές αγκυλώσεις και την στασιμότητα.
Η Ελληνική επιτυχία αποτέλεσε μοντέλο προς μίμηση για την Ρώμη, η οποία υιοθέτησε τον πολιτισμό των Ελλήνων και τον διέδωσε μέχρι την Βόρεια Αγγλία. Ο Ελληνικός πολιτισμός μετατράπηκε σε Δυτικό πολιτισμό, επειδή από την κατάρρευση της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το 476 μ.Χ. μέχρι σήμερα, οι χώρες που διαμορφώθηκαν στις πρώην ρωμαϊκές επαρχίες συνέχισαν να λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο που είχαν διαμορφώσει οι Έλληνες κατά την Αρχαϊκή περίοδο. Στην Ευρώπη και πουθενά αλλού στον κόσμο δεν δημιουργήθηκαν το κράτος του νόμου, η διάκριση των εξουσιών και η αμφισβήτηση της θρησκείας. Ο Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός δεν είναι ένα τυχαίο φαινόμενο, που θα μπορούσε να είχε συμβεί οπουδήποτε αλλού στον κόσμο. Βασίστηκε στην ελευθερία του λόγου, που επέτρεπε σε διανοούμενους να αμφισβητούν ό,τι οι κοινωνίες τους θεωρούσαν ως την απόλυτη αλήθεια από τον καθοδηγητικό ρόλο της εκκλησίας έως το μοντέλο διακυβέρνησης.
Παραδόξως, η Ελλάδα απ’ όπου είχε ξεκινήσει ο Δυτικός πολιτισμός, εξαιτίας της στρατιωτικής κατάκτησης του βασιλείου των Παλαιολόγων από τους Οθωμανούς τον 15ο αιώνα, δεν συνέβαλε καθόλου σε αυτές τις εξελίξεις που διαδραματίζονταν στην χριστιανική Ευρώπη, επειδή εκείνη την περίοδο αποτελούσε τμήμα του Ισλαμικού κόσμου. Με την Επανάσταση του 1821 οι Έλληνες χριστιανοί ήταν αποφασισμένοι να υποστούν μια ολέθρια σύγκρουση με τους Μουσουλμάνους ηγεμόνες τους για να ξεριζώσουν την Ελλάδα από το ζυγό του Ισλάμ, προκειμένου να διαφύγουν από τον σκοταδισμό και το καθεστώς υποτέλειας στην ίδια τους την χώρα.
Έκτοτε το Ελληνικό κράτος στόχευε να αναγνωριστεί ως ισότιμη Ευρωπαϊκή χώρα και να φτάσει το βιοτικό επίπεδο των Ευρωπαϊκών χωρών. Αυτό το πέτυχε με την ένταξη του στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα το 1981, χάρη στις ενέργειες του Κων. Καραμανλή και χρησιμοποιώντας τα Ευρωπαϊκά κονδύλια έπαψε να μοιάζει με την Τουρκία και ακόλουθα να προσεγγίζει ολοένα περισσότερο μια Δυτικοευρωπαϊκή χώρα.
Η Ελλάδα δεν είναι τμήμα του Δυτικού πολιτισμού μόνο και μόνο επειδή τυχαίνει να είναι ο τόπος γέννησης του. Χώρες όπως η Συρία, η Αίγυπτος και η Τυνησία ήταν εξίσου δυτικές με την Γαλλία και την Ισπανία, κάτι που άλλαξε βίαια με την κατάκτηση τους από τους Μουσουλμάνους Άραβες τον 7ο αιώνα μ.Χ. και είχε ως συνέπεια να απολέσουν για πάντα τον Δυτικό τους χαρακτήρα. Η δική μας χώρα επί τέσσερις αιώνες εξαναγκάστηκε να είναι μέρος του Ισλαμικού κόσμου και μόνο αφού έδωσε πολύ δύσκολους αγώνες, κατάφερε να αποσχιστεί από το Οθωμανικό Χαλιφάτο και να αναγνωρισθεί ως τμήμα της Δύσης. Το ότι οι Έλληνες σήμερα είμαστε δυτικοί, δεν είναι καθόλου τυχαίο, αλλά προϊόν συνειδητής επιλογής με πολύ υψηλό τίμημα και κρίνοντας από την κατάσταση που ακολούθησε την Αραβική Άνοιξη, μάλλον προνόμιο.
* Ο πίνακας είναι του γάλλου καλλιτέχνη Auguste Couder, στον οποίο αναπαρίσταται η ορκωμοσία των μελών της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης στις 20 Ιουνίου του 1789 παρά την θέληση του βασιλιά Λουδοβίκου ΙΣΤ΄, που οδήγησε στην έναρξη της Γαλλικής Επανάστασης. Το έργο ολοκληρώθηκε το 1848 και σήμερα εκτίθεται στο μουσείο του Λούβρου.
