Σύντροφοι, βγάλτε την τάπα

Γράφει ο Γιάννης Κίτσος, Οικονομολόγος – Σύμβουλος χρηματοοικονομικού και στρατηγικού σχεδιασμού

Την παραπάνω φράση την θυμάμαι από δυο χαρακτηριστικές στιγμές στη ζωή μου. Μια κατά τα εφηβικά και μια κατά τα φοιτητικά μου χρόνια. Η πρώτη – άνευ ουσιαστικού νοήματος, απλά την αναφέρω – προέκυψε από ένα ανέκδοτο το οποίο έτυχε να ακούσω ως έφηβος και αναφέρεται σε έναν έλληνα που ταξίδευε αεροπορικώς ενώ είχε καταναλώσει, πριν, πολλά πιάτα φασολάδας, αναγκαζόμενος, για να μην ενοχλεί τους διπλανούς του από τις επιπτώσεις των φασολιών, να βάλει ένα φελλό στον πισινό του. Η συνέχεια για όσους δεν την γνωρίζουν, είναι ότι κατόπιν στομαχικής έκρηξης ο φελλός εκτοξεύεται από τον πισινό του αναπτύσσοντας τέτοια ταχύτητα που σκοτώνει ελέφαντα.

Η δεύτερη στιγμή αφορούσε μια παρέα των φοιτητικών μου χρόνων. Θυμάμαι ότι η παρέα αυτή το έλεγε – βγάλτε την τάπα – χαρακτηριστικά για τους πιο χείριστης απομίμησης, αριστερούς ή και ακροαριστερούς, «επαναστάτες» που κορδώνονταν υπερβολικά για το «επαναστατικό» – τρόπος του λέγειν – τους έργο – συμμετοχή σε διαδηλώσεις, καταλήψεις κ.α.. Το σκεπτικό πίσω από τη φράση αυτή ήταν ότι καταλήγεις σε αυτή την αφύσικη στάση όχι εξαιτίας του έργου σου αλλά της πίεσης που δέχεται μια τάπα χωμένη στον πισινό σου. Αν τη βγάλεις, απελευθερώνονται τα αέρια, και αμέσως επιστρέφεις στην φυσική σου κατάσταση, σε αντίθεση με το ανέκδοτο όμως, χωρίς να κινδυνεύσει η ζωή κάποιου ελέφαντα.

Σε σχέση με το ανούσιο αλλά διασκεδαστικό ανέκδοτο το «βγάλτε την τάπα» έχει αξία να το αναπτύξω περισσότερο. Πάνω σε αυτό, λοιπόν, η ψυχανάλυση μας λέει ότι στην πραγματικότητα, το κόρδωμα ή και οι ιδέες μεγαλείου είναι η άμυνα μας ενάντια στην κατάθλιψη και η κατάθλιψη είναι η άμυνα μας ενάντια στο βαθύ πόνο για την απώλεια του εαυτού μας εξαιτίας της άρνησης της πραγματικότητας. Η πλειοψηφία των νέων αυτών είχαν όντως καταθλιπτικές τάσεις, σε κάποιες περιπτώσεις εξαιτίας της κοινωνικής τους κατάστασης, σε άλλες εξαιτίας μιας προβληματικής οικογένειας και σε άλλες εξαιτίας και των δυο αυτών μαζί. Κατά μια έννοια είχαν άρνηση της πραγματικότητας τους.

Και πάλι βάσει ψυχανάλυσης, η ανωτέρω κατάσταση έχει και χαρακτηριστικά mirroring – καθρεπτίζω, δηλαδή μιας έμφυτης ανάγκης του ατόμου να νιώθει ξεχωριστό και ιδιαίτερο, και αυτό να αντανακλάται στις αντιδράσεις των άλλων καθώς και στη στάση τους απέναντι του. Έτσι λοιπόν, η θλιβερή απομίμηση «επαναστατών» καθρεπτιζόταν κυρίως στο πρόσωπο του εύπιστου αριστερού ιδεολόγου και των κοριτσιών που, κάτω από το ένα ή το άλλο πανό ή πλακάτ, τους είχαν εξάψει τη φαντασία. Για εμάς τους δύσπιστους ίσχυε το «βγάλτε την τάπα». Δεν ήθελαν καν να μας βλέπουν.

Η εξήγηση γιατί ο αριστερός ιδεολόγος και κοριτσάκια ακολουθούσαν τους «βγάλτε την τάπα» ενώ τους ήταν γνωστός αυτός ο παραλογισμός τους, σε όρους ψυχανάλυσης, στηρίζεται στο ότι άλλοτε αρέσκονταν στο να τον εκλογικεύσουν – εκλογίκευση είναι ο ασυνείδητος αμυντικός μηχανισμός στον οποίο η παράλογη ή η μη αποδεκτή συμπεριφορά, ιδέα ή συναίσθημα δικαιολογείται με τη λογική -, άλλοτε στο να τον μεταθέσουν – ασυνείδητος αμυντικός μηχανισμός με τον οποίο συναισθήματα, ιδέες ή επιθυμίες μεταφέρονται από το αρχικό τους αντικείμενο σε ένα πιο αποδεκτό υποκατάστατο – και στις πιο ακραίες περιπτώσεις ακόμα και στο να τον εξιδανικεύσουν – ψυχικός μηχανισμός κατά τον οποίο ένα άτομο υπερεκτιμά συνειδητά ή ασυνείδητα μια ιδιότητα κάποιου άλλου ατόμου που θαυμάζει.

Οι «βγάλτε την τάπα» και ακόλουθοι τους – αριστεροί ιδεολόγοι και κοριτσάκια – πρόκειται και οι δυο για περιπτώσεις διαταραγμένης προσωπικότητας. Άτομα με ψυχωτικά χαρακτηριστικά τα πρώτα και με νευρωτικά τα δεύτερα.

Πέρασαν πολλά χρόνια από τότε και η κατάσταση, αντί να βελτιωθεί, επιδεινώθηκε, λέω από μέσα μου. Το κόρδωμα έχει ξεχειλωθεί με συνέπεια να βρουν πεδίον δράσης λαμπρό και άλλα στοιχεία νευρώσεων και ψυχώσεων όπως αυτά της εκδραμάτισης, της περιφρόνησης, της αποξένωσης, της παλινδρόμησης και της μεταβίβασης. Σε αυτό συνετέλεσε βέβαια το γεγονός ότι από καταληψίες και διαδηλωτές, εκμεταλλευόμενοι την αύξηση των ψυχολογικών και ψυχικών νοσημάτων – κυρίως βαριάς κατάθλιψης – που έφερε μαζί της η κρίση και αρπάζοντας την ευκαιρία που τους έδωσαν οι ακόμα πιο ενθουσιώδεις αριστεροί ιδεολόγοι και μαζί με αυτούς κάποιοι απογοητευμένοι πολίτες, έγιναν ξαφνικά υπουργοί και στελέχη καθεστώτος.

Διαβάζω και ακούω διάφορους να μιλάνε για το ηθικό πλεονέκτημα και τις θεατρικές και επικοινωνιακές ικανότητες του Τσίπρα. Ο Τσίπρας δεν είναι κανένα ταλέντο πολλώ δε μάλλον ηθικός. Δε χρειάζεται να είσαι ψυχαναλυτής για να καταλάβεις ότι ο Τσίπρας δείχνει άνθρωπος που νοσεί ψυχικά από τα σχολικά του ακόμα χρόνια. Αρχικά ως νευρωτικός ή και ψυχωτικός, απομίμηση «επαναστάτης», και πρόσφατα ως σίγουρα ψυχωτικός καθεστωτικός. Ο Τσίπρας έχει αποτύχει καθολικά και στηρίζει όλη την καθεστωτική του πολιτική και επικοινωνία στο ότι δεν έχει κανένα απολύτως ενδοιασμό να πει ψέματα, να κάνει κωλοτούμπες, να κοροϊδέψει, να διχάσει, ακόμη και να διαπλακεί. Για αυτό και πάντα κορδώνεται κάθε φορά που αναφέρεται σε ηθικά, οικονομικά, κοινωνικά και εθνικά θέματα. Την ίδια στιγμή, προφανώς και κάνει mirroring σε όσους, δεδομένου του καθεστωτικού και καταστροφικού του έργο, για κάποιο δικό τους ψυχικό λόγο συνεχίζουν να εκλογικεύουν, να μεταθέτουν και να εξιδανικεύουν τον παραλογισμό του αυτό.

Μετά την περίοδο βαριάς κατάθλιψης, με τις αποφάσεις του ο Τσίπρας κατάφερε να κάνει τον Έλληνα, στο μεγαλύτερο σύνολο του, να περάσει σε κατάσταση σοκ. Όταν κάποιος βρίσκεται σε κατάσταση σοκ, όλο του το αίμα κατεβαίνει στα πόδια και έτσι δεν έχει πια αίμα να πάει στον εγκέφαλο. Για αυτό το λόγο, τρελαίνεται, λασκάρει για λίγο η βίδα. Αυτό είναι το ανησυχητικό στην περίπτωση μας. Υπάρχει όμως και κάτι ενθαρρυντικό, το οποίο καθώς φαίνεται επικρατεί. Σε κατάσταση σοκ το αίμα που κατεβαίνει στα πόδια σε κάνει να τρέχεις γρηγορότερα. Γρήγορα εδώ και καιρό έχουν αρχίσει οι Έλληνες – όσοι τον στήριξαν – να τρέχουν μακριά από τον ΣΥΡΙΖΑ.

Μάλλον στα φοιτητικά μου χρόνια είχα υποτιμήσει ή και δεν καταλάβει, σε πρακτικό τουλάχιστον επίπεδο, τη σημασία και αξία της φράσης «βγάλτε την τάπα». Την είχα λάβει περισσότερο ως ένα ευφυολόγημα παρά ως μια ουσιαστική κίνηση η οποία, έστω και νοηματικά, έπρεπε για το καλό της χώρας να γίνει από τότε πράξη. Έστω και ετεροχρονισμένα, λοιπόν, και με μεγαλύτερη ένταση, σε σχέση με τότε, αυτή τη φορά: «Σύντροφοι, βγάλτε την τάπα!!!». Βλέπετε, έπρεπε να φτάσουμε μέχρι εδώ για να καταλάβουμε το μέγεθος της φράσης του αείμνηστου Κ. Καραμανλή όταν από τη δεκαετία του 1980 μας έλεγε ότι η «Ελλάδα είναι ένα απέραντο φρενοκομείο».