Όχι στην αφοριστική απαξίωση της Μεταπολίτευσης

Γράφει η Ευφροσύνη Παυλακούδη, Δημοσιογράφος

Δεν συμφωνώ με την αφοριστική απαξίωση των πολιτών και των πολιτικών που διαβάζω δεξιά κι αριστερά από το πρωί με αφορμή τα 46 χρόνια της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας μας. Αυτή η χώρα δεν ανήκει μόνον σε φασιστοειδη, θιασώτες ολοκληρωτισμών, νεοναζί, Ελληναράδες, σεξιστές, ομοφοβικούς, θρησκόληπτους, παρτάκηδες με μηδαμινή οικονομική και πολιτική αντιληπτική ικανότητα.

Σκέφτονται πολλοί με όρους «ηθικής» («καλοί» vs «κακών»), γιατί ξέμαθαν, αν ποτέ είχαν μάθει θα μου επιτρέψετε -διατηρώ πολλές αμφιβολίες-, να σκέφτονται με όρους «πολιτικής». Πάνω σε αυτήν την «απουσία του πολιτικού» όμως φτιάχνεται ο λαϊκισμός. Αυτό το πολιτικό κενό στην χ, ψ ανάλυση στον δημόσιο διάλογο, αν θέλετε, δίνει την δυνατότητα ανάδυσης της λαϊκιστικής και εθνικιστικής επίκρισης, η οποία διαθέτει δυστυχώς σημαντικά κοινωνικά ερείσματα.

Ο δε περίφημος λαός ως μια αδιαίρετη έννοια, να θυμίσω, πάντοτε εργαλειοποιούνταν με ολέθρια αποτελέσματα από τους εθνικολαϊκιστές και ιδίως από τους ακραίους ένθεν κακείθεν του πολιτικού συστήματος που δυσανασχετούσαν με την αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία.

Οι πολιτικές διαφορές, λοιπόν, πρέπει να αναδεικνύονται. Η κουλτούρα του διαλόγου, η σύγκρουση των αντιτιθέμενων επιχειρημάτων μπορεί να εντοπίσει τα προβλήματα, να τα αποφορτίσει, να δείξει τι είναι πραγματικά εφικτό, να διαλύσει τις αυταπάτες εντέλει.

Σε τελική ανάλυση, δεν είναι όλα αχταρμάς και όλοι για τα μπάζα για να το πω πιο χοντροκομμένα, λαϊκιστί.

46 χρόνια πριν, αποκαταστάθηκε η Δημοκρατία στη χώρα μας. Σημείο τομής στην πολιτική ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα η 24η Ιουλίου 1974, αφού διέρρηξε τους δεσμούς με το θεσμικό οικοδόμημα που είχε διαμορφωθεί μετά τη «νίκη του Γράμμου», έκλεισε σταδιακά ανοιχτές πληγές του Εμφυλίου και αποτέλεσε την έναρξη της περίφημης Μεταπολίτευσης.

Συνήθως, σε αυτή φορτώνονται όλες οι αμαρτίες του παρόντος. Κατά την άποψή μου αδίκως και αφελώς. Η οικονομική κρίση δεν ήταν αναπόφευκτο προϊόν της μεταπολίτευσης. Πολλοί αδιαφόρησαν για την υστέρηση της χώρας, τις συνέπειές της, την ανάγκη να συνεχιστεί η σύγκλιση προς την Ευρωζώνη. Στράφηκαν κυρίως στην ενίσχυση της εξουσίας τους με οποιοδήποτε μέσο. Άνθησε έτσι ανεμπόδιστα η λαϊκιστική πολιτική και η αποφυγή του πολιτικού κόστους.

Και για να μην παρεξηγηθώ, υπάρχουν στοιχεία της Μεταπολίτευσης για τους πολιτικούς επιστήμονες και τους ιστορικούς που χρήζουν έρευνας, όπως: α) Η ακραία αντιπαλότητα μεταξύ των ελληνικών κομμάτων, β) η πελατειακή νοοτροπία και ο τρόπος προσλήψεων στο Δημόσιο, γ) οι συντεχνιακές πρακτικές, δ) ο υπερσυγκεντρωτισμός, ε) ο λαϊκισμός, στ) ο βίαιος εξτρεμισμός και η τυφλή ριζοσπαστικοποίηση, ζ) η αποπολιτικοποίηση.

Εντούτοις, παρά τις αντιφάσεις και τις oπισθοχωρήσεις της, η Μεταπολίτευση πέτυχε διάολε δυο σημαντικά κεκτημένα για τη χώρα μας: #Ευρώπη και #Δημοκρατία. Κοινώς το επίτευγμα της Μεταπολίτευσης είναι ότι μετέτρεψε μια χώρα αυταρχισμού και μισαλλοδοξίας σε μια λειτουργούσα δημοκρατία με ελευθερίες, με ομαλή λειτουργία του κοινοβουλευτισμού και εναλλαγή κομμάτων στην εξουσία. Επιπροσθέτως η #Μεταπολίτευση ενέταξε την Ελλάδα, η οποία ήταν παρίας τότε της διεθνούς κοινότητας, στη διεθνή συνεργασία και της άνοιξε τον δρόμο της συμμετοχής στην ευρωπαϊκή ενοποιητική προσπάθεια.

Μην τα υποτιμούμε ή τα θεωρούμε αυτονόητα αμφότερα.

Γεννήθηκα το 1976. Στα πρώτα χρόνια της Μεταπολιτευσης δηλαδή. Στα πρώτα βήματα της Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας. Δεν έζησα ούτε τον Εμφύλιο, ούτε την Χούντα δηλαδή. Δεν έχω μνήμες ή παραστάσεις από την άφιξη του Κωνσταντίνου Καραμανλή στην Ελλάδα όπως πολλοί σήμερα που τους διαβάζω με προσοχή και σεβασμό.

Απόλαυσα μέχρι ενός σημείου τους καρπούς των αγώνων των προηγούμενων γενεών για δημοκρατική ομαλότητα και οικονομική ανάπτυξη. Περπάτησα με δραχμή, δούλεψα με ευρώ. Πήγα δημοτικό σε πρότυπο πειραματικό στην ελληνική επαρχία, τελείωσα το πτυχίο και το μεταπτυχιακό μου εκτός Ελλάδος, στην αγγλική πρωτεύουσα. Το ένα τρίτο της οικογένειας δεξιοί, το άλλο αριστεροί και το υπόλοιπο κεντρώοι. Όλοι τους, όμως, βαθύτατα δημοκράτες.

Στο σπίτι, οι κουβέντες ήταν πάντα έντονες, με το πολιτικό στοιχείο να σαρώνει στο πέρασμα του τα πάντα, πλην του έρωτα και της τέχνης. Εκεί έμπαινε πολύ νερό στο αυλάκι, που ‘λεγε και η γιαγιά Ιουλία, όλοι αυτομάτως πιο συγκαταβατικοί ή/και «υπερβατικοί». Στα υπόλοιπα, όμως, ποιος δεν είδε τον θεό και δεν τον φοβήθηκε… Όλα μας αφορούσαν, όλα έχρηζαν πολιτικής ανάλυσης κι αλλοιμονο αν ξεστόμιζε κάποιος τη φράση «γιατί έτσι». Η έλλειψη επιχειρημάτων ήταν ΤΟ σφάλμα που αυτομάτως σε έβαζε σε καραντίνα βέβαια, για μεγάλο χρονικό διάστημα: μιλούσες, δηλαδή, τελευταίος αφού είχες ακούσει κοντά στις 100 διαφορετικές απόψεις. Πλέον αντιλαμβάνομαι πλήρως την χρησιμότητα της «ποινής»: μάθαινες να ακούς και κυρίως να ιεραρχείς, να ξεσκαρτάρεις τα σημαντικά από τα ασήμαντα, την ουσία από τις μπαρούφες.

Σήμερα, θεωρώ τον εαυτό μου, «ευλογημένο» που είχα τη δυνατότητα για όλα τα παραπάνω και δεν είχα κανέναν να μου υπαγορεύει πώς θα ντυθώ, τι ώρα και με ποιους θα βγω, τι θα ακούσω, τι θα διαβάσω, πότε θα μιλήσω και τι θα πω. Δεν πείνασα. Δεν έχασα ξαφνικά πατέρα και μητέρα λόγω συγκυριών. Με λίγα λόγια ούτε πόλεμο βίωσα, ούτε σε δικτατορία έζησα.
Ήμουν τυχερή.

Τούτων λεχθέντων, κατά τη γνώμη μου η ελληνική δημοκρατία δεν είναι ούτε για κλάματα, ούτε για γέλια. Θέλει διαρκή επιβεβαίωση, έντονη προσπάθεια για την εμβάθυνση της, περίσσεια υπομονή για τις συνήθως αργές -και δικαιολογημένα- διαδικασίες της, σοβαρό και μετρημένο λόγο για την μετεξέλιξη της και προπάντων επαγρύπνηση, καθότι δυστυχώς ο λαϊκισμός κι ο μανιχαϊσμός ακόμα ταλανίζουν σημαντικό μέρος του πολιτικού συστήματος.

Δεν νιώθω, λοιπόν, οργή, σήμερα, ούτε κάποια ανάταση, αλλά μια μικρή απογοήτευση. Θα μπορούσαν να είχαν γίνει τόσα περισσότερα. Ευγνωμονώ την τύχη μου, σύμφωνοι, αλλά δεν τρέφω κι αυταπάτες. Ούτε πανηγυρίζω, ούτε χλευάζω.

Πιστεύω πως είναι καιρός να κάνουμε ήρεμα και νηφάλια τον απολογισμό των 46 αυτών χρόνων χωρίς ωραιοποιήσεις και χωρίς ισοπεδωτισμούς. Είναι καιρός πια η ελληνική κοινωνία να αποκτήσει ιστορική αυτογνωσία και πολιτική ωριμότητα και να συζητήσει ανοικτά τα διάφορα ζητήματα που χρήζουν επανεξέτασης, αν όχι αναθεώρησης. Τόσο απλά, τόσο ωμά.