Έρχεται το τέλος της παγκοσμιοποίησης;

Γράφει ο Κωνσταντίνος Μανίκας, σύμβουλος επιχειρήσεων – συγγραφέας

Πριν τις πρόσφατες Αμερικανικές εκλογές επέμενα ότι ο κύριος στόχος των ανακοινώσεων περί δασμών από τον Τραμπ ήταν η άσκηση διεθνούς πίεσης για μια σειρά νέων εμπορικών συμφωνιών που θα λύαιναν κάποιους από τους εμπορικούς ανορθολογισμούς των τελευταίων δεκαετιών, όπως π.χ. η νομισματική χειραγώγηση και η κρατική ενίσχυση ιδιωτικών επιχειρήσεων, ευθέως ή με προνομιακό δανεισμό, με την Κίνα στην πρωτοκαθεδρία αυτών των πρακτικών.

Συνεχίζω να πιστεύω ότι αυτός είναι ο βασικός του στόχος και μέσω της επίτευξής του η ενίσχυση της εσωτερικής παραγωγής. Βέβαια, αν η επιβολή των δασμών που ανακοινώθηκαν, με τη χρήση ενός αυθαίρετου μαθηματικού τύπου, επεκταθεί χρονικά, οι επιπτώσεις στο παγκόσμιο εμπόριο αλλά και στις ίδιες τις ΗΠΑ θα βαθύνουν τόσο πολύ που το όποιο αναμενόμενο θετικό αντίβαρο δεν θα αρκεί για να ισορροπήσει το τελικό ισοζύγιο.

Το φάσμα του στασιμοπληθωρισμού που οι πάντες απεύχονται, εδώ και χρόνια, θα επανέλθει πιο δυναμικά από ποτέ, σέρνοντας παντού τον πληθωρισμό σε απαγορευτικά, τα επιτόκια ξανά σε ανοδική πορεία και φυσικά την ποθούμενη αναπτυξιακή στροφή σε μακρινό όνειρο.

Η Ελλάδα πιθανότατα δεν θα θίγει σε μέγιστο βαθμό κι αυτό γιατί πρωτίστως επειδή τα περισσότερα εξαγώγιμα προϊόντα μας, αφορούν μοναδικές επιλογές, όπως π.χ. το ελαιόλαδο και η φέτα, και κινούνται σε ένα εύρος τιμής που η όποια αύξηση δεν θα τα καθιστά μη εμπορεύσιμα, ειδικά αν όπως φαίνεται ένα σημαντικό μέρος αυτής της αύξησης απορροφηθεί από τους εμπόρους.

Οι ΗΠΑ, λοιπόν, επιθυμούν τη βελτίωση του μεγάλου εμπορικού ελλείμματος τους και δηλώνουν ότι αυτό θα επιτευχθεί με την επαναφορά του προστατευτισμού και την οικονομική επάνοδο στον… 19ο αιώνα! Είναι όμως δυνατή μια τέτοια επιστροφή και τελικά πόσο μπορεί αυτή η τακτική να λύσει οριστικά ένα δομικό πρόβλημα της αμερικανικής παραγωγικής βάσης;

Ένα μεγάλο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών, πάντα συνεπάγεται και έλλειμμα επενδύσεων και ειδικά σε περιπτώσεις όπως αυτής των ΗΠΑ που το εμπορικό ζήτημα συνδυάζεται και με δημοσιονομικό, όπως ισχυριστεί ότι υπάρχουν εύκολες λύσεις τότε ψεύδεται ασύστολα.

Ο φαύλος κύκλος των δασμών δεν θα φέρει αυτόματα επσναπστρισμό εταιρειών, ακόμη κι αν υπάρξουν φορολογικά κίνητρα, μιας και μια σειρά παραγόντων από το εργασιακό κόστος μέχρι την πρόσβαση σε φθηνές πρώτες ύλες είναι πολύ πιθανό απλώς να οδηγήσουν κάποιες επιχειρήσεις σε χώρες με μικρότερους δασμούς.

Ούτε βέβαια υπάρχει αυτοματοποιημένη αύξηση της εσωτερικής παραγωγής, αφού απαιτείται αρκετός χρόνος για το σχεδιασμό και την πραγματοποίηση αλλαγής στην παραγωγική δυναμική, ακόμη και στις περιπτώσεις που δεν προκύπτουν αλλά θέματα όπως νέα αύξηση στο κόστος ή και έλλειψη σε απαραίτητες πρώτες ύλες, ενεργειακούς πόρους ή εξειδικευμένο προσωπικό.

Οι αντιθέσεις και τα προβλήματα της παγκοσμιοποίησης, έτσι όπως δομήθηκε και αναπτύχθηκε, με κυρίαρχο τον ρόλο των ΗΠΑ, χρήζουν θεσμικών παρεμβάσεων και διεθνούς συνεννόησης. Το Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου, αν η δράση δεν είχε υπονομευθεί από όλες τις πλευρές θα ήταν δυνατό να υιηρετήσει αυτόν τον σκοπό, όμως για να προχωρήσουν οι επιμέρους διορθώσεις απαιτείται αμοιβαίος σεβασμός, πίστη στον οικονομικό ορθολογισμό και πολιτική βούληση. Όσο αυτά δεν πρυτανεύουν το μόνο που θα αντιμετωπίζουμε είναι τη διαχείριση επιμέρους επιτυχιών ή αποτυχιών που θα ευνοούν παροδικά τη μία ή την άλλη πλευρά.

Σίγουρα πάντως, οι απαντήσεις δεν βρίσκονται στο απατηλό και ξεπερασμένο παρελθόν, της πρώιμης βιομηχανικής εποχής, των περίκλειστων και φοβικών οικονομιών, του εργασιακού μεσαίωνα, της έλλειψης εξωστρέφειας, οράματος και ανταγωνιστικού ενστίκτου, που ενίσχυε την κρατικοδίαιτη ιδιωτική παραγωγή και τη διαφθορά. Άλλωστε, ακόμη και ως όνειρο να το έβλεπε κανείς, οι σημερινές και πόσο μάλλον οι επερχόμενες συνθήκες της 4ης βιομηχανικής Επανάστασης, της άνεσης διασύνδεσης και της απρόσκοπτης συνεργασίας, δεν επιτρέπουν στον προστατευτισμό να επιβιώσει πέρα από τη σκέψη κάποιων αμετανόητων κρατιστών.