Χουλιγκανισμός… Κοινωνικό φαινόμενο ή αλλιώς Κρίση του αθλητικού ιδεώδους

Γράφει η Ντέπη Στενού

Ας γίνει ο  Άλκης σύμβολο κατά του φανατισμού και της μισαλλοδοξίας και ας είναι το τελευταίο θύμα της.

Από μόνη της κάθε ιδέα είναι ουδέτερη, ή θα έπρεπε να είναι. Αλλά ο άνθρωπος της εμφυσά ζωή, προβάλλει πάνω της τα πάθη και τις εμμονές του. Βρομισμένη, μεταμορφωμένη σε πίστη, διεισδύει στον χρόνο, παίρνει τη μορφή γεγονότος:το πέρασμα από τη λογική στην επιληψία έχει συντελεστεί… Έτσι γεννιούνται οι ιδεολογίες, οι θεωρίες και οι αιμοσταγείς φάρσες.

(Emile M. Cioran)

Και κάπως έτσι μέσα σε λίγα λεπτά ο  Άλκης έγινε το παιδί της διπλανής πόρτας, ο δικός μας Άλκης και όλη η Ελλάδα συγκλονισμένη θρηνεί τον  άδικο χαμό του…

Ένα 19χρονο παιδί με όνειρα, όλο χαρά και ζωή  έγινε χωρίς αιτία, το τελευταίο θύμα της τυφλής βίας, του φανατισμού και της μισαλλοδοξίας κάποιων ανεγκέφαλων χούλιγκαν, σεσημασμένους για οπαδική βία.

Ο φανατισμός δεν είναι νέο φαινόμενο, αλλά  όλων των εποχών και όλων των κοινωνιών. Οι αιτίες πολλές με κυριότερη την ημιμάθεια και την άγνοια.

Η άγνοια οδηγεί στο φόβο, ο φόβος οδηγεί στο μίσος και το μίσος οδηγεί στη βία. Αυτή είναι η εξίσωση.  Σημαντικοί λόγοι επίσης για την έξαρση του φαινομένου αποτελούν:

• η μισαλλοδοξία και η εμπάθεια 
• η ιδεοληψία και η ιδεολογική σύγχυση 
• η έλλειψη ουσιαστικής μόρφωσης και σταθερών ερεισμάτων στη ζωή 
• η ένδεια 
• η βία που γεννά βία 

Είτε φυσική είτε ψυχική είναι η βια, αποτελεί μια αναζήτηση της ταυτότητας και του νοήματος. Όσο λιγότερη ταυτότητα, τόσο μεγαλύτερη βία. 

Ιεροί πόλεμοι, αναβίωση ρατσιστικών και εθνικιστικών αντιλήψεων, ιδεολογικές ακρότητες, πολιτική βία, έξαρση χουλιγκανισμού. Η τυφλή προσήλωση σε θρησκευτικά δόγματα, πολιτικές ιδεολογίες, εθνικές διεκδικήσεις, αθλητικές ομάδες, οδηγεί σε συγκρούσεις και εκδικητικές πράξεις και αποτελεί μία μόνιμη απειλή κατά της κοινωνικής συνοχής και της συνεργασίας.

Είναι τα αίτια  που εκμεταλλεύονται και οι διάφοροι μηχανισμοί προπαγάνδας καθώς και οι δημαγωγοί που καλλιεργούν τον φανατισμό και αποσκοπούν στην χειραγώγηση και την εξυπηρέτηση συγκεκριμένων συμφερόντων που οδηγεί σε συγκρούσεις ανάμεσα σε ομάδες.

“Όποιος σε τέτοιους ανώμαλους καιρούς δεν φανατίζεται υπέρ της μιας ή της άλλης πλευράς, όποιος προσπαθεί να σκέφτεται ελεύθερα και να δρα συμφιλιωτικά και κατευναστικά, χαρακτηρίζεται χλιαρός, καιροσκόπος (…). Πρέπει να γουστάρεις αίμα και να ανήκεις σε μαντρί, μπας και επιβιώσεις”, αναφέρει  χαρακτηριστικά  ο Έλληνας λογοτέχνης και δικηγόρος Γεώργιος Θεοτοκάς που αποτέλεσε έναν από τους εκπροσώπους και τους κορυφαίους διανοητές της  γενιάς του ΄30 και  ίσως  το πιο πολύπτυχο μέλος της. 

Περιστατικά σαν αυτό που συνέβη πριν λίγες μέρες στην Θεσσαλονίκη με θύμα ένα αθώο παιδί 19ετων, που έκανε  βόλτα με τους συμφοιτητές του και το μόνο τους έγκλημα ήταν ότι είχαν  επιλέξει μια ομάδα διαφορετική από αυτή των δολοφόνων, δείχνει ότι δυστυχώς δεν έχουμε προοδεύσει πολύ σαν κοινωνία από εκείνη την εποχή.  Και πως όλοι, γονείς, παιδεία, εκκλησία, πολιτεία και αθλητικοί παράγοντες, έχουμε το μερίδιο της ευθύνης μας για την διαιώνιση αυτής της  φασίζουσας νοοτροπίας που γεννά τον φανατισμό. 

Η εξάλειψη των κοινωνικών χαρακτηριστικών που τον γεννούν, όπως τα προβλήματα που οδηγούν στον κοινωνικό αποκλεισμό και την περιθωριοποίηση, είναι το μόνο αντίδοτο του φανατισμού .

Απαραίτητη λοιπόν θα πρέπει να είναι η μέριμνα της πολιτείας για την καταπολέμηση των αιτιών, που οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια σε φαινόμενα φανατισμού και βίας αλλά και η επιβολή  αυστηρότατων  ποινών σε όσους κυκλοφορούν αποφασισμένοι να σκοτώσουν, προκαλώντας  σχεδιασμένα και οργανωμένα  τέτοιες ανείπωτες τραγωδίες.

Όλες αυτές οι συμμορίες των δρόμων, με την ανάρμοστη και βίαιη συμπεριφορά οπαδών αθλητικών ομάδων (χούλιγκανς) που οδηγεί στη διατάραξη της τάξης, για να εκλείψουν πρέπει να αντιμετωπιστούν το ίδιο οργανωμένα από την πολιτεία, που παράλληλα θα στείλει προς όλους ένα ηχηρό και αποφασιστικό μήνυμα.

Την ίδια τεράστια ευθύνη γι αυτά τα φαινόμενα, φέρουν και  τα αθλητικά σωματεία,  που όταν δεν τα υποκινούν, τα εκτρέφουν με εμπρηστικές δηλώσεις και  όταν τα βλέπουν να εκδηλώνονται με  υβριστικά συνθήματα,επιθετική συμπεριφορά σε γήπεδα κατά τη διάρκεια αγώνων, εισβολές οπαδών στον αγωνιστικό χώρο με βίαιες διαθέσεις, ομαδικές συγκρούσεις και  βανδαλισμούς εντός και εκτός γηπέδων μεταξύ οπαδών διαφορετικών ομάδων, κλείνουν  τα αυτιά και τα μάτια ως να μην τους αφορά το φαινόμενο.

Την ήδη αρνητική κατάσταση υποδαυλίζουν και φαινόμενα διαφθοράς στον αθλητικό χώρο, που έτσι υπονομεύουν  και διαστρεβλώνουν  την αξία και τα ιδεώδη του αθλητισμού, ενώ αποτρέπουν  τους πραγματικούς φιλάθλους από την παρακολούθηση αγώνων σε γήπεδα, οδηγώντας συχνά τις ομάδες να ανέχονται ή και να ενθαρρύνουν τις παρεκτροπές των οπαδών τους.

Βέβαια οι  χούλιγκαν δεν είναι όλοι τύποι περιθωριακοί με ξυρισμένα κεφάλια, τατουάζ, αλυσίδες και σβάστικες. Είναι οι περισσότεροι παιδιά της διπλανής πόρτας που επιζητούν τη βία επειδή την απολαμβάνουν. Για πολλούς λόγους. Είναι οι στενοί ορίζοντες, η βαρεμάρα, η μοναξιά, η οικονομική δυσπραγία ή αστάθεια, η διάψευση ονείρων, οι διαρρηγμένοι οικογενειακοί δεσμοί, η καταπιεσμένη οργή, η αντικατάσταση του σεβασμού προς τους άλλους με την αντιπαλότητα, της διάθεσης για συνεργασία με τον ατομισμό, η τρικυμία που φέρνουν οι ουσίες σε σώμα και πνεύμα, ή απλά η ορμή των νιάτων που δεν βρίσκει άλλη διέξοδο από το άγριο ξύλο μέχρι να χυθεί αίμα… Μια μονοδιάστατη παλινδρόμηση ανάμεσα στην απάθεια και την εμπάθεια, τον μηδενισμό και στον ξέφρενο ανταγωνισμό που μετατρέπει το θεατή σε φανατικό οπαδό. 

Έτσι στην χώρα που  γεννήθηκε το Αθλητικό ιδεώδες ως το σύνολο των αξιών με τις οποίες ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός εμπλούτισε τον αθλητισμό, προάγοντάς τον σε μέσο εξάσκησης του σώματος, καλλιέργειας του πνεύματος, εξευγενισμού της ψυχής και σύσφιξης των ανθρώπινων σχέσεων: ευγενής άμιλλα  (ευ αγωνίζεσθαι), συναδέλφωση, αλληλεγγύη, ηθικές απολαβές, ο αθλητισμός  κατέληξε να  δημιουργεί καθημερινά  θύματα βίας, δι “ασήμαντον αφορμήν”.

Κρίση του αθλητικού ιδεώδους.

Είναι κοινό μυστικό  ότι στην εποχή μας, εποχή του καταναλωτισμού και της διαφήμισης, ο αθλητισμός έχει μετατραπεί σε πηγή πλουτισμού και απέχει πολύ από το Ολυμπιακό ιδεώδες. 

Η εμπορευματοποίηση του αθλητισμού και κυρίως του πρωταθλητισμού έχει επιφέρει σημαντικές αλλοιώσεις στο πνεύμα του συναγωνισμού και της ευγενούς άμιλλας. Η είσοδος των πολυεθνικών στον αθλητισμό, τα αναβολικά, οι δωροδοκίες, ο παραγοντισμός, οι προκαθορισμένοι αγώνες,η νίκη με αθέμιτα μέσα, αποτελούν συχνά φαινόμενα που παραπέμπουν στη διάβρωση του αθλητικού ιδεώδους.

Κοινό μυστικό είναι επίσης ότι η  εμπορευματοποίηση του αθλητισμού, αλλάζει τον πραγματικό χαρακτήρα του, η δε ύπαρξη του «επαγγελματικού αθλητισμού» δηλητηριάζει και υπονομεύει κάθε ηθική βάση του ερασιτεχνικού αθλητισμού. Με την εμπορευματοποίηση που χαρακτηρίζει σε μεγάλο βαθμό τον αθλητικό κόσμο του σήμερα, ο αθλητισμός έχει εξελιχθεί από μία «δραστηριότητα» σε μία «μεγάλη επιχείρηση». 

Η βιομηχανία του αθλητισμού είναι σήμερα από τις πλέον ισχυρές οικονομικές επιχειρήσεις που εντάσσονται στο σύγχρονο μάρκετινγκ. Και όταν  η αθλητική ομάδα θεωρείται επιχείρηση, η ίδια και οι χορηγοί της θέτουν ως στόχο την αύξηση των κερδών και επομένως, η πάση θυσία και με κάθε μέσο νίκη του αθλητή αποτελεί σκοπό για τη μεγιστοποίηση του κέρδους. 

Αποτέλεσμα οι φίλαθλοι να μετατρέπονται σε φανατισμένους οπαδούς, αφαιρώντας από τις αθλητικές συναντήσεις τον ψυχαγωγικό τους χαρακτήρα. Καταφεύγουν σε μία ομάδα προσπαθώντας να καλύψουν την ανάγκη τους να ανήκουν κάπου και μεταφέροντας στο γήπεδο τα προσωπικά τους αδιέξοδα. Έχοντας νοοτροπία αρένας φανατίζονται και παρεκτρέπονται σε βιαιοπραγίες. Οι αγώνες διεξάγονται σε κλίμα εχθρότητας και μισαλλοδοξίας και οι πραγματικοί φίλαθλοι αποφεύγουν την παρακολούθηση των αγαπημένων τους αθλημάτων εξαιτίας του φόβου των επεισοδίων.

Ίσως  λοιπόν είναι η στιγμή, που με αφορμή τον αδόκητο θάνατο του Αλκη, κάθε αθλητικό σωματείο με γενναίες αποφάσεις να κάνει την αυτοκριτική και την αυτοκάθαρσή του, συνειδητοποιώντας τις ευθύνες του, αλλά και τα μεσοπρόθεσμα οφέλη που θα έχει με τον επαναπροσδιορισμό του αθλητικού ιδεώδους, προκειμένου ο μαζικός αθλητισμός να αποτελέσει και πάλι ουσιαστική ψυχαγωγία. 

Αν  δεν το κάνουν τα σωματεία, οφείλει  να το κάνει το συντομότερο και  με κάθε τρόπο η πολιτεία, που θα  πρέπει να  παρέμβει δυναμικά και αποτελεσματικά ώστε πέραν της παραδειγματικής τιμωρίας των υπεύθυνων τέτοιων αποτρόπαιων πράξεων,  να επιτύχει άμεσα  την: 

• ευαισθητοποίηση των αρμόδιων φορέων της πολιτείας και των αθλητικών σωματείων

• ενδυνάμωση της ανθρωπιστικής και αθλητικής παιδείας, ώστε οι αθλητές και φίλαθλοι να ενστερνίζονται τις αρχές του ευ αγωνίζεσθαι και της χαράς της συμμετοχής 

• προβολή από τα ΜΜΕ θετικών αθλητικών προτύπων.

Η πολιτεία επίσης οφείλει να δίνει  το δικό της παράδειγμα ευπρέπειας, σε κάθε έκφανση της άσκησης του λειτουργήματος των εκπρόσωπων της, ώστε  να μην απαξιώνεται αβασάνιστα με οξύ, εριστικό και  διχαστικό λόγο, η θεσμική λειτουργία των οργάνων της, με κορυφαία αυτήν της λειτουργίας του   Κοινοβουλίου.

Και η κοινωνία οφείλει παίζοντας τον δικό της καθοριστικό ρόλο, να περιθωριοποιεί καταδικάζοντας απερίφραστα  όσους  από ιδιοτέλεια και κομματικό φανατισμό επιδιώκουν την πόλωση του κοινωνικού σύνολου, οξύνοντας  σε τέτοιο βαθμό τα πνεύματα  στην πολιτική ζωή του τόπου,ώστε να γίνεται  λόγος  για  ποδοσφαιροποίησή της, ως παράδειγμα προς αποφυγή. 

 Στην μνήμη του Άλκη, Πολιτεία και Κοινωνία των Πολιτών,οφείλουν να κάνουν ότι είναι δυνατόν, για να εξασφαλίσουν την καλλιέργεια κριτικής σκέψης, ανθρωπιστικής παιδείας με καλλιέργεια αρετών όπως η σωφροσύνη, η μετριοπάθεια,  η αυτοκυριαρχία και διάθεση για διάλογο και συνεργασία, που  θα πρέπει να διδάσκονται εκτός από τα σχολεία και τους χώρους άθλησης, πρωτίστως μέσα στην αίθουσα του Κοινοβουλίου δια  των εκπροσώπων των πολιτών. 

“Αυτοί που μπορούν να σε κάνουν να πιστέψεις απιθανότητες, είναι ικανοί να σε πείσουν να διαπράξεις φρικαλεότητες”, έλεγε ο Βολταίρος και πράγματι είναι γνωστό  τι “φρικαλεότητες” είναι ικανό να διαπράξει  ένα πλήθος που μετατρέπεται μεθοδικά σε όχλο.

Το ίδιο ισχύει με τις κάθε είδους ακρότητες πολιτικών σχηματισμών, που  στόχο έχουν την  πόλωση του πολιτικού κλίματος για την συσπείρωση των οπαδών τους προς κομματικό όφελος. Τέτοιες μέθοδοι είναι απαράδεκτες και καταδικαστέες σε μια δημοκρατία και δεν αρμόζουν σε δημοκρατικά κόμματα.    

Συγχαρητήρια στην πολιτική και επιχειρησιακή  ηγεσία της  Ελληνικής Αστυνομίας, που για μια ακόμη φορά έδρασε άμεσα για την σύλληψη του δράστη, αλλά όχι και στο νομικό μας σύστημα, που είχε αφήσει ένα τέρας να κυκλοφορεί ελεύθερο, αν και ήταν ήδη  καταδικασμένος  για επαναλαμβανόμενες πανομοιότυπες επιθέσεις  με σοβαρότατους  τραυματισμούς .

Είθε να  πάρουμε όλοι το μάθημά μας, για να είναι ο Άλκης το τελευταίο θύμα  αυτού του φαύλου κύκλου του αίματος, του φανατισμού και της Μισαλλοδοξίας.