Άλωση Κωνσταντινούπολης: Η αρχή μιας νέας εποχής
Γράφει ο Αντώνης Μιχελόγγονας, Νομικός
Ήταν το έτος 330 μ. Χ όταν ο Μέγας Κωνσταντίνος ολοκλήρωσε το χτίσιμο της Κωνσταντινούπολης. Η αρχαία πόλη του Βυζαντίου με την εξαίρετη στρατηγική θέση, που ήλεγχε την είσοδο του Ευξείνου Πόντου και οριοθετούσε την Ευρώπη από την Ασία επιλέχθηκε από τον αυτοκράτορα να ανοικοδομηθεί και να αναβαθμιστεί ως η νέα πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας. Ήταν μια επιλογή που υπαγορεύθηκε από πολλούς λόγους και αναγκαιότητες της εποχής. Η αυτοκρατορία θα εκμεταλλευόταν τον πληθυσμό και την οικονομική ανάπτυξη της περιοχής, και ιδιαίτερα την αυξημένη εμπορική κίνηση, και θα αντιμετώπιζε καλύτερα τις απειλές από την Ασία και την ανατολική Ευρώπη. Ο βασικότερος λόγος όμως ήταν η επένδυση του Κωνσταντίνου στο χριστιανικό στοιχείο. Η συνέχεια της αυτοκρατορίας θα οικοδομούνταν πάνω στο Χριστιανισμό και η μεταφορά του κέντρου βάρους στην Ανατολή θα έδινε το στίγμα του αυτοκράτορα που επικράτησε στην εμφύλια διαμάχη.
Από την ημέρα της ανέγερσης της μέχρι σήμερα η Βασιλεύουσα υπήρξε μια από τις σημαντικότερες πόλεις στην παγκόσμια ιστορία. Στους αιώνες που ακολούθησαν η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία διχοτομήθηκε, το δυτικό της τμήμα διαλύθηκε, το ανατολικό όμως επιβίωσε και γύρω από τη Νέα Ρώμη δημιουργήθηκε η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, ίσως η μακροβιότερη και σημαντικότερη αυτοκρατορία στην ιστορία της Ευρώπης. Το μοναδικό γνήσιο διάδοχο κράτος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας διατήρησε την αίγλη της για επιπλέον μια χιλιετία. Ο Χριστιανισμός ως κυρίαρχη θρησκεία, αλλά και ιδεολογία του νέου κράτους το διατήρησε συνεκτικό, ενώ σταδιακά το ελληνικό στοιχείο αναδείχθηκε ως το κυρίαρχο στην αυτοκρατορία. Διασφαλίστηκε έτσι η επίδραση και ο κρίσιμος ρόλος του Ελληνισμού στη μεσαιωνική περίοδο, όταν εκατοντάδες εθνότητες ακόμα αναζητούσαν τη θέση τους στον κόσμο. Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία αποτέλεσε το φρουρό της Ευρώπης απέναντι στους εχθρούς από την Ανατολή και το φύλακα του αρχαίου ελληνικού και ρωμαϊκού πολιτισμού, όπως αυτός επηρεάστηκε από το Χριστιανισμό και μεταδόθηκε στα νέα κράτη της δυτικής Ευρώπης.
Όπως είναι λογικό η Κωνσταντινούπολη ως η πρωτεύουσα του νέου κράτους υπήρξε σύμβολο της συνολικής επίδρασής του. Και ως φυσικό επακόλουθο αυτού ήταν στόχος για πολλούς. Πολιορκήθηκε πολλές φορές, καταλήφθηκε προσωρινά το 1204, όμως κρατούσε και μαζί της κρατούσε και η Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Μέχρι τις 29 Μαΐου του 1453. Όταν ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου άφησε την τελευταία του πνοή υπερασπιζόμενος την Πόλη. Μαζί του ουσιαστικά πέθανε και η αυτοκρατορία, στα επόμενα χρόνια.
Η Άλωση της Πόλης αποτέλεσε την αρχή μιας νέας περιόδου για την Ευρώπη. Η Κωνσταντινούπολη έγινε εκ νέου πρωτεύουσα, αυτή τη φορά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, της νέας ανερχόμενης δύναμης που απειλούσε ριζικά την Ευρώπη από την Ανατολή. Οι Τούρκοι έγιναν έτσι η πρώτη φυλή από την Ασία που κατάφερε να περάσει το εμπόδιο της Ρώμης και των διαδόχων της και να εγκαθιδρύσει κράτος στην Ευρώπη. Έφτασαν να απειλούν την καρδιά της Ευρώπης και να πολιορκήσουν δύο φορές τη Βιέννη πριν ανακοπεί τελικά η προέλασή τους, έναν αιώνα μετά την Άλωση της Πόλης. Για πρώτη φορά η χριστιανική Ευρώπη ταρακουνήθηκε, κατάφερε μεν να συγκρατήσει τις ορδές από την Ασία, πέρασαν όμως αιώνες μέχρι να αρχίσει να ανακτά τα εδάφη τους. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία για αιώνες κατείχε το σύνολο σχεδόν των Βαλκανίων και είχε μεγάλο ρόλο στις εξελίξεις στην Ευρώπη, είτε συγκρουόμενη με τις ευρωπαϊκές δυνάμεις είτε στηρίζοντας τη μία εναντίον της άλλης. Και ακόμα και σήμερα, μετά από διαδοχικές απώλειες εδαφών επί αιώνες, ως αποτέλεσμα είτε επαναστάσεων είτε πολέμων είτε διπλωματίας, οι Τούρκοι διατηρούν ένα τελευταίο προγεφύρωμα στην ηπειρωτική Ευρώπη. Την ανατολική Θράκη, στην οποία ακόμα περιλαμβάνεται η Βασιλεύουσα. Δεν είναι πλέον πρωτεύουσα, συνεχίζει όμως να αποτελεί το όριο Ευρώπης και Ασίας. Κάποτε ήταν η πρωτεύουσα του κράτους που προστάτευε την Ευρώπη από την Ανατολή. Μετά έγινε η πρωτεύουσα του κράτους που απειλούσε την Ευρώπη από την Ανατολή. Σήμερα είναι το τελευταίο υπόλειμμα ευρωπαϊκών εδαφών που του έχουν απομείνει. Και αν το δει κανείς συμβολικά, δεν είναι τυχαίο που ακόμα και σήμερα η Τουρκία έχει λόγο στα εσωτερικά της Ευρώπης και βρίσκεται σε συνεχή κόντρα μαζί της.
Η Άλωση της Πόλης ήταν ένα γεγονός με τεράστια συμβολική σημασία. Το προπύργιο της Ευρώπης έπεσε, και ο τεράστιος ρόλος που διαδραμάτιζε η Βυζαντινή Αυτοκρατορία επί μια χιλιετία εφεξής θα μεταφερόταν αλλού. Τη θέση της Κωνσταντινούπολης για το χριστιανικό πολιτισμό την πήρε οριστικά η Ρώμη. Το ρόλο του φρουρού θα τον ανελάμβαναν άλλα κράτη. Με την κατάρρευση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας οι Έλληνες για πρώτη φορά στην ιστορία τους έφυγαν από την πρωτοκαθεδρία των εξελίξεων. Ο Ελληνισμός είχε μπροστά του μια δύσκολη περίοδο, όμως άντεξε. Από τότε δεν επανήλθε ποτέ στην προηγούμενη θέση του. Κατόρθωσε όμως να φύγει από την αφάνεια. Οι Έλληνες υπήρξαμε το πρώτο έθνος που κερδίσαμε ξανά εθνική ανεξαρτησία. Και στη συνέχεια βρεθήκαμε κοντά στην ομάδα κρατών που συνιστούν τους ισχυρούς του κόσμου. Δεν αποκτήσαμε ξανά την παλιά μας θέση, δε γίναμε Δύναμη. Ανακτήσαμε ωστόσο πολύ από το χαμένο έδαφος.
Η Κωνσταντινούπολη ωστόσο παραμένει εκεί. Από το 1453 και μετά αποτελεί ένα όνειρο για τον Ελληνισμό. Ενσάρκωσε τη Μεγάλη Ιδέα, έγινε το σύμβολο που ζητούσαμε για να παραμείνουμε ισχυροί. Για να συνεχίσουμε να διεκδικούμε τη θέση που μας αναλογεί στον κόσμο. Το όνειρο μέχρι σήμερα δεν υλοποιήθηκε, και παραμένει. Κάποιοι φυσικά αδυνατούν να το καταλάβουν. Το ειρωνεύονται, προσπαθούν να το αναλύσουν λογικά ή και επιστημονικά. Να πείσουν ότι δεν είναι εφικτό. Αδυνατούν να καταλάβουν ότι η Κωνσταντινούπολη είναι ένας συμβολισμός. Η Κωνσταντινούπολη είναι το ένδοξο παρελθόν. Δεν είναι απλά μια πόλη, ούτε μια στρατηγική θέση. Είναι αυτό που ήμαστε και αυτό που αξίζουμε να είμαστε. Εν ολίγοις, είναι το παρελθόν που μας καθοδηγεί για το μέλλον.
