Όταν οι πανηγυρισμοί αντικαθιστούν την πραγματικότητα
Γράφει ο Γιάννης Κίτσος οικονομολόγος – σύμβουλος χρηματοοικονομικού και στρατηγικού σχεδιασμού
Τις τελευταίες ημέρες η κυβέρνηση πανηγυρίζει. Ο Fitch αναβάθμισε την Ελλάδα σε BBB, η UBS μίλησε για τη «ταχύτερη απομείωση χρέους παγκοσμίως», και το Μαξίμου έστησε την καθιερωμένη φιέστα επιτυχίας. Μόνο που, για μια ακόμη φορά, οι πανηγυρισμοί προηγούνται της ουσίας. Και η ουσία λέει κάτι απλό: άλλο η εικόνα, άλλο η πραγματικότητα.
Η Ελλάδα μπορεί να αναβαθμίστηκε στις αγορές, αλλά δεν αναβαθμίστηκε ούτε η παραγωγικότητα, ούτε οι πραγματικοί μισθοί, ούτε η ανταγωνιστικότητα, ούτε η δυνατότητα της χώρας να σταθεί στα πόδια της χωρίς διαρκή εισροή ξένου χρήματος. Και σίγουρα δεν αναβαθμίστηκε ο πολιτικός τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζονται τα προβλήματα.
Το χρέος παραμένει στο 145% του ΑΕΠ για το 2025. Είναι τριπλάσιο από τη διάμεση τιμή των χωρών με αξιολόγηση BBB. Το μεγαλύτερο μέρος της μείωσης οφείλεται σε ονομαστική αύξηση του ΑΕΠ λόγω πληθωρισμού και όχι σε πραγματική συρρίκνωση χρέους. Με απλά λόγια, όταν ο πληθωρισμός ανεβάζει τις τιμές, ανεβαίνει και το ΑΕΠ σε ονομαστικούς όρους, άρα το χρέος φαίνεται να «πέφτει ως ποσοστό». Αυτό δεν είναι οικονομικό θαύμα. Είναι μαθηματικό αποτέλεσμα. Η πραγματική οικονομία δεν «χρωστά λιγότερα», απλά το κλάσμα αλλάζει.
Ο Fitch ήταν απολύτως καθαρός: η Ελλάδα εξακολουθεί να έχει έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών 6%. Αυτό σημαίνει ότι η χώρα εισάγει πολύ περισσότερα απ’ όσα παράγει και εξάγει. Και γιατί συμβαίνει; Επειδή η οικονομία μας έχει περιορισμένη παραγωγική βάση. Το τουριστικό εισόδημα δεν αρκεί για να εξισορροπήσει τα υπόλοιπα. Η αποταμίευση παραμένει χαμηλή. Η βιομηχανική παραγωγή δεν απογειώνεται. Η χώρα καταναλώνει περισσότερα απ’ όσα παράγει. Με λίγα λόγια, η Ελλάδα χρειάζεται ξένο χρήμα για να ισορροπεί. Και όταν μια χώρα εξαρτάται από εξωτερική χρηματοδότηση, η αναβάθμιση είναι θετική μεν, αλλά δεν λύνει το πρόβλημα.
Ο Fitch προειδοποίησε ότι η κυβέρνηση παρουσιάζει υπεραισιόδοξο Πρόγραμμα Σταθερότητας. Γιατί; Επειδή υπόσχεται υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, μόνιμα πλεονάσματα και χαμηλές δαπάνες, την ίδια στιγμή που αρχίζει να αυξάνει κοινωνικές μεταβιβάσεις, προχωρά σε «χαλάρωση» δαπανών, ανακοινώνει φοροελαφρύνσεις χωρίς αντίστοιχα έσοδα και στηρίζεται σχεδόν αποκλειστικά στο Ταμείο Ανάκαμψης. Ο Fitch το είπε ξεκάθαρα: οι προβλέψεις αυτές είναι υπεραισιόδοξες. Ακόμη και οι αγορές αντιλαμβάνονται ότι η κυβέρνηση πατάει σε λεπτό πάγο, αλλά η κυβέρνηση κάνει ότι δεν ακούει.
Άλλη μία «επιτυχία» που πλασάρεται ως κυβερνητική είναι τα ταμειακά αποθέματα των περίπου 36 δισ. ευρώ. Μόνο που αυτά δημιουργήθηκαν πριν την παρούσα κυβέρνηση, οφείλονται σε πλεονάσματα και ταμειακή πειθαρχία του παρελθόντος και δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν ανεξέλεγκτα, γιατί τότε θα χαθεί η αξιοπιστία μας. Αν το «μαξιλάρι» γίνει κάψιμο, τελειώσαμε. Και αν δεν γίνει κάψιμο, δεν μπορούμε να το θεωρούμε «πολιτική επιτυχία».
Η κυβερνητική αφήγηση είναι απλοϊκή: «Μας αναβάθμισαν > Άρα όλα πάνε καλά > Άρα η κυβέρνηση πετυχαίνει». Αυτή είναι η λογική του πολιτικού μάρκετινγκ, όχι της οικονομικής ανάλυσης. Η Ελλάδα εξακολουθεί να έχει χαμηλή παραγωγικότητα, συγκέντρωση επενδύσεων σε λίγους τομείς, εξάρτηση από τουρισμό, περιορισμένη καινοτομία, χαμηλούς μισθούς, δημογραφική κατάρρευση και διοικητική ανεπάρκεια. Καμία αξιολόγηση δεν αναβαθμίζει αυτά και καμία UBS δεν μπορεί να κρύψει ότι η χώρα δεν έχει μακροχρόνια στρατηγική.
Εδώ βρισκόμαστε στον πυρήνα του θέματος. Η κυβέρνηση βλέπει την αναβάθμιση ως επικοινωνιακή ασπίδα, ότι «αφού μας αναβάθμισαν, όλα είναι ωραία, άρα δεν επιτρέπεται κριτική». Μόνο που η αναβάθμιση είναι αποτέλεσμα διεθνών συνθηκών, αποτέλεσμα υποχρεωτικής δημοσιονομικής πειθαρχίας, αποτέλεσμα των χαμηλών επιτοκίων της προηγούμενης δεκαετίας, αποτέλεσμα της ευρωζώνης, αποτέλεσμα της νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ και σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα παλαιότερων πολιτικών. Δεν είναι εφεύρεση της σημερινής κυβέρνησης. Δεν είναι επιφώτιση του σημερινού Πρωθυπουργού και σίγουρα δεν είναι πιστοποιητικό αλάθητου.
Ναι, η αναβάθμιση είναι καλή. Ναι, οι «ύμνοι» της UBS δείχνουν ότι υπάρχουν θετικά στοιχεία. Αλλά η χώρα δεν έχει λύσει τα θεμελιώδη προβλήματα της. Και αν συνεχίσουμε να συγχέουμε την εικόνα με την πραγματικότητα, τότε μια μέρα θα ξυπνήσουμε και θα αναρωτιόμαστε πώς ξαναβρεθήκαμε στον γκρεμό. Οι σοβαρές κυβερνήσεις δεν θριαμβολογούν. Εργάζονται. Οι σοβαρές ηγεσίες δεν φωτογραφίζονται δίπλα στις αξιολογήσεις. Σχεδιάζουν το αύριο. Και οι σοβαροί πατριώτες δεν υποτάσσουν την οικονομία στην επικοινωνία. Την υπηρετούν με αλήθεια και ευθύνη.
