Σε μια πανδημία φαίνονται όλα

Γράφει η Μαρία Παπαλουκά, Τελειόφοιτη Οργάνωσης Διοίκησης Επιχειρήσεων, Ο.Π.Α. (Ειδίκευση Μάρκετινγκ) – Σπουδάστρια τμήματος Δ.ΙΕΚ Στελεχών Μηχανογραφημένου Λογιστηρίου- φοροτεχνικού γραφείου

Cogito, ergo sum.

Στον 20ο αιώνα, «Προοδέψαμε τούτον τον αιώνα αλλά δεν ευτυχίσαμε.» ήταν η άποψη που εξέφρασε ο Ε. Παπανούτσος. Στον 21ο αιώνα, έχοντας ήδη διανύσει πιότερο του ενός τετάρτου του 2020, αυτή η μη κολακευτική διατύπωση αποτελεί το άβολο ερώτημα που οφείλουμε να θέσουμε στην εποχή μας. Με την αλματώδη τεχνολογική πρόοδο δημιουργήσαμε μια άνετη ζωή και έτσι τα υλικά επιτεύγματα έκαναν την ζωή μας πιο ευτυχισμένη. Στο σήμερα, του γοργού ρυθμού ζωής και των αυξημένων απαιτήσεων, ο σωστός ψηφιακός προγραμματισμός συνέβαλλε στην επίλυση των ποσοτικών προβλημάτων,  – όπως ο θρίαμβος της ιστορικής εξέλιξης της μορφής της επικοινωνίας με το πέρασμα στην ηλεκτρονική εποχή -, όχι όμως και των ποιοτικών όπως η αναγωγή της επικοινωνίας σε στιγμιαία. Η σύγχυση λοιπόν ότι η άνεση και η ευτυχία είναι τάχα ταυτόσημες έννοιες οδήγησε στην υποβάθμιση της ποιότητας της ζωής μας. 

Στο σύγχρονο βίο μας, ο πυρετός του ανταγωνισμού, η κρίση των ηθικών μας αξιών και η καταφυγή σε υποκατάστατα της ευτυχίας, γέννησε πλήθος πολύμορφων κοινωνικών προβλημάτων, όπου η σωστή μετάδοση του μηνύματος από τον πομπό στον δέκτη, με σκοπό την ορθή πληροφόρηση,  – μονολεκτικά η επικοινωνία -, θυσιάστηκε στο βωμό του θεάματος και της ευκαιριακής διασκέδασης. 

Η «επίπλωση» του νου, με τον φόβο της υποδούλωσης στην παράδοση και της «προσκόλλησης» στους ηθικούς κανόνες, έστρωσε το δρόμο στην άρνηση της εξελεγκτικής συνέχειας του. Η ρήξη με την οικογένεια ως τον πυρήνα της κοινωνίας μας, την αγάπη για την φύση, την προσφορά στον συνάνθρωπο, την θρησκευτική πίστη, και η μη αναγνώρισή αυτών ως πηγή δημιουργίας, καθώς και η επικράτηση της ξενομανίας σε συνάρτηση με τον έντονο μιμητισμό που αλλοίωσαν τα ιδιαίτερα εθνολογικά χαρακτηριστικά των λαών, ανέπτυξαν μια καθαρά αντιπαραδοσιακή προσέγγιση, η οποία αποτέλεσε ανασταλτικό παράγοντα στην εξέλιξη του ανθρώπου του σήμερα. 

Στον γυάλινο κόσμο των φόβων και των επιθυμιών μας, η έλλειψη της πολύπλευρης καλλιέργειας του πνεύματος, δεν μας δίδαξε τι είναι η αξία και τι η απαξία.

«Καλύτερον, αδελφέ μου, να έχεις ελληνικόν σχολείον εις την χώρα σου, παρά να έχεις βρύσες και ποτάμια, διότι οι βρύσες ποτίζουν το σώμα, τα σχολεία όμως ποτίζουν την ψυχήν. Και ωσάν μάθεις το παιδί σου γράμματα, τότε λέγεται άνθρωπος.» είχε αναφέρει ο Κοσμάς ο Αιτωλός σε κηρύγματά του ώστε να μην μετατραπούμε οι άνθρωποι σε ψευδεπίγραφα πνευματικούς. Το χρέος μας αυτό, που διακριτικά το αποφύγαμε, ήταν να οχυρώσουμε την πνευματική πανοπλία του ανθρώπου, με την ηθική πανοπλία μέσα από την ουσιαστική παιδειά. Δε μάθαμε να κρίνουμε , να συγκρίνουμε και να επιλέγουμε. Έτσι, μετά και  την αφυδάτωση της σκέψης, απόρροια της ωφελιμιστικής γνώσης, μεταχειριστήκαμε τον συνάνθρωπο ως το «μέσο».  

Μια καλύβα από φύλλα φοίνικα στην άκρη της θάλασσας έχει χώρο για τόση ευτυχία όση και το ανάκτορο των Βερσαλλιών, όταν υπάρχει αγάπη. Καθίσταται λοιπόν σαφές ότι η πρόσβαση από το «εγώ» στο «εμείς», μόνο μέσα από το κύτταρο του κοινωνικού οργανισμού της οικογένειας, εξασφαλίζει τη διαμόρφωση ηθικού χαρακτήρα. Όμως, ο διαρκής αγώνας πίεσης κατά του εαυτού μας για την βελτίωση μας στην εργασία αλλά και η γενικευμένη αμφισβήτηση της θέσης της οικογένειας στο μικροσκόπιο του ελέγχου του αξιακού μας συστήματος, την μετέβαλλε σ’ έναν «μηχανισμό νευρώσεων». Έτσι η διαφύλαξη του θεσμού της οικογένειας, που είναι απαραίτητη, δεν έγινε σχεδόν ποτέ. 

Η απομάκρυνση από την φύση ή και η παράλογη εκμετάλλευσή της για τον εκπολιτισμό της κοινωνίας μας φέρνει σταδιακά την θανάτωσή της. Η διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας χωρίς την προστασία του περιβάλλοντος δεν αποτελούν συνώνυμο της αξιοπρεπούς και ευημερούσας ζωής για εμάς, σήμερα. Η έλλειψη της διορατικότητας στις σχέσεις μας με την φύση είναι το τίμημα που πληρώνει σήμερα ο πλανήτης μας. Φαίνεται, κατά μία άποψη, η πανδημία του σήμερα, ο COVID-19, να είναι το αποτέλεσμα της ικανότητας της φύσης να αντι-δράσει στην στενή συνύπαρξη του αγροτικού πληθυσμού και των ζώων σε Ασιατικές περιοχές χωρίς τις κατάλληλες υποδομές και προφυλάξεις. 

Απ’ την άλλη, ένα από τα θανάσιμα αμαρτήματα του πολιτισμού μας, με τα λόγια του Μ. Πλωρίτη, είναι ότι: «Υπάρχουν ακόμα άνθρωποι στον κόσμο ισχυρές φωνές που πιστεύουν ακόμα το παλιό Ρωμαϊκό ρητό: αν θες ειρήνη, ετοίμαζε πόλεμο. Στην πυρηνική εποχή, αυτό αποτελεί απόλυτη μωρία». Έτσι, η σημερινή πραγματικότητα της πανδημίας, μπορεί  κάλλιστα να είναι το αποτέλεσμα μιας χρονίζουσας επιστημονικής περιέργειας, πέραν του τριπτύχου προβληματισμός- έρευνα – γνώση, όμοιας με αυτή της Πανδώρας, η οποία άνοιξε το πιθάρι του Επιμηθέα και ξέφυγαν από αυτό όλα τα δεινά, μεαυτά τα «κακά» να είναι, στις μέρες μας, ο νέος ιός. Μια περιέργεια, όμοια μ’ αυτήν που έδιωξε τους πρωτόπλαστους από τον παράδεισο, όπως διαβάζουμε στα χριστιανικά βιβλία. Ή μιας επιστήμης, όπου υπάρχουν ανάμεσα στους «λειτουργούς» της, όχι λίγοι μεταξύ όλων, αυτοί οι «πιλάτοι», οι οποίοι χάριν του συμφέροντος τους, νίπτουν τας χείρας τους και παραδίδουν την ανθρωπότητα στον “όχλο”. Αυτοί, που σαν άλλοι Ιούδες, όπως αυτός ανάμεσα στους μαθητές του Χριστού, είναι έτοιμοι για τα τριάκοντα αργύρια, με «φίλημα» δόλιο να στείλουν τον άνθρωπο στο θάνατο. Όλα αυτά στον βωμό της μείωσης του «υπερπληθυσμού» της γης.

Στη διάρκεια της κρίσης μιας πανδημίας, στην σκιά του φόβου, η οποία όλο και παρατείνεται, παρά την πρόοδο της επιστήμης  και της τεχνολογίας που θα έπρεπε κανονικά να μας παρέχει ένα αίσθημα ασφάλειας, τα μέτρα αντιμετώπισης της περιλαμβάνουν μόνο την κοινωνική αποστασιοποίηση, το σχολαστικό πλύσιμο των χεριών, την απουσία κάθε μορφής εναγκαλισμού και ασπασμού. Ο κόσμος λοιπόν μάς μοιάζει ακόμα με πιο άφιλος, απ’ ότι πριν, ενώ το αίσθημα της μοναξιάς που δημιουργεί το περιγράφει ο Σαββόπουλος στον «Χρονοποιό» του:

«Φως που τραγουδάει,

 ενώ είναι νύχτα,

 κι ενώ εσύ δεν είσαι πλάι.»

Στο περιρρέον κλίμα αυτό, είναι επιτακτικό να γίνουμε ένας «οίστρος» στην υπηρεσία της προώθησης των αναγκαίων όρων ζωής, φορώντας το χαλινάρι της ανθρωπιάς στην επιστήμη και στον τεχνολογικό εξοπλισμό και να δημιουργήσουμε έγκαιρα το δικό μας εμβόλιο. Εμβόλιο, με αντισώματα ενάντια σε κάθε μελλοντικό επιδρομέα – «ξενιστή» που θα βοηθήσει στην θεραπεία συμπτωμάτων αυτής της κοινωνικής παθογένειας, βασικής αιτίας για την πλήρη αποξένωση του ανθρώπου από τον συνάνθρωπο και για τις εκατόμβες θυμάτων.

Μετά την κρίση του 1927-1932, η οποία ήταν συνεπακόλουθο της πανδημίας του 1918-1922, επηρεάστηκε βαθιά η πολιτική σκέψη ως και την εποχής μας.  Δυστυχώς, τα κύρια χαρακτηριστικά της μετέπειτα εποχής – με μια κεντρικά ελεγχόμενη, μεικτή οικονομία -, τα οποία επικράτησαν, ήταν η αλλοτρίωση, η αποξένωση και η απουσία κοινωνικής συνείδησης μετατρέποντας μας σε τηλεθεατές των κοινωνικών ανισοτήτων. Έτσι στη σημερινή πανδημία είναι μια καλή ευκαιρία να θυμηθούμε το λόγο του Πλάτωνα στον Πρωταγόρα:

«… Στην αρχή οι άνθρωποι έμειναν διασκορπισμένοι , χωρίς να έχουν πόλεις. Όμως τους εξαφάνιζαν τα θηρία που ήταν ισχυρότερα από αυτούς. Έτσι οδηγήθηκαν στην ίδρυση κοινωνιών και πόλεων με τείχη… Όμως αδικούσαν ο ένας τον άλλον, γιατί δεν είχαν πολιτική τέχνη, ώστε και πάλι καταστρέφονταν. Τη δύσκολη εκείνη ώρα ο Δίας έστειλε τον Ερμή να φέρει στους ανθρώπους την αιδώ και τη δικαιοσύνη και να τη μοιράσει σ΄ όλους. Τους είπε να βάλουν οι άνθρωποι νόμους. Όποιος δεν είναι ικανός να μετέχει στη δικαιοσύνη και στην ντροπή να τον σκοτώνουν ως αρρώστια για την πόλη.»

Η οικονομική ύφεση, η ανεργία, και οι αδικίες, αποτέλεσμα του κρατικού αυταρχισμού, έχουν θέσει εν αμφιβόλω την εμπιστοσύνη στους θεσμούς. Η πειθαρχία στους νόμους, δεν περιορίζει την ελευθερία του ατόμου, αρκεί οι νόμοι να μην καταστρατηγούν τα ατομικά δικαιώματα και τις κερδισμένες ελευθερίες , μέσω ακραίων διατάξεων γιατί, τότε, όπως και στην έλλειψή τους, οδηγούμαστε στην αναρχία ή και στην επικράτηση του δίκαιου του ισχυρότερου, την πραγματική οπισθοδρόμηση. Η ατομική ευθύνη και η ευσυνειδησία του κάθε, σωστά, ενημερωμένου πολίτη, θεμελιώνουν την προστασία του κοινωνικού συνόλου.

Η νεολαία, όλοι εμείς, μπορούμε να παίξουμε σημαντικό ρόλο στην επίλυση της χρεωκοπίας της πολιτικής. Η συμμετοχή σε πολιτικές οργανώσεις, πέρα από την ομαδοποίηση και τον φανατισμό, με στράτευση στην υπηρεσία του κοινωνικού συνόλου, θα αμβλύνει τις αποστάσεις μεταξύ των πολιτικών σχημάτων ώστε να ενισχυθούν οι συλλογικές διαδικασίες που αποτελούν την πεμπτουσία της Δημοκρατίας. Μόνο έτσι θα ξεπεραστεί αυτή η κρίση των θεσμών. 

«Αν το διαστημόπλοιο γη δεν ξαναβρεί τους ηθικούς και πνευματικούς προσανατολισμούς, τότε θα συντριβεί στους βράχους της παραφροσύνης» είχε γράψει ο Βέρνερ Φον Μπράουν. 

Κάθε λέξη αυτής της πρότασης, κάθε Μεγάλη Πέμπτη είναι πιο επίκαιρη που «Σήμερον κρεμάται επί ξύλου ο των αγγέλων βασιλεύς…». Ο Χριστός αφού πέρασε τον Γολγοθά, σταυρώθηκε. Ο Χριστός θα σταυρώνεται πάντα και θα αποθνήσκει για χάρη της ανθρωπότητας. Το μαρτύριο του εκείνο και η θυσία αυτή δεν είναι τα τελευταία διότι δεν λείπουν ποτέ οι κακούργοι σταυρωτές.

Με βλέμμα γοερό μεν, στην σκέψη των Παθών Του, ανακαλύπτουμε δε και την αισιοδοξία μέσα στην κατήφεια της γης, που δυστυχώς εξακολουθεί να υπάρχει και μετά τη μεγάλη Χαρά της Ανάστασης του Χριστού, και οφείλεται στην απονιά και του ανθρώπου του σήμερα. Η ευτυχία της αισιοδοξίας είναι ότι αισθάνεσαι όλον τον κόσμο αδελφό σου. Είναι τόσο εύκολο να αισθανθείς τον άλλο ίσον με εσένα και να μην γελάσεις με την σκέψη ενός κίτρινου ή ενός μαύρου συνανθρώπου. Στη φετινή Ανάσταση, στο φως της λευκής λαμπάδος του Πάσχα, που θα φωτίζει στα σπίτια μας, και ενώ τα χέρια μας δε θα σφιχτούν, με ένα σφιχτό εγκάρδιο και αδελφικό χαιρετισμό, ας έχουμε μονάχα κατά νου το «Αγαπάτε αλλήλους.». Έτσι, όταν πια θα είμαστε μακριά από αυτήν την πανδημία, σε μια δεύτερη ευκαιρία ζωής, να αγκαλιάζουμε τον πλησίον μας και να ασπαζόμαστε «εν φιλήματι αγίω». 

Πολλοί ίσως και να απογοητευτήκατε. Άλλοι γιατί δεν είπαμε ποια πολιτική τάση θα επικρατήσει στον κόσμο μετά από αυτήν την πανδημία.  Άλλοι γιατί τονίσαμε ότι καθένας πολίτης από εμάς έχει την υποχρέωση να αποτελεί πρότυπο ορθής κοινωνικής συμπεριφοράς, όντας συνεπής στα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις του. Το μόνο σίγουρο όμως είναι ότι μετά τον Covid-19 , κοιτάζοντας πίσω, θα δούμε τις διαφορές με το πως ήταν ο κόσμος σήμερα, όπως ακριβώς συμβαίνει με όταν σήμερα στρέφουμε το βλέμμα μας στο 1927. Για τους υπόλοιπους το μόνο παρήγορο είναι ότι ελπίζουμε στο αύριο και ευχόμαστε σε κάτι καλύτερο από το σήμερα.