Ψηφιακός λαϊκισμός

Γράφει ο Βασίλης Βρανάς, Δρ. Φιλοσοφίας ΕΚΠΑ – Επισκέπτης Ερευνητής στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου

Μορφή επιδημίας φαίνεται να αποκτά ο λαϊκισμός στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με τους απανταχού διαμορφωτές γνώμης (influencers) να ξεχύνονται στη μάχη του like και του retweet. Λέξεις όπως: «απατεώνες», «κλέφτες», «αλήτες» και «προδότες» φαίνεται να αρκούν για να χαϊδέψουν το κοινό που διψάει για αίμα. Δεν είναι τυχαίο δε ότι ακόμα και μετριοπαθείς πολιτικοί (τουλάχιστον μέχρι πρότινος) άρχισαν αν υιοθετούν το ίδιο επίπεδο ρητορικής, έχοντας δει ότι «αποδίδει».

Μέχρι πρόσφατα, ο λαϊκισμός ήταν χαρακτηριστικό του προφορικού λόγου και ήταν επικοινωνιακός μηχανισμός των πολιτικών. Σήμερα, τα δεδομένα έχουν αλλάξει και ο λαϊκισμός όχι μόνο πέρασε στην ψηφιακή εποχή, αλλά έχει γίνει και εργαλείο για πολίτες. Οι διαμορφωτές γνώμης, αβρόχοις ποσί, συλλέγουν εκατοντάδες like και retweet, αν κοινοποιήσουν μια φωτογραφία, η οποία μνημονεύει νεκρούς, απομονώνει φράσεις πολιτικών ή απλά αναφέρεται σε ένα γεγονός της επικαιρότητας…

Είναι θαυμαστή η ταχύτητα με την οποία επαγγελματίες και μη της γραφιστικής ετοιμάζουν εικόνες για συμβάντα (τρομοκρατικά χτυπήματα, φωτιές, πλημμύρες, θανάτους, επετείους κ.ά.) οι οποίες κατόπιν κατακλύζουν μέσω αντιγραφής – επικόλλησης τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης! Ενίοτε, οι εικόνες συνοδεύονται με κείμενο που απευθύνεται στο θυμικό, οπότε η ανάρτηση πάει ακόμα καλύτερα. Αδιαμφισβήτητα, κάποιοι άνθρωποι με αυτόν τον τρόπο θέλουν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους για την επικαιρότητα, αλλά, κακά τα ψέματα – η φιλαυτία είναι ο απώτερος στόχος της πλειοψηφίας.

Ο ψηφιακός λαϊκισμός προέρχεται από πολίτες και πολιτικούς, αναφέρεται στις κοινωνίες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και συνίσταται στην αναπαραγωγή ρητορικής ή (και) εικόνων οι οποίες στοχεύουν στο θυμικό. Σε κάθε περίπτωση, ο ψηφιακός λαϊκισμός, αποδεδειγμένα αποφέρει like και retweet και όσο πολλαπλασιάζονται οι αναρτήσεις αυτές τόσο αυξάνεται ηαναγνωρισιμότητα του χρήστη.

Έτσι καταλήγουμε να βλέπουμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κάθε χρόνο, στάνταρ εκφράσεις (π.χ. «Κανείς δεν ξεχνά, τίποτα δεν ξεχνιέται») συνοδεία φωτογραφιών. Στο τέλος η ίδια «κερδοφόρα» φράση συνοδεύει φωτογραφίες από το Ολοκαύτωμα, την εισβολή στην Κύπρο, την Μικρασιατική Καταστροφή, τους νεκρούς της Marfin, τους νεκρούς των Ιμίων, τους νεκρούς στο Μάτι κοκ. Θαρρείς πως ο ανθρώπινος πόνος καταντάει εμπορική δραστηριότητα 24ωρου χαρακτήρα.

Αυτή είναι η συνταγή της πλειοψηφίας των διαμορφωτών γνώμης, οι οποίοι, σε τελική ανάλυση, σπανίως εκφέρουν στην ουσία γνώμη! Αντιθέτως, αναπαράγουν ατάκες σχεδιασμένες αποκλειστικά για το θυμικό. Κάπως έτσι καταλήγει ο μέσος χρήστης να μπαίνει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και να συναντάει μια λαϊκιστική δραστηριότητα, βασισμένη στο συναίσθημα. Εμπόριο μνήμης, ελπίδας, θυμού και αγανάκτησης, με μοναδικό νόμισμα το like και το retweet.

Με τις παραπάνω μεθόδους οι εν λόγω διαμορφωτές γνώμης επιχειρούν να βιώσουν τη κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας. Επιδιώκουν δηλαδή να επιτύχουν εύκολη κοινωνική άνοδο στην ψηφιακή ζωή, καθώς στην πραγματική ζωή τα πράγματα είναι δυσκολότερα. Στο τέλος, η ψηφιακή κοινωνία αποκτά ταξικές διακρίσεις, κριτήριο των οποίων δεν είναι ο πλούτος, αλλά οι φίλοι και οι ακόλουθοι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Για την πραγματοποίηση της ψηφιακής ταξικής ανόδου, ο ψηφιακός λαϊκισμός φαίνεται να είναι ιδανική επιλογή με υψηλό και σταθερό ψηφιακό εισόδημα.

Δυστυχώς όμως, προς απογοήτευση των διαμορφωτών γνώμης, παρατηρούμε ότι έχουν πολλαπλασιαστεί τόσο γρήγορα οι ψηφιακοί λαϊκιστές, με αποτέλεσμα να δημιουργείται πληθωρισμός και στο τέλος υποτίμηση του νομίσματος που λέγεται like και retweet. Αυτό το συμπέρασμα σαφώς απευθύνεται και εκτός πολιτικής, όπου παρατηρούμε ανάλογα φαινόμενα πληθωρισμού. Πληθωρισμό σε φωτογραφίες από χριστουγεννιάτικα δένδρα, από αρνιά στη σούβλα, από νυχτερινά κέντρα και από χορηγούμενα καλλίγραμμα σώματα.

Ίσως τελικά η παραπάνω πληθωριστική κατάληξη να είναι η αρχή του τέλους για τη δημοφιλία των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.