Περί της Δεξιάς και των καταλήψεων
Γράφει ο Αντώνιος Μιχελόγγονας, Δικηγόρος
Η κατάληψη δημοσίων κτηρίων είναι μια πρακτική βαθιά συνδεδεμένη με την ελληνική αριστερά. Για πολλούς και διαφορετικούς λόγους.
Για λόγους ιστορικούς, καθότι τα βασικότερα κοινωνικά κινήματα που συνδέθηκαν στην κοινή αντίληψη με τις καταλήψεις είχαν καθαρό αριστερό πρόσημο. Ενδεχομένως υπήρξε μια εξαίρεση, θα επανέλθω αργότερα.
Για λόγους αισθητικούς. Η κατάληψη στην Ελλάδα έχει συνδεθεί με εικόνες όπως γκράφιτι και μπογιές στους τοίχους, πανό, σκουπίδια, και γενικότερα καταστάσεις μακριά από την αισθητική του μέσου δεξιού, που κατά κανόνα είναι σαν άνθρωπος πιο συγκρατημένος.
Για λόγους πολιτικούς. Με δεδομένο ότι μεγάλο μέρος της αριστεράς είχε συνηθίσει να βρίσκεται στο περιθώριο του πολιτικού συστήματος και όχι στο προσκήνιο, ήταν αναμενόμενο να ταυτιστεί και με πιο ακραίες πρακτικές.
Εν τέλει, για λόγους ιδεολογικούς. Καλώς ή κακώς θεμέλιο της δεξιάς ιδεολογίας αποτελεί μια πιο συντηρητική θεώρηση των πραγμάτων. Η Δεξιά πάντα είχε μια οπτική θετική για την ομαλότητα και τη σταθερότητα της κοινωνίας, καταστάσεις που συνδέονταν άμεσα με τον απόλυτο σεβασμό των νόμων και του κοινωνικού status quo. Αντιθέτως, η αριστερά εκ φύσεως έχει μια πιο επαναστατική οπτική. Πιστεύει στη διαρκή ανατροπή, κι ως εκ τούτου η κατάλυση των νόμων δεν αποτελεί για αυτή τόσο μεγάλο ταμπού όσο στη Δεξιά. Είναι φυσικό λοιπόν να αντιμετωπίζει τις καταλήψεις πιο ευνοϊκά.
Για ένα συνδυασμό των ανωτέρω λόγων, και όχι μόνο, η διαχρονική στάση της Δεξιάς απέναντι στις καταλήψεις δημοσίων κτηρίων σαν μέσο πολιτικού ακτιβισμού ήταν πλήρως αρνητική. Έχουμε δει πολλές εκφάνσεις της απόρριψης αυτής. Από τα τραγικά γεγονότα των σχολικών καταλήψεων επί κυβέρνησης Μητσοτάκη και της καταστολής τους από ομάδες της ΟΝΝΕΔ, που κατέληξαν στη δολοφονία Τεμπονέρα, μέχρι τη διαχρονική αντιπαλότητα της ΔΑΠ-ΝΔΦΚ με τις καταλήψεις στα πανεπιστήμια και τη σύνδεσή της με το σύνθημα «Ανοιχτή Σχολή», ή/και μέχρι τη λήψη αστυνομικών μέτρων καταστολής σε κατειλημμένους χώρους (πχ Βίλα Αμαλία) επί κυβέρνησης Σαμαρά.
Πριν ωστόσο δούμε κατά πόσον η αντιμετώπιση αυτή θα μπορούσε να αλλάξει, είναι απαραίτητη μια επισήμανση. Η κατάληψη στην Ελλάδα αποτελεί για ιστορικούς λόγους ένα ιδιαίτερο φαινόμενο. Όπως υποστήριξα σε κάποιο βαθμό σε προηγούμενο άρθρο μου, ο λόγος εντοπίζεται στην ιστορική επέτειο της 17 Νοεμβρίου, της κατάληψης του Πολυτεχνείου. Η επέτειος αυτή συνδέθηκε στην κοινή συνείδηση με την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ελλάδα, κι ως εκ τούτου υμνείται έως σήμερα και από τη Δεξιά. Βλέπουμε δηλαδή το παράδοξο ένα δημοκρατικό καθεστώς να τιμά για την αποκατάστασή του μια πράξη που οι νόμοι του θεωρούν παράνομη.
Φυσικά η παραδοξότητα αυτή υπάρχει στα περισσότερα, αν όχι σε όλα, τα δημοκρατικά καθεστώτα του πλανήτη, καθώς ένα καθεστώς δημιουργείται από την ανατροπή ενός προηγουμένου. Η οποία ανατροπή κατά κανόνα γίνεται με τρόπους κόντρα στη νομιμότητα. Είτε είναι μια εθνική επανάσταση, όπως το 1821, είτε είναι ένα στρατιωτικό κίνημα όπως το 1909, το 1923 και το 1974, είτε μια κατάληψη δημοσίου κτηρίου όπως το 1973, πρόκειται για ενέργειες κόντρα στη νομιμότητα του προηγούμενου καθεστώτος, η παρανομία των οποίων ουσιαστικά θεραπεύεται αναδρομικά από το επόμενο. Για να εξηγήσουν το φαινόμενο αυτό έχουν αναπτυχθεί πολλές πολιτικές θεωρίες, για την ανάλυση των οποίων δεν έχω τις αναγκαίες γνώσεις. Μπορώ όμως να πω με ασφάλεια ότι θεμελιώνονται μεταξύ άλλων στα εξής δύο δεδομένα. Πρώτον, στη σύγκριση των καθεστώτων. Δεν είναι ίδια η κατάληψη σε ένα δικτατορικό με την κατάληψη σε ένα δημοκρατικό καθεστώς. Δεύτερον, στο αξίωμα ότι ο σκοπός αγιάζει τα μέσα.
Από τα δύο αυτά δεδομένα μπορούμε σε κάποιο βαθμό να εξηγήσουμε τη στάση των δύο παρατάξεων απέναντι στην κατάληψη του Πολυτεχνείου. Η Δεξιά την τιμά για ιστορικούς λόγους, καθότι συνέβαλε στην πτώση της δικτατορίας, και την καταδικάζει όταν γίνεται σε δημοκρατικό καθεστώς. Η αριστερά θεωρεί ότι όπως η κατάληψη, παρά την παρανομία της, ήταν σωστή τότε γιατί υπηρετούσε έναν ανώτερο σκοπό, έτσι και τώρα ένας σκοπός που θεωρεί η ίδια ανώτερο τη δικαιολογεί.
Παρ’ όλα αυτά, οι σχολικές καταλήψεις των τελευταίων ημερών με αφορμή ένα μείζον εθνικό ζήτημα αποτελούν ένα πρωτοφανές στα χρονικά φαινόμενο, για έναν και μόνο λόγο. Η αριστερά δε μπορεί να το υποστηρίξει, αντιθέτως τα κίνητρα και η στόχευση του τη βρίσκουν παντελώς απέναντι. Δε μπορεί να υποστηρίξει κινητοποιήσεις για τη Μακεδονία.
Μπορεί μήπως να το κάνει η Δεξιά, που ιδεολογικά είναι πιο κοντά στον πυρήνα αυτών των κινητοποιήσεων; Εδώ είναι το μείζον. Κατά πόσον μπορεί η Δεξιά να προσχωρήσει στη λογική «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» και να υποστηρίξει κάτι με το οποίο ήταν διαχρονικά αντίθετη;
Πρέπει καταρχάς να τονιστεί ότι τα τελευταία χρόνια δε θα είναι η πρώτη φορά που η Δεξιά στηρίζει ακτιβιστικές ενέργειες, και γενικότερα λαμβάνει μια πιο κινηματική στάση. Θυμίζω ενδεικτικά τις διαμαρτυρίες των μεταλλωρύχων για τα ορυχεία στις Σκουριές, την κινητοποίηση των Ποντίων κατά του Ν. Φίλη, τη συμμετοχή στις συγκεντρώσεις «Μένουμε Ευρώπη» και «Παραιτηθείτε», τα συλλαλητήρια για το Μακεδονικό. Το γεγονός δηλαδή ότι έχουμε αριστερή κυβέρνηση έχει εκ των πραγμάτων οδηγήσει τη Δεξιά να παρεκκλίνει από την απόλυτα συντηρητική οπτική της.
Θα μπορούσε αυτό να προχωρήσει ένα βήμα παραπάνω; Στην υποστήριξη και των σχολικών καταλήψεων;
Θεωρώ πως όχι, για τον εξής λόγο. Όλες οι παραπάνω δράσεις που περιέγραψα έχουν το κοινό χαρακτηριστικό ότι έγιναν εντός των πλαισίων του νόμου. Είναι ενέργειες που επιτρέπονται και προβλέπονται, τόσο για άτομα όσο και για πολιτικούς σχηματισμούς. Αντιθέτως, η κατάληψη δημοσίου κτηρίου αποτελεί ποινικά κολάσιμη πράξη. Σε αντίθεση δε με τις προαναφερθείσες, δεν αποτελεί άσκηση νομίμου δικαιώματος, αλλά παρεμπόδιση άσκησης νομίμων δικαιωμάτων των υπολοίπων. Όπως είδαμε ήδη, η τήρηση της νομιμότητας αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο για τη Δεξιά, και δε μπορεί να παρακαμφθεί εύκολα. Αποδοχή μιας παράνομης πρακτικής ως μέσου πολιτικής αντίδρασης εφόσον γίνεται για συγκεκριμένο σκοπό μπορεί να έχει πολύ ευρύτερες και επικίνδυνες προεκτάσεις.
Φυσικά όπως προανέφερα, η Δεξιά έχει αποδεχθεί παράνομες πρακτικές στο παρελθόν. Κλασικό παράδειγμα η κατάληψη του Πολυτεχνείου. Πότε όμως το έχει κάνει; Όχι μόνο όταν θεωρεί τον επιδιωκόμενο σκοπό ανώτερο, αλλά και όταν το παράνομο μέσο, εν προκειμένω η κατάληψη, αποτελεί πρόσφορο τρόπο για την επίτευξη αυτού, καθώς και όταν δεν υπάρχουν άλλοι πρόσφοροι τρόποι εντός του νομίμου πλαισίου. Ο περιορισμός δε αυτός δεν επιβάλλεται μόνο για λόγους ιδεολογικούς, όσο και για λόγους πρακτικούς. Όταν δρας εκτός νόμου δε μπορεί και ο νόμος να σε προστατεύσει.
Στην περίπτωση των σχολικών καταλήψεων για το Μακεδονικό, κανένα από τα δύο κριτήρια δεν πληρούνται. Καταρχάς η κατάληψη του σχολείου δεν είναι πρόσφορο μέσο για τον προκείμενο σκοπό, δηλαδή την άσκηση πίεσης κατά της συμφωνίας των Πρεσπών και υπέρ της Μακεδονίας μας. Αντιθέτως, δεδομένου ότι οι σχολικές καταλήψεις αντιμετωπίζονται γενικώς με αντιπάθεια από την κοινωνία και προκαλούν αυτόματη δυσαρέσκεια σε πλήθος προσώπων (γονείς των μαθητών, μαθητές που δε θέλουν να συμμετάσχουν κοκ) μάλλον περισσότερο κακό κάνουν ως προς την άσκηση πίεσης στην κυβέρνηση παρά καλό. Σε κάθε περίπτωση, σίγουρα υπάρχουν άλλα μέσα, πολύ προσφορότερα. Μια πορεία στους δρόμους της πόλης ή μια ειρηνική συγκέντρωση μαθητών θεωρώ ότι έχει πολύ καλύτερο επικοινωνιακό αποτέλεσμα από μια κατάληψη. Και φυσικά, αποτελούν νόμιμους τρόπους άσκησης πίεσης, με ό, τι αυτό συνεπάγεται τόσο για την αντιμετώπισή τους από την κοινή γνώμη, όσο και για την ασφάλεια των μαθητών.
Επειδή ακόμα πρόκειται για ένα εξαιρετικά ιδιαίτερο ζήτημα, πρέπει να τονιστεί το εξής. Δυστυχώς στην περίπτωση του Μακεδονικού η κυβέρνηση έχει πολλάκις αποδείξει ότι την αντίθετη γνώμη του λαού δεν τη λαμβάνει και πολύ σοβαρά υπόψη. Εν ολίγοις είναι αποφασισμένη να ολοκληρώσει την κύρωση της συμφωνίας των Πρεσπών ανεξαρτήτως της πίεσης που θα της ασκηθεί ή των διαμαρτυριών, και βάζει σκληρά απέναντι όσους τις υποκινούν (πλην των ΑΝΕΛ προφανώς).
Σημαίνει αυτό ότι δεν έχει νόημα να γίνονται κινήσεις διαμαρτυρίας; ΟΧΙ. Σημαίνει ακριβώς το αντίθετο, ότι αυτές πρέπει να πληθύνουν, γιατί είναι κρίσιμο να φανεί η αντίθεση του λαού στη συμφωνία. Εφόσον όμως η κυβέρνηση δεν κάνει πίσω, ένα μόνο τρόπο έχει ο λαός να εμποδίσει την ιστορική υποχώρηση: Την ψήφο του. Η παραχώρηση θα αποφευχθεί μόνο αν αυτή η κυβέρνηση καταψηφιστεί πριν την ολοκληρώσει. Και η ανάγκη αυτή να καταψηφιστεί η κυβέρνηση δημιουργεί ακόμα έναν καλό λόγο να μην εκτρέπονται οι μαθητές από τα όρια της νομιμότητας. Η αριστερά που μας κυβερνάει έχει πολλές φορές αποδείξει ότι μπορεί να μετέρχεται βρώμικων και αντισυνταγματικών μέσων για να πετυχαίνει το σκοπό της. Η παρανομία είναι το δικό της γήπεδο. Ήδη με πρόφαση τη στήριξη των καταλήψεων από τη ΧΑ προετοιμάζει και λαμβάνει μέτρα καταστολής και επιβολής ελέγχου στις μαθητικές κινητοποιήσεις. Είδαμε ακόμα και συλλήψεις μαθητών! Ψάχνουν αφορμές να κάνουν αυτό που ξέρουν καλύτερα. Μην τους τις δίνουμε όταν μπορεί να αποφευχθεί.
Για όλους τους ανωτέρω λόγους, το μήνυμά μου στους μαθητές που κάνουν αυτές τις καταλήψεις, είναι το εξής. Παιδιά, αυτές τις μέρες με συγκινήσατε. Ήταν η πρώτη φορά στη ζωή μου που μια κατάληψη δε μου προκάλεσε αντιπάθεια ή θυμό. Τα εθνικά και πατριωτικά σας αισθήματα μας προκαλούν χαρά, και μακάρι να τα διατηρήσετε. Δε νομίζω ότι υπάρχει Έλλην πατριώτης που δε συγκινήθηκε με τις ελληνικές σημαίες και τα πατριωτικά μηνύματα στα σχολεία. Παρ’ όλα αυτά, οι καταλήψεις των σχολείων είναι αντίθετες με το νόμο, κι ως εκ τούτου πρέπει να σταματήσουν. Όχι μόνο γιατί ο νόμος πρέπει να γίνεται σεβαστός, αλλά κυρίως για την ασφάλειά σας και την καλύτερη επιτυχία του εγχειρήματος. Υπάρχουν άλλες δράσεις που μπορείτε να προχωρήσετε, νόμιμες και, πιστέψτε με, πιο αποτελεσματικές. Στις όποιες το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας θα είναι δίπλα σας. Είναι εξαιρετικά ελπιδοφόρο που σας βλέπουμε ευαισθητοποιημένους και πρόθυμους να υπερασπιστείτε τα εθνικά μας συμφέροντα. Ειδικά σε σύγκριση με τις προηγούμενες γενιές και τις δικές τους προτεραιότητες. Ελπίζω να συνεχίσετε να το κάνετε για όλη σας τη ζωή, και να αξιοποιείτε, εκτός από τις άλλες δυνατότητες που σας δίνουν το Σύνταγμα και οι νόμοι, το ισχυρότερο όπλο του πολίτη για την προστασία της χώρας: Την ψήφο του.
