O συμμετοχικός προϋπολογισμός, μια σημαντική καινοτομία για τη Δημοκρατία

Γράφει ο Σεραφείμ Νικολάου, Πολιτικός Επιστήμονας

Ο Συμμετοχικός Προϋπολογισμός (ΣΠ) είναι ένα καινοτόμο εργαλείο που έχει βοηθήσει πόλεις να γίνουν βιώσιμες, αλληλέγγυες και ανοιχτές. Στόχος του είναι να προωθηθούν νέες πρακτικές μέσω των οποίων οι πολίτες θα βιώσουν άμεσα την δημοκρατία.

Ο συμμετοχικός προϋπολογισμός θέτει όμως ταυτόχρονα ερωτήματα για το ποιοι είναι οι αποτελεσματικότεροι τρόποι συμμετοχής των πολιτών αλλά και σχετικά με τις δυνατότητες της τοπικής σφαίρας να μετασχηματίσει τις υπάρχουσες κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές σχέσεις. Η κατάρτιση του δημοτικού προϋπολογισμού συντελείται όμως σε ένα περιβάλλον με περιορισμένους πόρους όπου κυριαρχούν συγκρούσεις συμφερόντων. Ενέχει,με άλλα λόγια, δυσκολίες στην εφαρμογή του, προκαλεί πολλές αντιστάσεις και ανασφάλειες, αντιμετωπίζει περιορισμούς και εμπόδια:

• Από πολιτικής άποψης, ο συμμετοχικός προϋπολογισμός απαιτεί τη συνένωση των μηχανισμών της αντιπροσωπευτικής και της άμεσης δημοκρατίας. Σηματοδοτεί λοιπόν μία παραχώρηση εξουσίας από την κεντρική δημοτική αρχή προς τους πολίτες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αυτή αποποιείται την πολιτική ευθύνη για την εκπλήρωση του προεκλογικού προγράμματος βάσει του οποίου εξελέγη.
• Από τεχνικής άποψης, ο προγραμματισμός του δήμου καθορίζεται πλέον από τις αποφάσεις και τις προτεραιότητες που θέτουν οι πολίτες. Η απώλεια του κεντρικού δημοτικού σχεδιασμού απαιτεί την αναζήτηση διαφορετικών μεθόδων δράσης από την δημοτική αρχή.
• Όσον αφορά το διοικητικό μηχανισμό, η εφαρμογή των συμμετοχικών προϋπολογισμών αποτελεί μία πρόκληση για την ανάπτυξη νέων διοικητικών πρακτικών. Πιο συγκεκριμένα, γίνεται απαραίτητος ένας εντατικός συντονισμός μεταξύ των τομέων της διοίκησης και πρέπει να δοθεί πολύ μεγαλύτερη έμφαση στη σχέση τους με τους πολίτες και τις τοπικές οργανώσεις.

Από την πλευρά της κοινωνικής συμμετοχής, είναι απαραίτητη η θέσπιση μίας όσο το δυνατόν ισοκατανεμημένης αντιπροσώπευσης. Είναι δηλαδή κρίσιμο να αντιμετωπιστούν οι πελατειακές πρακτικές που πιθανόν χαρακτηρίζουν την τοπική κοινωνία.

Σκοπός του ΣΠ μπορεί να θεωρηθεί η ενίσχυση τη τοπικής δημοκρατίας, της διαφάνειας αλλά και της αποτελεσματικότητας αναφορικά με τις στοχευόμενες παρεμβάσεις και την κατάρτιση πολιτικών. Εκδημοκρατίζεται η διαδικασία κατανομής των πόρων, ενώ παράλληλα μέσω της διαδικασίας ενεργοποιείται η τοπική κοινότητα προάγεται ο τοπικός διάλογος και δημιουργούνται οι κατάλληλες προϋποθέσεις για έναν έλεγχο από τα κάτω.

Συμπερασματικά και εντελώς ενδεικτικά , τα πρώτα βήματα για την θέσπισή του συμμετοχικού προϋπολογισμού είναι τα εξής :

• Χωρισμός του Δήμου σε επιμέρους ενότητες
• Συναντήσεις με κατοίκους και φορείς υπό την αιγίδα της δημοτικής αρχής
• Κατανομή των πόρων με βάση δείκτες ποιότητας ζωής ώστε να αναδειχθούν οι υστερήσεις
• Τοπικότητα : Ενθάρρυνση αποκλεισμένων ατόμων και κοινωνιών στη συμμετοχή. Οι κάτοικοι θα πρέπει να θέτουν προτεραιότητες για δημόσιες επενδύσεις για το στενότερο περιβάλλον τους.
• Συνυπευθυνότητα: Εμπλοκή όλων των κοινωνικών εταίρων στην στοχοθεσία του ΣΠ. Ξεκάθαροι ρόλοι και υπευθυνότητες στα προγράμματα ΣΠ. Ανάπτυξη αίσθησης κοινωνικής ευθύνης.