Ο ευπατρίδης Αβέρωφ, 30 χρόνια μετά

Γράφει ο Αριέλ Λεκαδίτης, Ιστορικός

Σήμερα συμπληρώνονται 30 χρόνια από το θάνατο του ευπατρίδη πολιτικού Ευάγγελου Αβέρωφ. Ο πολιτικός ηγέτης αποφασίζει με κριτήριο τις ιδέες του και αυτό που θεωρεί συμφέρον για τη χώρα του. Μέσα στα χρόνια που ο Αβέρωφ υπηρέτησε τις ιδέες του στην πολιτική ζωή υπήρξε ένας ανιδιοτελής και ιδεολόγος πολιτικός ο οποίος δεν είχε κανένα άλλο κριτήριο στις επιλογές του, παρά μόνο  το συμφέρον της παράταξης του, είτε στην ΕΡΕ, είτε στη Νέα Δημοκρατία αλλά και το κοινό καλό του ελληνικού λαού.

Προερχόμενος από μια σπουδαία πολιτική οικογένεια, γεννήθηκε στα Τρίκαλα στις 17 Απριλίου 1910. Ο πατέρας του ήταν βουλευτής της Λάρισας με την παράταξη του Βενιζέλου. Η καταγωγή της οικογένειας ήταν από το Μέτσοβο. Κατά συνέπεια δεν ήταν δυνατό να μην είχε το μικρόβιο της πολιτικής και ο ίδιος. Σε νεανική ηλικία, γύρω στα 14 εγγράφεται στη νεολαία του Παπαναστασίου, όπου έμελλε να ήταν και ο πολιτικός του μέντορας.

Από πολύ μικρός αντιλαμβάνεται πως το μέλλον του ήταν στην Αθήνα. Δυστυχώς όμως τα σχέδια του για την πολιτική δεν είχαν την έγκριση της υγείας του, διότι προσβλήθηκε από τη φυματίωση και αναγκάζεται από τα 17 μέχρι τα 19 του χρόνια να είναι σε σανατόριο του Νταβός της Ελβετίας. Σπουδάζει νομική και ανακηρύσσετε διδάκτωρ οικονομικών επιστημών του πανεπιστημίου της Λωζάνης.

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα και λόγων της φυματίωσης που είχε περάσει θα ζήσει στο Μέτσοβο, όπου ο καθαρός αέρας στον προκειμένη περίπτωση θα του έκανε καλό. Η κήρυξη του πολέμου του 1940 θα τον έβρισκε στο Μέτσοβο, όπου θα ζητούσε να καταταχθεί ως εθελοντής, αλλά λόγων των κρίσεων φυματίωσης, δεν θα μπορέσει να προσφέρει τις υπηρεσίες του προς την πατρίδα.

Την άνοιξη του 1941 αποδέχεται το διορισμό του ως νομάρχης στην Κέρκυρα από την κυβέρνηση Κορυζή. Κατά την περίοδο της κατοχής θα συμμετάσχει σε αντιστασιακές ομάδες, οι οποίες ήταν ενάντια των Ιταλών για την ίδρυση του πριγκιπάτου της Πίνδου. Συλλαμβάνεται από τους Ιταλούς και στέλνεται σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Ιταλία. Μετά τη συνθηκολόγηση των Ιταλών το 1943 αναπτύσσει αξιόλογη αντιστασιακή  δράση με σκοπό να στέλνει Έλληνες που ήταν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Ιταλίας στην Ελλάδα. Αξιοσημείωτο είναι πως βοήθησε και έναν Άγγλο αντιστράτηγο και η Μ. Βρετανία τον παρασημοφόρησε και ο οποίος επέστρεψε πίσω το μεταλλείο όταν οι Άγγλοι εκτέλεσαν για πρώτη φορά Κύπριους αγωνιστές στη μεγαλόνησο.

Πρώτη φορά εκλέχτηκε βουλευτής Ιωαννίνων με το κόμμα των Φιλελευθέρων το 1946. Εκείνη την περίοδο προσφέρει τις υπηρεσίες του στο υπουργείο Υποδομών. Κατά την περίοδο της κυβερνητικής αστάθειας του 1950-52 καταλαμβάνει διάφορα αξιώματα. Στο τέλος του 1952 με την συντριπτική εκλογική νίκη του Πλαστήρα δεν καταφέρνει να εκλεγεί βουλευτής και αποσύρεται στο Μέτσοβο όπου αρχίζει να προσφέρει τις υπηρεσίες του για να αναπτυχθεί το Μέτσοβο σε κεφαλοχώρι της περιοχής. Αρχές του 1956 προσχωρεί στην ΕΡΕ του Κων/νου Καραμανλή ως εκπρόσωπος του εθνικόφρονου κέντρου. Ο Αβέρωφ στη διάρκεια της κυβέρνησης Καραμανλή αναλαμβάνει το υπουργείο Εξωτερικών όπου αντικαθιστά το Θεοτόκη και εξελίσσεται σε έναν άψογο διπλωμάτη.

Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας καταδικάζεται σε 5 χρόνια φυλακή. Συμμετέχει ως σύμβουλος στην εξέγερση του ναυτικού και προσπαθεί να εφαρμόσει τη “γέφυρα” παράδοσης της εξουσίας σε πολιτικό σχήμα και συγκεκριμένα στον Καραμανλή. Κατά τη διάρκεια της χούντας είχε στενή αλληλογραφία με τον Καραμανλή στο Παρίσι.

Με τον ερχομό του Καραμανλή ο Αβέρωφ γίνεται υπουργός Αμύνης, όπου θα προσπαθήσει να αναδιοργανώσει το στράτευμα από τα επικίνδυνα στοιχεία που πιθανόν να ετοίμαζαν ένα νέο πραξικόπημα. Στη θέση αυτή θα παραμείνει μέχρι τις εκλογές του 1981.

Μετά τις εκλογές του 1981 θα διεκδικήσει την αρχηγία του κόμματος της ΝΔ όπου θα στεφθεί αρχηγός της. Οι συγκυρίες που ανέλαβε το κόμμα ήταν δύσκολες λόγω της επικράτησης του ΠΑΣΟΚ στην ελληνική κοινωνία. Σπουδαίο κατόρθωμα του Αβέρωφ είναι η δημιουργία της ΟΝΝΕΔ το 1984. Έκανε άνοιγμα στη νεολαία και τα κατάφερα ως άξιος αντικαταστάτης του ιδρυτή του κόμματος.

Ο Αβέρωφ αποτελεί έναν ευπατρίδη της πολιτικής. Πολιτικό παιδί του Αβέρωφ και ένας άλλος πρόεδρος της ΝΔ και πρωθυπουργός της Ελλάδος, ο Αντώνης Σαμαράς.

Ο Αβέρωφ τα 40 χρόνια που πέρασε στον κοινοβουλευτικό βίο μας απέδειξε πως η πολιτική είναι προσφορά προς το έθνος και όχι συμφέρον. Μας απέδειξε με τον καλύτερο τρόπο πως η αλήθεια για να παραμείνει αλήθεια γίνεται με βλέμμα καθαρό προς το λαό και με ιδανικά. Είχε να αντιμετωπίσει το λαϊκιστή και λαοπλάνο Ανδρέα Παπανδρέου αλλά δεν παρασύρθηκε από τις λάσπες του ΠΑΣΟΚ και έμεινε καθαρός στην πολιτική.

Η απεραντοσύνη του χαρακτήρα του, μοιάζει με την απεραντοσύνη των βουνών του Μετσόβου όπου τόσο πολύ αγαπούσε. Μπορεί ο Αβέρωφ να δούλευε σκυφτός με μια λάμπα στο γραφείο του, αλλά η σκιά του στον ελληνικό λαό ήταν τεράστια. Η σημερινή πολιτική σκηνή έχει ανάγκη από τέτοιους πολιτικούς γίγαντες. Προσωπικά για μένα ο Αβέρωφ είναι αυτός που με εμπνέει και με οδηγεί στη σκέψη, στη στάση μου τόσο την προσωπική όσο και την ιδεολογική.