Κριτική στην φιλελεύθερη δημοκρατία

Γράφει ο Μιχάλης Παπουτσάκης, Φοιτητής Νομικής

Λίαν προσφάτως παρέστην σε μια εκδήλωση ενός πολύ αγαπητού και αξιόλογου για μένα καθηγητή της Νομικής Σχολής Αθηνών, του Φίλιππου Βασιλόγιαννη, με θέμα την κριτική στην φιλελεύθερη δημοκρατία. Παρακολούθησα τα όσα ειπώθηκαν από τον ίδιο, αλλά και από το κοινό και προέβην σε ορισμένες παρατηρήσεις. Ουσιαστικά, στην συγκεκριμένη εκδήλωση επισημάνθηκε, ότι η πραγματική δημοκρατία είναι η φιλελεύθερη, διότι, στην ιδεολογική απόχρωση της εν λόγω δημοκρατίας, προστατεύονται μεταξύ άλλων και πολλά ατομικά δικαιώματα από το κράτος.

Να αναφέρω εδώ, ότι χάρηκα που η όλη αναφορά στην συγκεκριμένη μορφή διακυβέρνησης ήταν σε μια συνεχή σύγκριση με την Πολιτεία του Πλάτωνος ή άλλων επικριτών του φιλελεύθερου μοντέλου, όπως ο Κάρλ Σμίντ. Χάρηκα, ειδικά για την αναφορά που έγινε στον Πλάτωνα, διότι, διαβάζοντας κανείς την Πολιτεία, εύκολα μπορεί να αντιληφθεί πάρα πολλές ομοιότητες στην στηλίτευση που έκανε ο ίδιος ο Πλάτωνας προς την δημοκρατία, όχι οποιασδήποτε μορφής, αλλά ειδικά της φιλελεύθερης. Χαρακτηριστικά ο μαθητής του Σωκράτη, αναφέρει, ότι σε αυτό το πολίτευμα όλα επιτρέπονται: “Τα ζώα συμπεριφέρονται σαν άνθρωποι, οι ηλικιωμένοι σαν παιδιά και το αντίστροφο, υπάρχει ανυπακοή των μαθητών προς τους δασκάλους κλπ.” Εύκολα λοιπόν, μπορεί να χαράξει κανείς ομοιότητες με τα συμβάντα του σήμερα, τα οποία ανατρέπουν το status quo μιας κοινωνίας που εμείς παλαιότερα θεωρούσαμε ως φυσιολογική. Αναφέρω ενδεικτικά όσα επιπλέον αναφέρθηκαν και στην εκδήλωση, ήτοι το δικαίωμα στην άμβλωση, την ευθανασία, γάμο ομοφυλόφιλων ζευγαριών, αλλαγές φύλου, προστασία μειονοτήτων, νομιμοποίηση χρήσης ναρκωτικών κλπ

Η φιλελεύθερη δημοκρατία, με άλλα λόγια μας επισημαίνει, ότι ναι μεν οι πολίτες επιλέγουν ελεύθερα και επί ίσοις όροις να αποφασίζουν υπό την αρχή της πλειοψηφίας, αλλά ορισμένα πράγματα, σύμφωνα με τη φιλελεύθερη σκέψη, δεν μπορούν να τεθούν σε ψηφοφορία, αποκλείονται από την καθολική ψήφο, ως μέσο επίτευξης του οράματος του φιλελεύθερου τρόπου εξουσίας. Και εδώ έγκειται για μένα το ζήτημα.

Να δανειστώ την φράση του Κάρλ Σμίντ, η οποία πράγματι φανερώνει την υποκρισία της φιλελεύθερης δημοκρατίας: “Εάν ένα κράτος είναι δημοκρατικό, τότε, κάθε εξαίρεση η οποία υπεκφεύγει της έγκρισης της πλειοψηφίας, κάθε ενέργεια, ανεξάρτητη, από την αρχή της πλειοψηφίας, ονομάζεται δικτατορία.” Πολύ εύστοχα, λοιπόν ο Σμίντ μας παρουσιάζει ακριβώς το πρόβλημα. Εάν πράγματι δηλαδή έχουμε μια δημοκρατία, όπου ορισμένα ζητήματα αποκλείονται από την διαδικασία της πλειοψηφίας, μέσω κοινοβουλευτικών εκλογών ή ακόμη καλύτερα μέσω δημοψηφίσματος, τότε πολύ απλά έχουμε μια κατάσταση, η οποία δεν προκύπτει από την αρχή της καθολικής ψηφοφορίας, και έτσι υπεκφεύγουμε από το όραμα της δημοκρατίας.

Μέσω, αυτής της παρατήρησης μου οδηγούμαστε και σε ένα άλλο συμπέρασμα, το οποίο εγώ επίσης ανακάλεσα, δυνάμει και της διαδικασίας αποχώρησης της Βρετανίας από την Ε.Ε. Φούντωνε το 2016 η αμφιβολία για το κατά πόσο η εν λόγω διαδικασία, δημοψηφισματικού χαρακτήρα, ήταν πράγματι ένα ζήτημα που άπτεται έγκρισης από την πλειοψηφία, και μάλιστα άμεσης δημοκρατίας. Αυτό που θέλω, με το προαναφερθέν παράδειγμα, να επισημάνω είναι την αοριστία και το εύρος των “απαραβίαστων” και “αδιάτρητων” ατομικών δικαιώματων που δεν τίθενται καν σε διαδικασία ψήφου και παρουσιάζουν αυτήν την, όπως θα έλεγα εγώ “αόρατη δικτατορία”, ως “δημοκρατία”. Είναι υποκριτικό να λες, ότι ζούμε σε ένα δημοκρατικό καθεστώς και κάποια ζητήματα δεν τίθενται ποτέ σε έγκριση της πλειοψηφίας, επειδή βαπτίζονται ως “ατομικά δικαιώματα”, ενώ ταυτόχρονα καυτηριάζεις την δικτατορία, επειδή παραβιάζει την αρχή της πλειοψηφίας.

Εν τέλει, γιατί το ένα ισχύει και όχι το άλλο και ποιά είναι τα όρια αυτού του δικαιωματισμού, από τα οποία αποκλείεται η αρχή της πλειοψηφίας;