Η Ιστορία δύο Ονομάτων

Γράφει ο Οδυσσέας Ματζιούνης

21 Δεκεμβρίου 1979. Μέσω της Συμφωνίας του Λάνκαστερ η τότε Ροδεσία γίνεται Ζιμπάμπουε και ο Πρωθυπουργός Ίαν Ντάγκλας Σμιθ παραδίδει τα κλειδιά της εξουσίας στην Αφρικανική πλειοψηφία.

Αφήνει μια χώρα με άριστες υποδομές, πρώτης τάξεως νοσοκομεία, ακμάζουσα αγροτιά και βιομηχανία και νομίσμα το οποίο ήταν ίσο με την Βρετανική Λίρα. Ήταν, αν όχι η πλουσιότερη, από τις πλουσιότερες χώρες τις Αφρικής. 38 χρόνια μετά το ίδιο κράτος με άλλο όνομα και άλλη ηγεσία είναι στο χείλος του γκρεμού. Οι σιδηρόδρομοι έχουν παραμεληθεί, η αγροτική παραγωγή έχει κατακρημνισθεί, η βιομηχανία ανύπαρκτη και κυκλοφορεί η φήμη ότι κάποιοι πολίτες χρησιμοποιούν χαρτονομίσματα ως χαρτί τουαλέτας!(στο οποίο υπάρχει έλλειψη). Πως κατέληξε έτσι αυτή η χώρα;

Η κρίση έχει όνομα και επίθετο: Ρόμπερτ Μουγκάμπε.

Όλα ξεκίνησαν όταν ο τελευταίος ανέλαβε την εξουσία το 1980 ως Πρωθυπουργός και το 1987 ως Πρόεδρος. Στην αρχή της θητείας του η οικονομία συνέχισε να αναπτύσεται λόγω της δυναμικής που κληρονόμησε από την κυβέρνηση Σμιθ. Παρ όλα αυτά η ανεύθυνη δημοσιονομική πολιτική και η αύξηση φόρων που επέβαλε το καθεστώς οδήγησαν σε ύφεση. Στην παρακμή συνέβαλε και η αποσταθεροποίηση που προκλήθηκε από την δίωξη της φυλής Ματαμπίλι από την 5η Ταξιαρχία(μονάδα βορειοκορεάτικης εκπαίδευσης) την περίοδο 1983-1987 που οδήγησε σε περίπου 20000 θανάτους.

Το αποκορύφωμα όμως ήταν η βίαιη εθνικοποίηση αγροκτημάτων Ευρωπαίων επαγγελματιών. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι για την Ζιμπάμπουε η αγροτική οικονομία ήταν ότι είναι το πετρέλαιο για την Βενεζουέλα. Μέχρι το 2000 είχαν δημιουργηθεί οι λεγόμενες ομάδες Βετεράνων και είχαν αρχίσει να καταλαμβάνουν με τη βία τις φάρμες αγροτών Ευρωπαϊκής καταγωγής. Ως τότε υπήρχε το λεγόμενο πρόγραμμα “πρόθυμος αγοραστής, πρόθυμος πωλητής” μέσω του οποίου το κράτος ενθάρρυνε Αφρικάνους αγρότες να αγοράσουν τους αγρούς των Λευκών συμπολιτών τους και (συνήθως) αυτό γινόταν εθελοντικά και από τις δύο πλευρές. Αυτές οι ομάδες προσπάθησαν, σύμφωνα και με τον αρχηγό τους να μετατρέψουν το πρόγραμμα σε “πρόθυμος δωρητής, πρόθυμος λήπτης”. Τουτέστιν απλά παίρναν τα οικόπεδα με τη βία και τα μοιράζονταν μεταξύ τους, καθώς θεωρούσαν πως οι κακοί Ευρωπαίοι τους τα χρωστούσαν.

Η κυβέρνηση, άδραξε την ευκαιρία να ξεφορτωθεί τον μεγαλύτερο πυλώνα αντπολίτευσης που ήταν αυτή η μικρή μα πλούσια μειωνότητα, και υοθέτησε τις θέσεις των Βετεράνων. Ήδη ο Μουγκάμπε είχε αρχίσει να ρίχνει τις ευθύνες για την ολοένα επιδεινόμενη κατάσταση της χώρας του στις “ιμπεριαλιστικές δυνάμεις” και στους εγχώριους συμμάχους αυτών (σας θυμίζει κάτι οικείο;!).

Οι επιπτώσεις ήταν καταστροφικές.

Οι καινούργοι ιδιοκτήτες των παραγωγικών δομών δεν είχαν ιδέα πως να χειριστούν μία φάρμα, αλλά ούτε και τους κανόνες της αγοράς. Συνεπάγεται η αχρήστευση των περισσοτέρων αγρών, με αποτέλεσμα την απώλεια εργασίας και για τους περισσότερους Αφρικανούς , με ταυτόχρονη πτώση της παραγωγής και του ΑΕΠ. Η έλλειψη των εξαγωγών έφερε και τον πληθωρισμό δεδομένου ότι το νόμισμα έχασε την αξία του καθώς έπαψε να υπάρχει ζήτηση για αυτό στην παγκόσμια αγορά.

Όπως και ο Τσάυεζ έτσι και αυτός ο Δικτάτορας εθνικοποίησε την συμαντικότερη βιομηχανία στη χώρα του. Και στις δύο περιπτώσεις οι παραγωγικές δομές στελεχώθηκαν από κρατικοδίετους χωρίς κανένα προσόν άλλο από το ότι εψάχναν για εύκολο εισόδημα με αποτέλεσμα να καταστούν μη βιώσιμες, με τη διαφορά ότι η Βενεζουέλα κράτησε μέχρι να πέσει η τιμή του πετρελαίου ενώ στη δεύτερη περίπτωση υπήρξε απότομη πτώση της παραγωγής. Και στα δύο σενάρια ο κρατισμός και η σοσιαλμανία οδήγησαν στον συρρίκνωση της ραχοκοκκαλιάς της οικονομίας, με αποτέλεσμα γενικότερη αποσταθεροποίηση της Πολιτείας.

Πρόσφατα ξέσπασε πολιτική κρίση στη Ζιμπάμπουε με αφορμή τη διαδοχή του Προέδρου Μουγκάμπε. Οι Βετεράνοι υποστηρίζουν τον μέχρι πρότινος Αντιπρόεδρο Έμμερσον Μνανγκάγκουα(γνωστό και ως “κροκόδειλο” λόγω της βαναυσότητας που επέδειξε εναντίων των εχθρών του καθεστότως) ενώ μια ομάδα του ακροαριστερού κυβερνώντος κόμματος, οι G40 και ο ίδιος ο Δικτάτωρ έχουν ταχθεί υπέρ της συζύγου του τελευταίου Γκρέις Μουγκάμπε(η ίδια αποτελεί μισητό πρόσωπο στη χώρα λόγω της διαφθοράς, της προκλητικής χρήσης δημόσιου χρήματος για προσωπικό όφελος αλλά και λόγω του βίαιου χαρακτήρα της).

Ο Μουγκάμπε, βλέποντας τον κίνδυνο για τη γυναίκα του απέλυσε τον Αντιπρόεδρό του ο οποίος διέφυγε στην Ν. Αφρική. Έτσι στις 14 Νοεμβρίου, αξιωματικοί πιστοί στον τελευταίο έθεσαν τον Πρόεδρο σε κατ οίκον κράτηση στο Προεδρικό Μέγαρο. Το κυβερνών κόμμα τον καθαίρεσε τον τελευταίο και τη γυναίκα του από την ηγεσία του και έβαλε τον Μνανγκάγκουα. Επίσης η κεντρική επιτροπή του κόμματος έδωσε στον Δικτάτορα τελεσίγραφο να παραιτηθεί μέχρι την Τρίτη, αλλιώς θα καταθέσει πρόταση μομφής. Ο ίδιος χθες (19/9/2017) σε διάγγελμά του περιστοιχισμένος από στρατιωτικούς και κυβερνητικά στελέχη δεν αναφέρθηκε σε παραίτηση, αλλά προανείγγηλε συνέδριο του ZANU-PF(κυβερνών κόμμα) μέσα στο Δεκέμβριο, το οποίο θα προεδρεύσει.

Ότι και να γίνει, ένα είναι σίγουρο: η παντοδυναμία του Μουγκάμπε τελείωσε. Όταν επιτεύχθει ο Αφρικανικός έλεγχος της χώρας, άλλαξε μέχρι και το όνομά της προκειμένου οι κάτοικοί της να αλλάξουν σελίδα. Κι όμως η διαφορές μεταξύ Ροδεσίας και Ζιμπάμπουε είναι βαθύτερες από την ονομασία. Η πρώτη μπορεί να μην ήταν σε καμία περίπτωση τέλεια αλλά ήταν ένα καθεστώς ευημερίας και σταθερότητας με κυβέρνηση η οποία έδειχνε την καλή θέληση να αλλάξει μέσω δημοκρατικών διαδικασιών και διεθνούς νομιμότητας, ενώ η τελευταία κατέληξε μια προσωποπαγής, σοσιαλίζουσα δικτατορία με έναν αδιάλλακτο ηγέτη ο οποίος ρήμαξε κυριολεκτικά την άλλοτε πλούσια χώρα του.