Η “χαμένη” δεκαετία, το 2021 κι ο… εθνοκεντρισμός!
Γράφει ο Κωνσταντίνος Μανίκας, Οικονομολόγος – Ψυχολόγος, Συγγραφέας
Μια από τις χειρότερες, τουλάχιστον οικονομικά, δεκαετίες της σύγχρονης ιστορίας δίνει τη θέση της σε μια καινούρια που έχει να αντιμετωπίσει τους δικούς της δαίμονες, νέες εθνικές και κοινωνικές προκλήσεις. Από τον χρηματοπιστωτικό όλεθρο και την παγκόσμια ύφεση , που στη χώρα μας έφτασε το 27%, περνάμε σε μια εποχή μέγιστων επιδημιολογικών κινδύνων και αναπτυξιακών διλημμάτων.
Μας δίδαξε κάτι αυτή η “χαμένη” δεκαετία; Κάτι ουσιαστικό και χρήσιμο πάνω στο οποίο να ,μπορούμε να οικοδομήσουμε μια διαφορετική νοοτροπία σε όλα τα επίπεδα. Στα πολιτικά προτάγματα, στις εθνικές προτεραιότητες, στην κοινωνική συμπεριφορά, στους οικονομικούς στόχους.
Γίναμε σοφότεροι γύρω από τα όρια της χρηματοοικονομικής υπερκερδοσκοπίας, της ελλιπούς πληροφόρησης και της παραπλάνησης των πολιτών; Κατανοήσαμε το μέτρο της δημοσιονομικής υπέρβασης και το συνδυασμό της με μόνιμες αναπτυξαικές πρωτοβουλίες κι όχι παροδικές οικονομικές ενισχύσεις; Αλλάξαμε νοοτροπία σε σχέση με το πώς αντιμετωπίζουμε τον ρόλο του δημοσίου, τη διαφθορά και τις προσωπικές μας ευθύνες;
Αποδεχτήκαμε τους περιορισμούς των υπερεθνικών οντοτήτων, τη δυσλειτουργία και την καθυστερημένη αντίδραση τους, την ανάγκη για εθνική ταυτότητα και αυτοπροσδιορισμό μέσα σε έναν πολυπολιτισμικό κυκεώνα αντιφάσεων; Βρήκαμε απαντήσεις που να προοιωνίζουν μια πιο ομαλή και συνεργατική λειτουργία του παγκόσμιου συστήματος;
Η στάση των χωρών απέναντι στην πανδημία, μόνο αυτό δεν αποδεικνύει. Κάποιοι αρκέστηκαν σε υποεκτίμηση της έκτασης του προβλήματος, ακόμη κι όταν ήταν προφανή τα σημάδια της ταχείας εξάπλωσης, ρίχνοντας τις ευθύνες αποκλειστικά στον ΠΟΥ και συνεχίζοντας το συνωμοσιολογικό παραμύθι και τις αστειότητες περί ανοσίας της αγέλης. Άλλοι έδειξαν ασυνέπεια στην τήρηση των μέτρων, με παλινωδίες και αντικρουόμενες αποφάσεις, πολλές εκ των οποίων δεν προέρχονταν από ορθολογική ανάλυση αλλά από τη διάθεση να ικανοποιηθούν οι επιθυμίες επιμέρους, ισχυρών κοινωνικών ομάδων.
Το 2021, δεν θα είναι μια εύκολη χρονιά, ανεξαρτήτως της αισιοδοξίας και της θετικής προαίρεσης με την οποία θέλουμε όλοι μας να την περιβάλλουμε. Η θετική είδηση των μαζικών εμβολιασμών θα δώσει τη θέση της στην υπομονή έως ότου ολοκληρωθούν, μετά από αρκετούς μήνες, και δημιουργηθούν συνθήκες ανοσίας στον πληθυσμό.
Το οικονομικό τοπίο θα απέχει παρασάγγας από μια ειδυλλιακή αποτύπωση. Οι αναπτυξιακός πήχης θα χαμηλώσει αρκετά. Ειδικά για την Ελλάδα, οι αρχικές προβλέψεις για 5,5%, εξωπραγματικές όπως είχα επισημάνει με την κατάθεση του προϋπολογισμού, προσαρμόστηκαν γρήγορα στην πραγματικότητα και τα δεδομένα του επόμενου lockdown και πιθανότατα θα προσαρμοστούν περαιτέρω, μέσα στο πρώτο τρίμηνο. Η προοπτική και νέου lockdown μέσα στον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο, η φοβική καταναλωτική συμπεριφορά, η τουριστική κόπωση και η ακόμη πιο φοβική επενδυτική τάση, δεν αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας για “πτήσεις” που θα ξεπερνούν το 3%, ίσως και λίγο χαμηλότερα.
Χρειάζεται υπομονή, λογική συνέπεια στην εξαγγελία μέτρων και ευρωπαϊκή κατανόηση για την ανάγκη δημοσιονομικών υπερβάσεων, οι οποίες θα πρέπει να εξισορροπηθούν σε μια πορεία χρόνου ανάλογα με την επερχόμενη οικονομική ανάκαμψη κι όχι επιτακτικά με άμεσα περιοριστικά μέτρα που κανείς δεν αντέχει. Μια νέα, πιεστική συμμόρφωση πέρα από τα αμφίβολα οικονομικά αποτελέσματα και τις κοινωνικές αναταραχές θα ενεργοποιήσει ακόμη πιο έντονα εθνικιστικά ένστικτα.
Αυτά στα οποία αναφέρθηκε η ΠτΔ στοχοποιώντας αρνητικά τον εθνοκεντρισμό. Αν η άποψη της περιοριζόταν σε οικονομικό επίπεδο, θέλοντας να κριτικάρει το αδιέξοδο της επιβολής δασμών, της εσφαλμένης αντίληψης ότι έτσι στηρίζεται η εθνική παραγωγή ενώ την ίδια στιγμή ξεκινά μια χιονοστιβάδα αμοιβαίων αυξήσεων πρώτων υλών και τελικών προϊόντων η οποία καταλήγει σε επιβάρυνση για τον καταναλωτή, τότε θα συμφωνούσα μαζί της.
Όμως η λογική της, αν και λίγο ασαφής, έδειχνε να στηλιτεύει την οποιαδήποτε αντίδραση απέναντι στα σφάλματα των υπερεθνικών θεσμών. Αντί να επικεντρωθεί στη διόρθωση των ανορθολογικών δομών, των δημοκρατικών ελλείψεων, των αμυντικών αβλεψιών, της ανοχής στον φονταμενταλισμό και την τρομοκρατία, στοιχεία, που μεγεθύνουν την αμφισβήτηση της Ε.Ε. και σπέρνουν τον σπόρο του ακραίου εθνικισμού και της βίας, ανακάλυψε τη ρίζα του κακού στην εθνική συνείδηση.
Η νέα εποχή χρειάζεται σύνθεση κι όχι αποσύνθεση, σεβασμό στη μοναδικότητα και όχι καταπίεση. Το πρόβλημα δεν είναι ο υγιής “εθνοκεντρισμός” που αποτελεί και θα συνεχίσει να αποτελεί αναπόσπαστο συστατικό της ταυτότητας των πολιτών. Όσοι δεν κατανοούν ότι η εύρυθμη λειτουργία της Ε.Ε., και κάθε άλλου οργανισμού, περνά μέσα από την εξυπηρέτηση των κοινών συμφερόντων με διευρυμένη δημοκρατική δικαιοδοσία και ανεκτικότητα στη διαφορετικότητα των λαών, τότε στρώνει μόνος του το δρόμο για την αποδόμηση και την καταστροφή αυτού που οραματίστηκαν οι μεγάλοι μεταπολεμικοί ηγέτες της ηπείρου μας.
Η δε Ελλάδα δεν αντέχει άλλες ορθοπολιτικές, εθνικές αποστροφές και φοβίες. Οι καιροί είναι εξαιρετικά κρίσιμοι για τα συμφέροντα της χώρας, οι προκλήσεις της Τουρκίας δεν έχουν τελειωμό και η Ε.Ε. περιορίζεται σε νουθεσίες και προτροπές για διμερείς συζητήσεις. Αν θολώσουμε κι άλλο το εθνικό μήνυμα, 200 χρόνια από την Εθνεγερσία, θα πρόκειται σαν να ανοίγουμε την κερκόπορτα σε νέους συμβιβασμούς μετά την ταπείνωση των Πρεσπών.
