Ελληνικές πολιτικές ηγεσίες και ευρωπαική ιδέα κατά την ταραγμένη δεκαετία του 1940
Γράφει ο Βαγγέλης Αντωνιάδης
Μάλλον η πιο υποτιμημένη ιστορικά και πολιτικά εκδοχή του εμβληματικού ΟΧΙ της 28ης Οκτωβρίου του 1940 είναι ότι το δίδυμο του Γεωργίου του Β και του Ιωάννη Μεταξά σφράγισε οριστικά και συνάμα με τρόπο ανεξίτηλο την οριστική γεωστρατηγική ένταξη της χώρας στον δυτικό συνασπισμό.
Η σταθερή προσήλωση των ελληνικών πολιτικών ηγεσιών στα ιδεώδη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης καταγράφηκε με απόλυτη συνέπεια ακόμα και στην διάρκεια του απόλυτα καταστροφικού για την Ευρώπη δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Από την θέση του πρωθυπουργού των εξόριστων ελληνικών κυβερνήσεων της Μέσης Ανατολής, τόσο ο Εμμανουήλ Τσουδερός όσο και ο Γεώργιος Παπανδρέου, ηγετικά στελέχη του κόμματος των Φιλελευθέρων, τάχθηκαν με απόλυτη σαφήνεια υπέρ της Ένωσης των Κρατών της Ευρώπης, η οποία θα προωθούσε την ειρήνη και την Ελευθερία των λαών της πολύπαθης κατά την ταραγμένη εκείνη περίοδο ευρωπαϊκής ηπείρου.
Στο ίδιο ακριβώς ιδεολογικό και διεθνοπολιτικό πλαίσιο και ενώ η Ελλάδα δοκιμαζόταν πολύ σκληρά από την πολυαίμακτη εμφύλια σύγκρουση, το ελληνικό κοινοβούλιο υιοθέτησε τους τολμηρούς οραματισμούς του πρωτοπόρου των ιδεών και της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης Ριχάρδου Κουντενχόβε-Καλλέργκι, για την συγκρότηση μίας ομοσπονδιακής ευρωπαϊκής ένωσης.
Παράλληλα με τις κοινοβουλευτικές διαδικασίες, επιφανείς πολιτικές προσωπικότητες του ευρύτερου φιλελεύθερου τόξου στην Ελλάδα όπως ο Θεμιστοκλής Σοφούλης, ο Παναγιώτης Καννελλόπουλος και ο Σοφοκλής Βενιζέλος τοποθετήθηκαν τόσο στον εσωτερικό δημόσιο διάλογο όσο και στον διεθνή πολιτικό διάλογο υπέρ της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Στην ίδια κατεύθυνση άλλωστε κινήθηκε και η πρώτη αλλά δυστυχώς βραχύβια εκλεγμένη μεταπολεμική κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον πρόεδρο του Λαϊκού Κόμματος Κωνσταντίνο Τσαλδάρη που συνέχισε αδιασάλευτη την φιλοευρωπαική του ρητορική από την θέση του αντιπροέδρου και κυβέρνησης εθνικής ενότητας και του υπουργού εξωτερικών, υιοθετώντας δημόσια την αντίληψη της μεταπολεμικής σύσφιξης των δεσμών ανάμεσα στα ευρωπαϊκά κράτη. Γεγονός που υπογραμμίζει με τρόπο εμφατικό τον διαπαραταξιακό χαρακτήρα της ευρωπαϊκής πολιτικής της Ελλάδας.
Επιστέγασμα όλων αυτών των διεργασιών υπήρξε στα τέλη της ταραγμένης δεκαετίας του 1940 η συμμετοχή της Ελλάδας ως ιδρυτικό μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης, το οποίο πολύ σύντομα αναδείχτηκε στην κατεξοχήν θεσμική έκφραση του πολιτικού και διεθνοπολιτικού φιλελευθερισμού στον κρίσιμο τομέα της προάσπισης των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
