Γιατί μας απασχολεί ο Εμφύλιος το 2018; Δυο θεωρίες

Γράφει ο Γιάννης Πήλιουρας, Διεθνολόγος

Πέρασε αρκετός καιρός για να ασχοληθούμε ξανά με ζητήματα που μας γυρνούν πίσω στο χρόνο και συγκεκριμένα την περίοδο της ένοπλης σύγκρουσης της Κομμουνιστικής Αριστεράς με το Ελληνικό Κράτος και τους Συμμάχους το 1943-1949. Αυτή η ταραγμένη περίοδος έχει αφήσει βαθύ σημάδι στην μετέπειτα εξέλιξη τόσο του ελληνικού κράτους όσο και στην ευρύτερη περιοχή μας καθώς οι μετέπειτα ιστορικές στιγμές της χώρας συνδέθηκαν άμεσα με την τότε περίοδο (Μακεδονικό, Δικτατορία, Τσαμικό, Επέμβαση στην Κύπρο κλπ.). Γιατί όμως μας απασχολεί τόσο έντονα ο τότε Πόλεμος σήμερα; Αξίζει άραγε τον κόπο;

Περασμένα, Ξεχασμένα

Είναι η λεγόμενη αισιόδοξη οπτική. Το μέλλον είναι πιο κοντά απ’ το παρελθόν. Η χώρα έχει εξελιχθεί, έχει σταθερή δημοκρατία για πολλές δεκαετίες, είναι μέλος στις ισχυρότερες συμμαχίες του κόσμου και δεν μπορεί να παραμείνει στάσιμη ξιφουλκώντας για το ποιος έφταιγε την περίοδο του εμφυλίου. Η σκιαμαχία με το παρελθόν μπορεί να μας οδηγήσει σε ατραπούς επικίνδυνες για την κοινωνική συνοχή και την πολιτική σταθερότητα, δημιουργώντας κακό προηγούμενο και διχασμούς που δεν χρειάζονται αυτή τη δύσκολη οικονομικά περίοδο για τη χώρα.

Αυτά που πρέπει να μας απασχολούν είναι τα σημαντικά: Πως δηλαδή θα έχουμε ανάπτυξη και σταθερό περιβάλλον για τη δημιουργία επενδύσεων και θέσεων εργασίας, πως θα αντεπεξέλθουμε στις προκλήσεις του 21ου αιώνα και πολλά ακόμη διακυβεύματα που σίγουρα δεν συνδέονται με το πόσους νεκρούς είχε η μια ή η άλλη παράταξη την ζοφερή περίοδο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Με αυτή την οπτική πορεύτηκαν μεταπολιτευτικά οι λεγόμενοι και ως νικητές εκείνης της περιόδου. Με πρωταγωνιστή τον Κων/νο Καραμανλή, που εδραίωσε την Ελληνική Δημοκρατία όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, επέλεξε να εντάξει την Κομμουνιστική Αριστερά στην κοινοβουλευτική επιφάνεια προκειμένου να δώσει την ευκαιρία στο πολιτικό σύστημα της χώρας να εκπροσωπεί όλες τις τάσεις της κοινωνίας. Αυτή η επιλογή συνδυάστηκε αργότερα με τις προσπάθειες συμφιλίωσης της συντηρητικής παράταξης η οποία σε κρίσιμες κοινοβουλευτικά περιόδους τόλμησε να συνεργαστεί με την Αριστερά στην προσπάθεια δημιουργίας κυβέρνησης.

Στην πορεία του μεταπολιτευτικού χρόνου και με δεδομένη την επίπλαστη οικονομική ευμάρεια, η Νέα Δημοκρατία, στα πλαίσια της στρατηγικής του μεσαίου χώρου και έχοντας απέναντι της την εκσυγχρονιστική τάση του ΠΑΣΟΚ, επέλεξε την τακτική της λήθης σε σχέση με το παρελθόν, σε μια προσπάθεια επέκτασης της εκλογικής επιρροής πέρα από τα στεγανά της συντηρητικής παράταξης.

Η οικονομική κρίση και η αλματώδης αύξηση των ποσοστών του μέχρι πρότινος συμπαθούς πρώην Συνασπισμού νυν Συριζα, επέφερε τεκτονικές αλλαγές στην διαλεκτική των κομμάτων, με ευθύνη του ΣΥΡΙΖΑ. Οι συχνές αναφορές στην “κακιά Δεξιά”, η σύνδεση της Νέας Δημοκρατίας με τους “ταγματασφαλίτες”, τους “γερμανοτσολιάδες” κλπ. έφερε ξανά στο προσκήνιο την αριστερή ανάγνωση της ιστορίας που φαίνεται πως έχει εμποτίσει και τη λαϊκή αφήγηση.

Αυτή η τραυματική εμπειρία με χρονική έναρξη το 2010 έως τις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015, οπότε και ο ΣΥΡΙΖΑ ανέκρουσε πρύμναν, σήμερα για λόγους εκλογικής και πολιτικής στρατηγικής, η φιλελεύθερη πτέρυγα της ΝΔ και στελέχη της Κεντροαριστεράς θεωρούν πως πρέπει να παραγραφεί καθώς το διακύβευμα των επόμενων εκλογών πρέπει να έχει συμμέτοχους και τους μέχρι πρότινος θιασώτες αυτών των ιδεών. Με λίγα λόγια ο διχασμός και η αναφορά στο παρελθόν δεν βοηθά ούτε επεκτείνει εκλογικά και πολιτικά το αφήγημα ανάτασης της χώρας εν συνόλω.

Δεν ξεχνάμε, ώρα να το συζητήσουμε

Αν πριν λίγα χρόνια ακουγόταν ως ψίθυρος, σήμερα ακούγεται όλο και πιο έντονα από μια μερίδα ανθρώπων που στρατεύθηκαν σκληρά στα χρόνια της κρίσης με το λεγόμενο “ευρωπαϊκό μέτωπο” και προέρχονται τόσο από τα σπλάχνα της συντηρητικής παρατάξεως όσο και από το κέντρο.

Η επώδυνη 2ετία 2012-2014, όταν σύσσωμη η Αριστερά πολεμούσε λυσσαλέα την κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου και η μετέπειτα κατάληψη της εξουσίας από τον ΣΥΡΙΖΑ, δημιούργησε εκ νέου, με ευθύνη της σημερινής κυβέρνησης, μιας βαθιάς διαιρετικής τομής με αναφορά στο παρελθόν.

Τα σύνδρομα φόβου και επανάληψης έκτακτων καταστάσεων μπορεί να ανατράπηκαν, αφού ο ριζοσπαστικός Συριζα μετατράπηκε σε υπάκουος εταίρος των δανειστών, όμως η διαλεκτική της αριστερής κυβέρνησης και οι πολιτικές της σε θέματα ανάγνωσης της ιστορίας, πολιτισμικά και κοινωνικά με μηδενικό οικονομικό κόστος αλλά έντονους συμβολισμούς, δημιουργεί εντάσεις και πόλωση. Νομοσχέδια που στοχεύουν στην αλλαγή του οικογενειακού μοντέλου στην Ελλάδα, η πολιτική συμβιβασμού σε θέματα ιστορικής και εθνικής σημασίας, οι ανοιχτές θύρες σε μετανάστες, η αποσυμφόρηση των φυλακών, η αλλαγή του σχολείου και των βιβλίων είναι λίγα μόνο από τα περιστατικά που αποδεικνύουν την μεθοδευμένη αλλαγή στη ζωή μας από νομοσχέδια που περνούν στα ψιλά.

Η παραγωγή βιβλίων, άρθρων και επιφυλλίδων για τον Εμφύλιο, είναι χαρακτηριστικό αποτέλεσμα αυτής της συζήτησης, που πέρα από τις κραυγές μιας μικρής μειοψηφίας ακραίων, ζητά το αυτονόητο: Επιστημονική τεκμηρίωση και θεμελίωση του ιστορικού αφηγήματος, μακριά από τις προπαγανδιστικές προσπάθειες μερίδας της Αριστεράς η οποία εκμεταλλεύεται την παρουσία της στους κυβερνητικούς θώκους για να αναθεωρήσει τα γεγονότα και την ιστορική αφήγηση. Η αποσιώπηση μπορεί κατά μια έννοια να βοήθησε σε ιστορικές περιόδους που οι πρωταγωνιστές ήταν εν ζωή, οι αναμνήσεις ζωντανές και τα αποτελέσματα φανερά από αυτή την ταραγμένη περίοδο, όμως τώρα, μετά από τόσες δεκαετίες, είναι επιβεβλημένη η εκ νέου αναψηλάφηση των γεγονότων και η παραγωγή ασφαλών συμπερασμάτων.

Πολιτική τακτική vs Ιδεολογική ηγεμονία

Η θεωρία “περασμένα ξεχασμένα” έχει πολιτικό επιχείρημα και υποκρύπτει μια σαφέστατη πολιτική τακτική για την προσέγγιση μιας εκλογική μάζας που εδράζεται πέριξ του κέντρου. Αυτή η τακτική έχει στόχο την πολιτική νίκη των θιασωτών αυτής της θεωρίας. Είναι λοιπόν δεκτή και θεμιτή.

Όμως, η πραγματική και σαφής ιδεολογική ηγεμονία δεν μπορεί να συσταθεί με την αποσιώπηση. Μια εκλογική νίκη είναι προσωρινή εάν δεν έχει επέλθει η αλλαγή σε ιδέες και θέσφατα. Γι αυτό το λόγο η Αριστερά επέζησε μετά την πτώση του τείχους και την αποσάθρωση της Σοσιαλιστική Ουτοπίας. Αντλώντας διδάγματα, εμπειρίες και δύναμη από όλες αυτές τις πολιτικές και ιδεολογικές της ήττες, οδηγήθηκε σταδιακά στην εξουσία. Ο θεωρητικός Κόζελεκ, αναπτύσσοντας την εννοιολογική ιστορία, έθετε ως αρχή την υπεροχή των ηττημένων στην ερμηνεία του παρελθόντος. Αυτή η υπεροχή είναι εμφανής και στην ελληνική περίπτωση. Το κακό στη δική μας περίπτωση είναι ότι εξελίχθηκε και σε πολιτική υπεροχή και επικράτηση. Ας μην επιτρέψουμε να ξανασυμβεί!